Postanowienia Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 23 kwietnia 2002 r.
III SW 8/02

1. Gotówkowa wpłata darowizny przez osobę fizyczną przekazem pocz-
towym na rachunek bankowy komitetu wyborczego, nie jest prawnie dopusz-
czalną formą wpłacania środków finansowych na cele związane z wyborami.
2. Zaciąganie pozabankowych pożyczek jest niedopuszczalnym sposo-
bem finansowania kampanii wyborczej.


Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Herbert Szurgacz, Maria Tyszel, Barbara
Wagner, Andrzej Wasilewski

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 kwietnia
2002 r. sprawy ze skargi Komitetu Wyborczego Wyborców Primum Non Nocere - po
pierwsze nie szkodzić na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 25 marca
2002 r. w przedmiocie odrzucenia sprawozdania wyborczego.

o d d a l i ł skargę.

U z a s a d n i e n i e

Komitet Wyborczy Primum Non Nocere - po pierwsze nie szkodzić - wniósł
skargę na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 25 marca 2002 r. odrzuca-
jącą jego sprawozdanie wyborcze. W uzasadnieniu skargi Komitet utrzymuje, że
przyjęcie pożyczki od Stowarzyszenia Pacjentów Primum Non Nocere nie naruszyło
art. 113 ust. 3 Ordynacji wyborczej, która - zezwalając komitetom wyborczym na za-
ciąganie kredytów bankowych (art. 111 ust. 6) - nie zakazuje zaciągania innych po-
życzek, przeto ta operacja nie narusza zakazu określonego w art. 111 ust. 2 Ordyna-
cji Wyborczej. Ponadto skarżący twierdzi, że przesłanie przekazem pocztowym przez
osobę fizyczną kwoty 2.000 zł na rzecz komitetu wyborczego odbyło się w ramach
dyspozycji art. 113 ust. 2 Ordynacji wyborczej, która dopuszcza wpłaty dokonywane
czekiem, przelewem i kartą płatniczą. Ponadto odrzucenie sprawozdania finansowe-
go może wywołać skutki opisane w art. 127 Ordynacji, a w konsekwencji doprowa-
dzić ,,do upadku niezależnej organizacji zajmującej się ochroną praw pacjenta i mo-
nitoringiem zagrożeń w Służbie Zdrowia", co byłoby naruszeniem praw Stowarzysze-
nia Pacjentów Primum Non Nocere, bądź członków komitetu wyborczego, będących
działaczami tego Stowarzyszenia, uznanych w rekomendacji 2000/5 Rady Ministrów
Rady Europy, która ,,zaleca władzom państw członków Rady Europy pomoc finanso-
wą i stworzenie warunków sprzyjających wzrostowi organizacji tworzących społeczny
nadzór nad Służbą Zdrowia".
Ustosunkowując się do zarzutów skargi - Państwowa Komisja Wyborcza pod-
trzymała stanowisko zawarte w uchwale odrzucającej sprawozdanie wyborcze Ko-
mitetu Wyborczego Wyborców Primum Non Nocere.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepisy ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz.
499 ze zm.) - w części dotyczącej finansowania kampanii wyborczej są bezwzględnie
obowiązujące co wymusza ich ścisłą wykładnię w drodze uprawnionych rozumowań
prawniczych i uniemożliwia słownikowe lub potoczne rozumienie. Zasadą finan-
sowania kampanii wyborczej jest pokrywanie wydatków ponoszonych przez komitety
wyborcze w związku z zarządzonymi wyborami z ich źródeł własnych (art. 108 Ordy-
nacji wyborczej). Oznacza to, że dalsze przepisy Ordynacji, które przewidują pozy-
skiwanie przez komitety wyborcze innych środków na wydatki wyborcze mają cha-
rakter przepisów szczególnych, które nie poddają się wykładni rozszerzającej. W
stosunku do skarżącego Komitetu Wyborczego Primum Non Nocere - po pierwsze
nie szkodzić, te inne środki finansowe mogły być przekazywane jedynie przez osoby
fizyczne w trybie art. 111 ust. 2 Ordynacji, z zastrzeżeniem norm zawartych w ust. 3-
6 tego przepisu oraz art. 113 Ordynacji, a ponadto na cele związane z wyborami ko-
mitet wyborczy mógł zaciągnąć kredyty bankowe (art. 111 ust. 6 w związku z art. 113
Ordynacji). Finansowanie kampanii wyborczej odbywa się zatem ze źródeł własnych
komitetów wyborczych, a ponadto na cele związane z wyborami komitet wyborczy
może pozyskiwać środki wyłącznie w trybie art. 111 ust. 2 lub art. 111 ust. 6 Ordyna-
cji.
Przenosząc te ustawowe dyrektywy na grunt rozpoznawanej skargi twierdze-
nia skarżącego Komitetu należy uznać za bezzasadne. Gotówkowa wpłata darowi-
zny dokonana przez osobę fizyczną przekazem pocztowym na rachunek bankowy
komitetu wyborczego nie jest prawnie dopuszczalną formą wpłacania środków fi-
nansowych na cele związane z wyborami, albowiem bezwzględnie obowiązująca
norma zawarta w art. 113 ust. 2 Ordynacji wyborczej ogranicza możliwości przeka-
zywania takich środków wyłącznie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą. W szcze-
gólności prawne rozumienie przelewu zawiera § 6 ust. 1 zarządzenia Prezesa Naro-
dowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowa-
dzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków (M.P. Nr 31, poz. 320), który
stwierdza, że polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika
obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.
Nie podlega zatem kwestii, że dokonana za pośrednictwem poczty gotówkowa
wpłata osoby fizycznej na rachunek bankowy skarżącego Komitetu nie została do-
konana za pośrednictwem jednej z ustawowo określonych form właściwych dla ope-
racji dokonywanych z rachunku bankowego darczyńcy na rzecz skarżącego Komi-
tetu. Zachowanie tego rodzaju ustawowych wymagań sprzyja jawności i legalności
pozyskiwania środków finansowych na kampanie wyborcze przez komitety wyborcze,
a poprzez zapewnienie, identyfikacji darczyńców oraz ich zasobów pieniężnych
ogranicza możliwe nadużycia w finansowaniu kampanii wyborczych.
Równie nieuprawnione są twierdzenia skarżącego o dopuszczalności zacią-
gania pozabankowych pożyczek na cele związane z wyborami, czemu sprzeciwia się
art. 108 Ordynacji wyborczej, przewidujący jako zasadę finansowanie wydatków na
te cele ze źródeł własnych komitetów wyborczych, z możliwością pozyskiwania środ-
ków od osób fizycznych w formach właściwych dla operacji finansowych dokonywa-
nych z rachunków bankowych (art. 111 ust. 2 w związku z art. 113 ust. 2 Ordynacji),
a ponadto w drodze zaciągania wyłącznie kredytów bankowych (art. 111 ust. 6 Ordy-
nacji). Reguły zawarte w tych przepisach wykluczają uznanie pozabankowej pożyczki
od Stowarzyszenia Primum Non Nocere za prawnie dopuszczalny sposób finanso-
wania kampanii wyborczej przez skarżący Komitet. Oznacza to, że zaciąganie poza-
bankowych pożyczek jest niedopuszczalnym sposobem finansowania kampanii wy-
borczej. W szczególności chybione było uzasadnianie przez ten Komitet tej części
skargi regulacjami zawartymi w art. 111 ust. 2 i 3 Ordynacji, które dotyczą przecież
wyłącznie środków pozyskiwanych od osób fizycznych, a zatem nie mogą być stoso-
wane do oceny legalności pozyskiwania środków finansowych od stowarzyszeń.
Trzeba też wskazać, że podjęte rozstrzygnięcie w żadnym razie nie podważa
powołanych przez skarżącego zaleceń zawartych w rekomendacji nr 2000/5 Rady
Ministrów Rady Europy, które odnoszą się do popierania zgodnych z prawem za-
chowań organizacji działających w obszarze służby zdrowia państw członkowskich, a
przeto nie mogą wpływać na sądową ocenę niezgodnego z prawem wyborczym za-
chowania się skarżącego Komitetu - powołanego przecież do udziału w wyborach
parlamentarnych, a nie do sprawowania społecznego nadzoru nad służbą zdrowia.
Potwierdzenie przez Sąd Najwyższy naruszenia art. 111 ust. 2 i 6 oraz art.
113 ust. 2 Ordynacji wyborczej przez Komitet Wyborczy - Primum Non Nocere - po
pierwsze nie szkodzić - prowadziło do oddalenia jego skargi na podstawie art. 123
ust. 3 tej Ordynacji.
========================================