POSTANOWIENIE Z DNIA 3 KWIETNIA 2006 R.
II KK 157/05


Użyte w art. 5 ustawy z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania karnego, ustawy - przepisy wprowadzające Kodeks
postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochro-
nie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 17, poz. 155) określenie, że w sytu-
acjach opisanych w tym przepisie ,,postępowanie toczy się według przepi-
sów tej ustawy" nie odnosi się do obsady sądu, lecz do innych przepisów
dotyczących ,,toczenia się" postępowania.
Po odroczeniu rozprawy głównej po 1 lipca 2003 r. w sytuacji, gdy
rozpoczęto ją przed tym dniem, stosowanie nowych przepisów o składzie
sądu uzależnione jest od sposobu dalszego procedowania, przebiegające-
go na podstawie nowych przepisów dotyczących toku postępowania.

Przewodniczący :sędzia SN E. Sadzik.
Sędziowie SN: R. Malarski, W. Płóciennik (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.

Sąd Najwyższy w sprawie Tomasza S., skazanego z art. 310 § 1 k.k.
i innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 3 kwietnia
2006 r. kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego w Ł. z dnia 16 grudnia 2004 r., utrzymującego w mocy wyrok Są-
du Okręgowego w Ł. z dnia 12 stycznia 2004 r.,

o d d a l i ł kasację (...)


Z u z a s a d n i e n i a :


Wyrokiem z dnia 12 stycznia 2004 r., Sąd Okręgowy w Ł. uznał To-
masza S. za winnego popełnienia przestępstw:
1. z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.,
za które na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymie-
rzył mu karę roku pozbawienia wolności,
2. z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.,
za które na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymie-
rzył mu karę 4 lat pozbawienia wolności,
3. z art. 286 § 1 k.k., art. 270 § 1 k.k., art. 275 § 1 k.k. i art. 11 § 2 k.k., za
które na podstawie art. 286 § 1 k.k. wymierzył mu karę 10 miesięcy
pozbawienia wolności,
4. z art. 286 § 1 k.k., art. 275 § 1 k.k. i art. 310 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 11
§ 2 k.k. i art. 12 k.k., za które na podstawie art. 310 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 5 lat pozbawienia wolności,
5. z art. 275 § 1 k.k., za które wymierzył mu karę 4 miesięcy pozbawienia
wolności,
6. z art. 310 § 1, 2 i 3 k.k. i art. 286 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i
art. 12 k.k., za które na podstawie art. 310 § 3 k.k. w zw. z art. 60 § 1 i
6 pkt 1 k.k. i art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę roku i 8 miesięcy po-
zbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. sąd wymierzył oskarżone-
mu łączną karę 5 lat pozbawienia wolności, a na podstawie art. 46 § 2 k.k.
orzekł od niego na rzecz pokrzywdzonych 6 banków nawiązki w kwotach
po 700 zł (...)
Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2004 r., Sąd Apelacyjny w Ł. utrzymał w
mocy zaskarżone orzeczenie.
Wyrok sądu odwoławczego został zaskarżony kasacją przez obrońcę
skazanego. Skarżący, wskazując, że przedmiotem zaskarżenia jest całość
wyroku, zarzucił rażące naruszenie prawa procesowego tj. art. 28 § 3 k.p.k.
w zw. z art. 5 i 9 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karne-
go, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego,
ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych,
polegające na nieuwzględnieniu uchybienia procesowego wskazanego w
art. 439 §1 pkt 2 k.p.k. dokonanego przez sąd pierwszej instancji (nienale-
żyte obsadzenie sądu po dniu 22 lipca 2003 r.)
W konsekwencji tego zarzutu skarżący wniósł o uchylenie wyroków
sądów obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania są-
dowi pierwszej instancji.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie
jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem dokonana przez
skarżącego wykładnia przywołanych wcześniej przepisów ustawy nowelizu-
jącej Kodeks postępowania karnego nie jest trafna.
Przed odniesieniem się do zasadności podniesionego zarzutu kasa-
cyjnego przypomnieć należy układ procesowy, z którym wiąże się zarzut
nienależytej obsady sądu.
Rozprawę główną przed sądem pierwszej instancji rozpoczęto w dniu
7 maja 2002 r. Ze względu na zagrożenie karą do 25 lat pozbawienia wol-
ności, związane z postawieniem skazanemu zarzutu popełnienia m.in.
przestępstwa z art. 310 § 1 k.k., zgodnie z przepisem art. 28 § 3 k.p.k., w
wersji obowiązującej we wskazanej dacie, sprawę w pierwszej instancji
powinien rozpoznać sąd okręgowy w składzie dwóch sędziów i trzech ław-
ników. Przepis art. 28 § 3 k.p.k. został znowelizowany ustawą z dnia 10
stycznia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, usta-
wy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o
świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr
17, poz. 155), która weszła w życie z dniem 1 lipca 2003 r. W brzmieniu po
nowelizacji art. 28 § 3 k.p.k. przewiduje, że w składzie dwóch sędziów i
trzech ławników rozpoznawane są wyłącznie sprawy o czyny zagrożone
karą dożywotniego pozbawienia wolności, co oznacza, że sprawa o prze-
stępstwo z art. 310 § 1 k.k. powinna być rozpoznawana w składzie jednego
sędziego i dwóch ławników (art. 28 § 1 k.p.k.). Czynności procesowe na
rozprawie prowadzone były w dniach 7 - 8 maja, 14 czerwca, 4 październi-
ka, 15 listopada 2002 r., 15 stycznia, 7 marca, 9 kwietnia i 29 maja 2003 r.
W ostatniej ze wskazanych dat sąd odroczył rozprawę do dnia 22 lipca
2003 r. Ze względu na konieczność prowadzenia dalszych czynności kolej-
ne terminy wyznaczono na dzień 8 października, a potem na dzień 14 li-
stopada 2003 r. (oba zostały odwołane z przyczyn od sądu niezależnych).
Ostatecznie czynności procesowe na kolejnej rozprawie odbyły się dopiero
w dniu 3 grudnia 2003 r., przy czym mimo wspomnianej wcześniej zmiany
treści art. 28 § 3 k.p.k., sąd pierwszej instancji nadal rozpoznawał sprawę
w składzie dwóch sędziów i trzech ławników.
Jak wskazano wcześniej, obrońca skazanego już w apelacji podnosił,
że w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji zaistniała bezwzględ-
na przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., sprowadzająca się do
rozpoznania sprawy przez sąd nienależycie obsadzony. Zarzut ten spotkał
się z obszerną i wnikliwą analizą ze strony sądu odwoławczego, a jej wyniki
w postaci stwierdzenia, że sygnalizowane uchybienie w rzeczywistości nie
miało miejsca, znajdują uzasadnienie w treści obowiązującego prawa.
Przepis art. 5 opisywanej noweli z dnia 10 stycznia 2003 r. przewidu-
je, że sprawy, w których przed wejściem w życie ustawy rozpoczęto roz-
prawę główną toczą się do końca postępowania w danej instancji według
przepisów dotychczasowych, jednakże w razie zawieszenia postępowania,
odroczenia rozprawy lub ponownego rozpoznania sprawy albo po zapad-
nięciu prawomocnego orzeczenia postępowanie toczy się według przepi-
sów tej ustawy. W przedmiotowej sprawie w dniu 22 lipca 2003 r. doszło do
odroczenia rozprawy, zatem w świetle przywołanego przepisu, dalsze po-
stępowanie powinno toczyć się według przepisów znowelizowanych. Nie
oznacza to jednak, że konsekwencją zaistniałej sytuacji procesowej i nowe-
lizacji przepisów o składzie sądu powinno być, jak utrzymuje skarżący,
prowadzenie postępowania w składzie jednego sędziego i dwóch ławni-
ków. Istota sporu sprowadza się do interpretacji użytego w art. 5 noweli
zwrotu ,,postępowanie toczy się". Przepis analogiczny w swej treści do art.
5 noweli (pomijając kwestię stylizacji) znalazł się już wcześniej w art. 8
ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks postę-
powania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 556 ze zm.). Rozstrzygając kwestię
wpływu zmiany przepisów postępowania na właściwość sądu, Sąd Najwyż-
szy w uchwale 7 sędziów z dnia 30 września 1998 r., I KZP 14/98, OSNKW
1998, z. 9 - 10, poz. 42, stwierdził, że określenie użyte w art. 8 zd. 2 prze-
pisów wprowadzających kodeks postępowania karnego, że w sytuacjach
opisanych w tym przepisie ,,postępowanie toczy się według przepisów po-
stępowania karnego" nie odnosi się do właściwości sądu, lecz do innych
przepisów dotyczących ,,toczenia się" postępowania, natomiast właściwości
sądu dotyczy wyłącznie art. 7 tychże przepisów. Wprawdzie w rozważanej
sprawie sytuacja jest nieco odmienna, bowiem nowela z dnia 10 stycznia
2003 r. nie zawiera odpowiednika art. 7 przepisów wprowadzających Ko-
deks postępowania karnego, to jednak zawarta w treści przywołanej
uchwały wykładnia pojęcia ,,postępowanie toczy się", zdaniem składu orze-
kającego w niniejszej sprawie, nie straciła swej aktualności. Przypomnieć
zatem należy, że określenie ,,postępowanie toczy się według przepisów"
nie jest równoznaczne z wyrażeniem ,,stosuje się tę ustawę" używanym w
art. 9 noweli i wyrażenie ,,stosuje się przepisy" użyte w art. 6 i 10 przepisów
wprowadzających Kodeks postępowania karnego. Ostatnie ze wskazanych
pojęć ma zakres szerszy i odnosi się do wszystkich przepisów proceso-
wych, a więc zarówno tych, które regulują ,,kinetykę", jak i tych które
normują ,,statykę" procesu. W art. 8 przepisów wprowadzających Kodeks
postępowania karnego, podobnie jak w art. 5 noweli z 10 stycznia 2003 r.,
mowa jest jedynie o tych przepisach procesowych, według których ,,postę-
powanie toczy się". Zważywszy, że przepisy te pzostały ściśle powiązane z
rozprawą główną, to zasadne jest stwierdzenie, iż chodzi tu jedynie o sto-
sowanie przepisów ściśle związanych z tokiem postępowania w ramach
rozprawy głównej. Zakładając konsekwencję terminologiczną związaną z
postulowaną racjonalnością ustawodawcy przyjąć trzeba, że gdyby usta-
wodawcy chodziło o to, by w sytuacjach wymienionych w art. 5 noweli z 10
stycznia 2003 r. stosować wszystkie przepisy, a nie tylko dotyczące ,,tocze-
nia się postępowania", to użyłby on jednoznacznego określenia, identycz-
nego z występującym w art. 9 noweli, a mianowicie, że ,,stosuje się tę
ustawę" (por. uchwała SN z dnia 21 października 2003 r., I KZP 27/03,
OSNKW 2003, z. 11 - 12, poz. 90 i S. Zabłocki: Pożegnanie z nieważno-
ścią, Pal. 2003, nr 3 - 4, s. 95). Zważywszy zatem, że przepisy regulujące
skład sądu wiążą się niewątpliwie ze ,,statyką" procesu stwierdzić należy,
że użyte w art. 5 ustawy z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy - Ko-
deks postępowania karnego, ustawy - przepisy wprowadzające Kodeks
postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochro-
nie informacji niejawnych określenie, że w sytuacjach opisanych w tym
przepisie ,,postępowanie toczy się według przepisów tej ustawy" nie odnosi
się do obsady sądu, lecz do innych przepisów dotyczących ,,toczenia się"
postępowania.
Należy zgodzić się z sądem odwoławczym, że po odroczeniu rozpra-
wy głównej po 1 lipca 2003 r. w sytuacji, gdy rozpoczęto ją przed tym
dniem, stosowanie nowych przepisów o składzie sądu uzależnione jest od
sposobu dalszego procedowania, przebiegającego na podstawie nowych
przepisów dotyczących toku postępowania. Konieczności zmiany składu
sądu nie musi jednakże wywołać samo odroczenie rozprawy, bowiem
zgodnie z art. 404 § 2 k.p.k. wyjątkowo można prowadzić rozprawę w dal-
szym ciągu mimo jej wcześniejszego odroczenia, chyba że skład sądu
uległ zmianie. Wyjątek zawarty w art. 404 § 2 k.p.k. koresponduje z zasadą
sprawności i płynności postępowania, a nadto stanowi instrument pozwala-
jący na uniknięcie prowadzenia postępowania od początku ze względu na
konieczność odroczenia rozprawy spowodowanej celowym zachowaniem
uczestników postępowania. Odczytywanie treści art. 5 noweli z 10 stycznia
2003 r. zgodnie ze stanowiskiem skarżącego, poza warstwą językową, po-
zostawałoby w sprzeczności ze wskazanymi zasadami procesu i prowadzi-
łoby do eliminacji możliwości stosowania art. 404 § 2 k.p.k., bowiem odro-
czenie rozprawy w warunkach określonych w art. 5 noweli pociągałoby
zawsze, w rozważanym układzie, konieczność zmiany składu sądu, co wy-
kluczałoby możliwość kontynuowania rozprawy.
Kierując się powyższym kasację należało oddalić.