Postanowienie z dnia 15 grudnia 2000 r., I CKN 1131/00

W razie wygaśnięcia ugody poddającej dochodzenie przed sądami
powszechnymi określonej wierzytelności, wynikającej z umowy
kooperacyjnej, przewidziany w tej umowie zapis na sąd polubowny wiąże
strony.

Przewodniczący: Prezes SN Tadeusz Ereciński (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Helena Ciepła, Kazimierz Zawada

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2000 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z powództwa Zakładu Narzędziowego ,,PZL-M.", spółki z o.o. w
M. przeciwko Wytwórni Zespołów Koordynacyjnych ,,PZL-M.", spółce z o.o. w M. o
zapłatę na skutek kasacji strony powodowej od postanowienia Sądu Apelacyjnego
w Rzeszowie z dnia 5 maja 2000 r.,
postanowił oddalić kasację i zasądzić od strony powodowej na rzecz strony
pozwanej 1000 zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny w Rzeszowie oddalił zażalenie
strony powodowej na postanowienie Sądu Okręgowego w Rzeszowie o odrzuceniu
pozwu.
W sprawie bezsporne było, że strony łączyła umowa kooperacyjna z dnia 6
maja 1995 r., w której zawarta była klauzula arbitrażowa. W dniu 15 stycznia 1999 r.
strony zawarły ugodę, w której uzgodniły, że należności objęte tą ugodą mogły być
,,dochodzone przed sądem lub przed organem państwowym". Jednocześnie w § 2
ugody postanowiono, że przestanie ona wiązać w razie opóźnienia się przez
dłużnika w zapłacie trzech kolejnych rat objętych ugodą. Wobec tego, że dłużnik nie
wywiązał się z obowiązku terminowego płacenia rat, nastąpiło wygaśnięcie ugody,
lecz nadal wiązała strony umowa kooperacyjna. Umowa ta została wypowiedziana
ze skutkiem na dzień 31 lipca 1999 r., czyli po wniesieniu pozwu w niniejszej
sprawie, i po złożeniu odpowiedzi na pozew, w której podniesiono zarzut istnienia
zapisu na sąd polubowny.
Sąd Apelacyjny uznał, że wobec wygaśnięcia ugody z dnia 15 stycznia 1999 r.
strony łączył nadal zapis umowy kooperacyjnej o poddaniu sporów kompetencji
sądu polubownego i strona pozwana mogła skutecznie podnieść zarzut
niedopuszczalności drogi sądowej przed sądami powszechnymi.
W kasacji opartej na obu podstawach z art. 3931 k.p.c. powód zarzucił
naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 2 § 1 k.p.c. przez jego pominięcie oraz
art. 697 § 2 k.p.c. przez jego zastosowanie w sytuacji uchylenia przez strony zapisu
na sąd polubowny, art. 15 § 2 k.p.c. wskutek uznania się przez Sąd za niewłaściwy,
mimo że w toku postępowania stał się właściwy, oraz art. 328 § 2 w związku z art.
361 k.p.c. przez niewyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia. Skarżący zarzucił
ponadto naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. błędną wykładnię art. 917 i
3531 w związku z art. 56 k.c. przez przyjęcie, że ugoda zawarta przez strony w dniu
15 stycznia 1999 r. nie wywarła żadnych skutków prawnych oraz nie stanowi
podstawy materialnoprawnej roszczeń powoda. Skarżący wnosił o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu lub o ,,orzeczenie o odmowie odrzucenia pozwu".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie.
Podstawowe znaczenie w sprawie ma ważność zapisu na sąd polubowny
zawartego w umowie kooperacyjnej stron z dnia 6 maja 1995 r.
Zgodnie z art. 697 § 2 k.p.c., możliwość rozpoznania sporu przez sąd
powszechny wyłączona jest tak długo, jak długo strony związane są zapisem na
sąd polubowny. Kodeks postępowania cywilnego wyraźnie wymienia tylko dwie
sytuacje, w których zapis na sąd polubowny traci moc (art. 702 § 1 i 707 § 2). Nie
ulega jednak wątpliwości, że może to nastąpić również w innych wypadkach,
a w szczególności w razie zawarcia pisemnej umowy rozwiązującej zapis.
W okolicznościach sprawy doszło do próby zawarcia takiej umowy w ugodzie
stron z dnia 15 stycznia 1999 r. Bezsporne jest jednak, że ugoda ta, wobec
niewypełnienia jej postanowień, przestała obowiązywać. Tym samym nie doszło do
skutecznego rozwiązania zapisu na sąd polubowny, co oznacza, że strony nadal
wiąże umowa kooperacyjna, łącznie z zawartą w niej klauzulą arbitrażową. Celem
zawarcia umowy arbitrażowej jest wyłączenie kompetencji sądów państwowych.
Strony poddały jurysdykcji sądu polubownego wszelkie spory wynikające z umowy,
zakładającej ciągłość stosunków łączących strony takiej umowy. Powód wystąpił z
pozwem w czasie, gdy strony łączyła umowa kooperacji. Bez znaczenia jest
natomiast późniejsze rozwiązanie tej umowy, skoro powód wystąpił z pozwem w
czasie, gdy strony łączyła umowa kooperacji, a dochodzone należności dotyczą
roszczeń z tytułu wzajemnych rozliczeń z okresu obowiązywania tej umowy.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że jeżeli strony łączyła umowa
kooperacji, w której zamieszczono klauzulę arbitrażową, to po wygaśnięciu ugody,
poddającej dochodzenie konkretnej wierzytelności drodze przed sądami
państwowymi, pozostaje ważny pierwotny zapis na sąd polubowny.
Skoro w zakresie dochodzonego pozwem roszczenia strony wiąże nadal
ważny zapis na sąd polubowny, nie mogą być skuteczne pozostałe zarzuty
podniesione w skardze kasacyjnej.
Z tych względów na podstawie art. 39312 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.
Rozstrzygnięcie o kosztach znajduje oparcie w § 7 i 15 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. Nr 154, poz. 1013 ze
zm.).