POSTANOWIENIE Z DNIA 19 PAŹDZIERNIKA 2005 R.
II KK 226/05


Z przepisu art. 18a ust.5 zd.1 ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o
ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub
współpracy z nimi w latach 1944 - 1990 osób pełniących funkcje publiczne
(Dz. U. z 1999 r., Nr 42, poz. 428 ze zm.) wynika, że rezygnacja z pełnienia
funkcji publicznej lub kandydowania na taką funkcję albo odwołanie z takiej
funkcji osoby, która złożyła oświadczenie, jest ujemną przesłanką proce-
sową uniemożliwiającą wszczęcie postępowania lustracyjnego również
wówczas, gdy nastąpiła po skierowaniu przez Rzecznika Interesu Publicz-
nego do Sądu wniosku o wszczęcie takiego postępowania w stosunku do
tej osoby.

Przewodniczący: sędzia SN E. Strużyna.
Sędziowie SN: M. Sokołowski, A. Tomczyk (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: J. Gemra.
Zastępca Rzecznika Interesu Publicznego: A. Ryński.

Sąd Najwyższy w sprawie Stanisława S., po rozpoznaniu w Izbie
Karnej na rozprawie w dniu 19 października 2005 r. kasacji wniesionej
przez Prokuratora Generalnego od postanowienia Sądu Apelacyjnego w
W. z dnia 27 stycznia 2005 r., utrzymującego w mocy postanowienie Sądu
Apelacyjnego w W. z dnia 10 marca 2004 r.,

o d d a l i ł kasację (...).


U Z A S A D N I E N I E

W dniu 3 grudnia 2003 r. adwokat Stanisław S. skierował do Dzieka-
na Okręgowej Rady Adwokackiej w K. pismo, w którym oświadczył, że wy-
stępuje z adwokatury i prosi o skreślenie go z listy adwokatów. O treści te-
go pisma zawiadomił zastępcę Rzecznika Interesu Publicznego sugerując,
że oświadczenie takie oznacza jego rezygnację z pełnienia funkcji publicz-
nej w rozumieniu art. 18a ust. 5 ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujaw-
nieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpra-
cy z nimi w latach 1944 - 1990 osób pełniących funkcje publiczne. Mimo
to, zastępca Rzecznika Interesu Publicznego w dniu 10 grudnia 2003 r.
złożył wniosek o wszczęcie postępowania lustracyjnego wobec adwokata
Stanisława S.
Postanowieniem z dnia 10 marca 2004 r. Sąd Apelacyjny w W. wnio-
sku tego nie uwzględnił. Postanowienie to zaskarżył zastępca Rzecznika
Interesu Publicznego i zarzucając obrazę art. 18a ust. 1 i 5 ustawy z dnia
11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeń-
stwa państwa (...) oraz art. 4 i 17 § 1 pkt 11 k.p.k., wniósł o zmianę zaskar-
żonego postanowienia i wszczęcie postępowania lustracyjnego w stosunku
do Stanisława S.
Przy rozpoznawaniu środka odwoławczego zastępcy Rzecznika Inte-
resu Publicznego wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające zasadni-
czej wykładni ustawy, które sąd odwoławczy przekazał do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu. Po rozpoznaniu zagadnienia prawnego Sąd Naj-
wyższy udzielił następującej odpowiedzi:
,,Stwierdzenie przesłanki < publicznej lub kandydowania na taką funkcję>>, w rozumieniu art. 18a ust. 5
ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w orga-
nach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944 - 1990
osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1999 r., Nr 42 poz. 428 ze
zm.), wymaga istnienia dwóch elementów, a to: 1) stanu, w którym osoba,
która złożyła tzw. oświadczenie lustracyjne, nie pełni już funkcji publicznej
lub na nią nie kandyduje; 2) doprowadzenia do tego stanu z inicjatywy wła-
snej osoby pełniącej funkcję publiczną lub kandydującej na taką funkcję"
(uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2004 r., I KZP 20/04,
OSNKW 2004, z. 9, poz.85).
Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2005 r., po rozpoznaniu sprawy z
powodu zażalenia zastępcy Rzecznika Interesu Publicznego, Sąd Apela-
cyjny w W. utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.
Od tego postanowienia kasację wywiódł Prokurator Generalny i za-
rzucając ,,rażące naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego:
art. 18a ust. 5 ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy
lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w
latach 1944 - 1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1997 r. Nr
42, poz. 428 ze zm.), poprzez błędne przyjęcie, iż przepis ten zezwala są-
dowi na odmowę wszczęcia postępowania lustracyjnego w sytuacji, kiedy
rezygnacja z funkcji publicznej osoby lustrowanej nastąpiła już po dacie
wystąpienia przez Rzecznika Interesu Publicznego z wnioskiem o wszczę-
cie postępowania;" wniósł ,,o uchylenie postanowienia Sądu Apelacyjnego
w W. z dnia 27 stycznia 2005 r. oraz utrzymanego nim w mocy postano-
wienia Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 10 marca 2004 r. i przekazanie
sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja nie jest zasadna.
Do zdarzeń odnotowanych w części wstępnej, konieczne jest jeszcze
wskazanie, że uchwałą z dnia 23 grudnia 2004 r. Okręgowa Rada Adwo-
kacka w K. skreśliła Stanisława S. z listy adwokatów. Tak więc występująca
aktualnie w rozpoznawanej sprawie sytuacja faktyczna spełnia kryteria
przesłanki ,,rezygnacji osoby (...) z pełnienia funkcji publicznej" w rozumie-
niu art. 18a ust. 5 ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub
służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach
1944 - 1990 osób pełniących funkcje publiczne wskazane w cytowanej
wyżej uchwale Sądu Najwyższego. Jako że sytuacja taka zaistniała już w
dacie orzekania przez Sąd Apelacyjny w W. jako sąd odwoławczy, przeto
nie mógł on uczynić zadość żądaniu zastępcy Rzecznika Interesu Publicz-
nego. Tym samym zawarty w kasacji zarzut obrazy przepisu art. 18a ust. 5
cyt. ustawy jest chybiony. Bezprzedmiotowe byłoby bowiem uchylanie za-
skarżonego postanowienia i nakazywanie sądowi pierwszej instancji roz-
strzyganie w przedmiocie wniosku, który już w dacie orzekania przez sąd
odwoławczy dotyczył osoby niepełniącej funkcji publicznej, wskazanej w
powołanej ustawie (tzw. lustracyjnej).
Stawiając jednak zarzut, autor kasacji jednoznacznie podnosi, że ob-
raza przepisu art. 18a ust. 5 ustawy nastąpiła na skutek błędnego przyję-
cia, iż przepis ten zezwala sądowi na odmowę wszczęcia postępowania
lustracyjnego w sytuacji, kiedy rezygnacja osoby - objętej wnioskiem - z
funkcji publicznej nastąpiła już po dacie wystąpienia przez Rzecznika Inte-
resu Publicznego z wnioskiem o wszczęcie postępowania. Autor kasacji
stoi na stanowisku, że dodatkowym wymogiem, wynikającym z ustawy lu-
stracyjnej, jest czas, w którym muszą zaistnieć obie przesłanki rezygnacji z
pełnienia funkcji publicznej wskazane w uchwale Sądu Najwyższego. Jego
zdaniem, ,,przesłanki te muszą być (...) spełnione przed (podkr. autora ka-
sacji) wystąpieniem Rzecznika Interesu Publicznego z wnioskiem o
wszczęcie postępowania". Jednak nie odwołuje się do konkretnej regulacji
zawartej w ustawie lustracyjnej, a jedynie podnosi, że przepis art. 18a ust.
5 tej ustawy adresowany jest do Rzecznika Interesu Publicznego, a nie do
sądu rozpoznającego wniosek o wszczęcie postępowania lustracyjnego.
Ze stanowiskiem tym nie można się zgodzić, ponieważ prezentowany
przez Prokuratora Generalnego pogląd wypacza sens art. 18a ust. 5 usta-
wy lustracyjnej, a zawarta w kasacji wykładnia pomija literalne brzmienie
zdania pierwszego tego przepisu. Rzeczywiście omawiany przepis w zda-
niu pierwszym uzależnia możliwość wystąpienia (używając terminologii za-
wartej w kasacji) przez Rzecznika Interesu Publicznego z wnioskiem o
wszczęcie postępowania lustracyjnego od rezygnacji osoby, która złożyła
oświadczenie, z pełnienia funkcji publicznej lub kandydowania na taką
funkcję, albo od odwołania jej z takiej funkcji, stanowiąc, że ,,... jeżeli na-
stąpiło to przed wszczęciem postępowania lustracyjnego, Rzecznik nie kie-
ruje do Sądu wniosku o wszczęcie postępowania lustracyjnego". Nato-
miast, wbrew wywodom zawartym w kasacji, przepis ten nie uzależnia sku-
teczności rezygnacji z pełnienia funkcji publicznej lub kandydowania na ta-
ką funkcję albo odwołania z takiej funkcji od wystąpienia przez Rzecznika
Interesu Publicznego z wnioskiem o wszczęcie postępowania lustracyjne-
go, ponieważ wyraźnie określa cezurę czasową owej skuteczności -
wszczęcie postępowania lustracyjnego. Tego zaś postępowania - co
oczywiste - nie wszczyna fakt skierowania przez Rzecznika stosownego
wniosku.
Reasumując, z przepisu art. 18a ust. 5 zd. 1 ustawy z dnia 11 kwiet-
nia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa pań-
stwa lub współpracy z nimi w latach 1944 - 1990 osób pełniących funkcje
publiczne (Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428 ze zm.) wynika, że rezygnacja z
pełnienia funkcji publicznej lub kandydowania na taką funkcję albo odwoła-
nie z takiej funkcji osoby, która złożyła oświadczenie jest ujemną przesłan-
ką procesową uniemożliwiającą wszczęcie postępowania lustracyjnego
również wówczas, gdy nastąpiła po skierowaniu przez Rzecznika Interesu
Publicznego do Sądu wniosku o wszczęcie takiego postępowania w sto-
sunku do tej osoby. Jeżeli natomiast nastąpiła wcześniej, Rzecznik Intere-
su Publicznego nie kieruje do Sądu wniosku o wszczęcie postępowania
lustracyjnego.
Jak więc z powyższych rozważań wynika, zarzut zawarty w kasacji
został postawiony niewłaściwie, co spowodowało konieczność oddalenia
kasacji.