Postanowienie z dnia 30 października 2001 r., IV CKN 172/01

Kasacja oparta na zarzucie nieważności postępowania, podlega
odrzuceniu, jeżeli skarżący nie wskazał okoliczności uzasadniających jej
rozpoznanie.

Sędzia SN Henryk Pietrzkowski

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Jakuba K. reprezentowanego przez ojca
Adama K. przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w
G., Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A., Inspektoratowi w G., Instytutowi
,,P.C.Z.D." w W. o zapłatę, na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 30
października 2001 r., na skutek kasacji pozwanego Instytutu ,,P.C.Z.D." w W. od
wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 15 listopada 2000 r.
odrzucił kasację.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 15 listopada 2000 r. oddalił
apelację pozwanego Instytutu od wyroku Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 25
maja 2000 r.
W złożonej od tego orzeczenia kasacji, która oparta została na obu podstawach
kasacyjnych, pozwany Instytut zgłosił - w ramach podstawy z art. 3931 pkt 2 k.p.c.
- zarzut nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym, który rozpoznał
sprawę pod nieobecność pełnomocnika strony apelującej, uznając - zdaniem
autora kasacji - bezzasadnie, że został on prawidłowo powiadomiony o rozprawie w
dniu 15 listopada 2000 r. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i
zniesienie postępowania przed Sądem Okręgowym, a także uchylenie wyroku Sądu
Rejonowego w Giżycku i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zaskarżony kasacją wyrok Sądu Okręgowego wydany został po dniu 30 czerwca
2000 r., a zatem do postępowania kasacyjnego mają zastosowanie przepisy
kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 24 maja
2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie
rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 48, poz. 554),
która weszła w życie z dniem 1 lipca 2000 r.
Spośród wielu zmian dokonanych wymienioną ustawą, najistotniejsza polega na
wstępnym badaniu kasacji przez Sąd Najwyższy przed jej rozpoznaniem.
Wprowadzeniu wstępnego badania kasacji pod kątem dopuszczenia jej do
rozpoznania, towarzyszą - na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w postanowieniu z
dnia 9 listopada 2000 r., II CKN 1385/00 (OSNC 2001, nr 3, poz. 51) - zmiany
konstrukcyjne kasacji. W orzeczeniu tym trafnie zwrócono uwagę, że ustawodawca,
aby podkreślić publicznoprawny cel funkcjonowania kasacji, uczynił jednym z jej
istotnych elementów obowiązek przedstawienia przez skarżącego argumentów
przemawiających za dopuszczeniem kasacji do rozpoznania. Tak więc, zgodnie z
art. 3933 § 1 k.p.c., kasacja - obok oznaczenia zaskarżonego orzeczenia ze
wskazaniem zakresu zaskarżenia, przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnienia oraz wniosku o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem
zakresu uchylenia lub zmiany - powinna zawierać także przedstawienie
okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie. Niespełnienie tych wymagań
konstrukcyjnych kasacji, które określa się mianem jej "cech istotnych
(kreatywnych)" sprawia, że podejmowana przez stronę czynność procesowa nie
nosi cechy kasacji (nie jest kasacją).
W utrwalonym i wielokrotnie publikowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego,
przekonująco wyjaśniono, że braki kasacji w zakresie elementów konstrukcyjnych
powodują, że kasacja jest dotknięta tzw. brakiem istotnym, nienaprawialnym w
trybie właściwym dla usuwania braków formalnych kasacji (te powstają w przypadku
niezachowania wymagań określonych w § 2 art. 3933 k.p.c.), i w związku z tym
podlega odrzuceniu a limine (por. np. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 14
września 1936 r., C.II. 859/36, Zb.Urz. 1937, poz. 109, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 21 marca 2000 r., II CKN 711/00, OSNC 2000, nr 7-8, poz.
151).
Kasacja pozwanego Instytutu nie zawiera przedstawienia okoliczności
uzasadniających jej rozpoznanie. Skarżąca nie wskazała, aby w sprawie
występowało istotne zagadnienie prawne czy też istniała potrzeba wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów (art. 393 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c.).
W związku z treścią art. 393 § 2 k.p.c., który stanowi, że przepisu § 1 nie stosuje
się, jeżeli zaskarżone orzeczenie oczywiście narusza prawo albo gdy zachodzi
nieważność postępowania, prima facie można dojść do wniosku, analizując
stosunek obu przepisów (§ 1 i 2), że w kasacji opartej na zarzucie nieważności
postępowania nie zachodzi konieczność wskazania okoliczności uzasadniających
jej rozpoznanie. Wniosek taki jest bezzasadny z przyczyn następujących.
Adresatem normy prawnej dotyczącej instytucji "przedsądu" jest Sąd Najwyższy
jako sąd kasacyjny. Kwestia, jaki jest stosunek przepisu § 2 do przepisu art. 393 § 1
k.p.c., powstaje dopiero wtedy, gdy przedstawione Sądowi Najwyższemu do
wstępnego badania (przedsądu) pismo zawiera wszystkie istotne elementy kasacji
(gdy jest kasacją). Jeśli brak w nim któregokolwiek elementu konstrukcyjnego z art.
3933 § 1 k.p.c. kasacja - jak zaznaczono - zostanie odrzucona i badanie jej w
płaszczyźnie przesłanek z art. 393 § 1 i 2 k.p.c. staje się bezprzedmiotowe.
Przykładowo, jeśli w kasacji nie został sformułowany wniosek co do sposobu
rozstrzygnięcia (art. 3933 pkt 4 k.p.c.), to choćby pozostałe istotne warunki kasacji
były spełnione, kasacja zostanie odrzucona (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z
dnia 17 grudnia 1937 r., C.III.1718/35, Zb.Urz. 1939, poz. 195, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1997 r., I PKN 57/97, OSNAPUS 1997, nr 24, poz.
495). Nie ma żadnych podstaw prawnych, które wyłączałyby taki skutek procesowy
w przypadku stwierdzenia, że kasacja dotknięta jest istotnym brakiem wskutek nie
przedstawienia okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie.
Gdy przedstawiona kasacja spełnia wymagania skargi kasacyjnej, o których
mowa w art. 3933 § 1 pkt 1-4 k.p.c., a więc zawiera także przedstawienie
okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie (pkt 3), innymi słowy powołuje
okoliczności nadające jej charakter publicznoprawny (występuje istotne zagadnienie
prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów), wtedy dopiero
zaistnieje podstawa do zastosowania instytucji przedsądu i rozważenia znaczenia
uregulowania przyjętego w § 2 art. 393 k.p.c. W ramach tej funkcji orzeczniczej Sąd
Najwyższy zweryfikuje twierdzenie skarżącego o zaistniałej przed sądem drugiej
instancji nieważności postępowania. Jeśli stwierdzi, także z urzędu, że zachodzi
nieważność postępowania (art. 393 § 2 k.p.c.), nie będzie mógł odmówić przyjęcia
kasacji do rozpoznania, nawet wówczas gdy zaistniały przesłanki z art. 393 § 1
k.p.c., uzasadniające odmowę przyjęcia kasacji do rozpoznania.
Konkludując, stwierdzić należy, że unormowanie przyjęte w przepisie § 2 art. 393
k.p.c. nie daje podstaw do pomijania w kasacji istotnego jej wymogu w postaci
przedstawienia okoliczności uzasadniających rozpoznanie kasacji. Kasacja, w której
skarżący nie wskazał tych okoliczności, pomimo że oparta jest na zarzucie
nieważności postępowania, podlega odrzuceniu.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 3937 § 2 k.p.c.
orzekł, jak w sentencji.