Postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 23 kwietnia 2002 r.
III SW 6/02

Przyjęcie przez komitet wyborczy partii politycznej środków finansowych
pochodzących z innego źródła niż fundusz wyborczy tej partii, uzasadnia od-
rzucenie sprawozdania wyborczego, niezależnie od tego, że ze względu na ter-
min prawomocnego wpisu do ewidencji partii politycznych bliski terminowi
wyborów, partia nie utworzyła odrębnego funduszu wyborczego.


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Roman Kuczyński (sprawozdawca), Jerzy Kuźniar, Jerzy Kwaśniewski,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 kwietnia
2002 r. sprawy ze skargi Komitetu Wyborczego ,,Konfederacja" na uchwałę Pań-
stwowej Komisji Wyborczej z dnia 4 marca 2002 r. w przedmiocie odrzucenia spra-
wozdania wyborczego


o d d a l i ł skargę.

U z a s a d n i e n i e


Uchwałą z dnia 4 marca 2002 r. Państwowa Komisja Wyborcza na podstawie
art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. d ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46,
poz. 499 ze zm.) odrzuciła sprawozdanie wyborcze Komitetu Wyborczego ,,Konfede-
racja" partii politycznej o tej samej nazwie z następującym uzasadnieniem. W wyniku
badania sprawozdania wyborczego i załączonych do niego dokumentów oraz
uwzględniając opinię i raport biegłego rewidenta z dnia 12 grudnia 2001 r. Państwo-
wa Komisja Wyborcza ustaliła, iż na rachunek bankowy tego Komitetu wyborczego
wpłynęły środki finansowe od osób fizycznych, w całości wydatkowane na sfinanso-
wanie kampanii wyborczej. Taki sposób działania Komitetu Wyborczego ,,Konfedera-
cja" narusza zasady gospodarki finansowej komitetów wyborczych partii politycznych
oraz finansowania kampanii wyborczej, ponieważ zgodnie z przepisem art. 113 ust. 1
Ordynacji wyborczej środki finansowe komitetu wyborczego mogą być gromadzone
wyłącznie na rachunku bankowym a środki te mogą pochodzić, zgodnie z art. 111
ust. 1 Ordynacji wyborczej, jedynie z Funduszu Wyborczego danej partii tworzonego
na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych
(Dz.U. Nr 98, poz. 604 ze zm.). Tymczasem Komitet Wyborczy ,,Konfederacja"
przyjmując na rachunek bankowy tego Komitetu środki finansowe pochodzące bez-
pośrednio od osób fizycznych w kwocie 2.420 zł naruszył wymienione przepisy Ordy-
nacji wyborczej, tym samym wypełniając dyspozycję art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. d tej Or-
dynacji, co uzasadnia odrzucenie sprawozdania wyborczego.

W skardze na powyższą uchwałę pełnomocnik Komitetu Wyborczego ,,Konfe-
deracja" zarzuca: naruszenie art. 11 ust. 1 w połączeniu z art. 32 ust. 2 Konstytucji
RP określającego rolę partii i swobodę jej działania wraz z zakazem dyskryminacji w
życiu politycznym; naruszenie art. 100 ust. 1 - bez wskazania aktu prawnego - doty-
czącego równości podmiotów (partii i wyborców) w zgłaszaniu kandydatów na po-
słów a nadto przewlekłość postępowania rejestracyjnego partii ,,Konfederacja" przed
Sądem Okręgowym w Warszawie oraz przewlekłość postępowania rejestracyjnego
Państwowej Komisji Wyborczej, odnośnie do zgłoszenia przez Komitet Wyborczy
,,Konfederacja" kandydatów na posłów, a także naruszenie art. 113 ust. 2 (bez wska-
zania aktu prawnego) ,,z której nie wynika wprost, iż bezpośrednio nie dotyczy on ko-
mitetu wyborczego partii". Skarżący nie kwestionuje zasadności zarzutu Państwowej
Komisji Wyborczej naruszenia art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej, jednakże tłumaczy
ten fakt przedłużającymi się procedurami rejestracyjnymi, co spowodowało, że wy-
borcy w granicach dopuszczalnych Ordynacją wyborczą mogli przekazywać środki
finansowe bezpośrednio na jedyne konto, które zdołano dla Komitetu Wyborczego
uruchomić.
W odpowiedzi na skargę Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymała swoje
stanowisko i dodatkowo wyjaśniła, iż potwierdzenie wpłat na konto Komitetu Wybor-
czego ,,Konfederacja" wyłącznie od osób fizycznych wynika z raportu biegłego rewi-
denta firmy audytorskiej ,,E." Sp. z o.o. w W., co świadczy o naruszeniu art. 111 ust.
1 Ordynacji wyborczej, polegającym na zaniechaniu założenia odrębnego rachunku
bankowego Funduszu Wyborczego i przyjmowaniu wpłat od osób fizycznych na ra-
chunek Komitetu Wyborczego, zaś pozostałe argumenty skargi nie dotyczą istoty
sprawy i są bezzasadne.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Skarga jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Ustawa z dnia 27 czerwca
1997 r. o partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze
zm.) w art. 23a stanowi, że źródła finansowania partii politycznych są jawne, a w art.
24 określa, z czego powstaje majątek partii oraz na jakie cele może być on przezna-
czony. W celu finansowania udziału partii politycznej w wyborach do Sejmu, Senatu,
w wyborach na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w wyborach do samo-
rządu terytorialnego a także udziału w kampaniach referendalnych partia polityczna
tworzy Fundusz Wyborczy, o utworzeniu Funduszu Wyborczego a także o jego likwi-
dacji partia zobowiązana jest zawiadomić Państwową Komisję Wyborczą, zaś wydat-
ki partii na wyżej wymienione cele mogą być dokonywane za pośrednictwem Fundu-
szu Wyborczego od dnia rozpoczęcia kampanii wyborczej lub referendalnej (art. 35
ust. 1-3 ustawy o partiach politycznych).

Środki finansowe Funduszu Wyborczego gromadzi się na oddzielnym rachun-
ku bankowym (art. 36 ust. 3 tej ustawy), a wpłacane być mogą jedynie czekiem,
przelewem lub kartą płatniczą (art. 36a ust. 3 tej ustawy). Partia polityczna zobowią-
zana jest do złożenia Państwowej Komisji Wyborczej, nie później niż do 31 marca
każdego roku sprawozdania o źródłach pozyskania środków finansowych, tak przez
partię polityczną jak i Fundusz Wyborczy oraz o wydatkach poniesionych ze środków
Funduszu Wyborczego w poprzednim roku kalendarzowym, zaś wzór sprawozdania
finansowego, określonego w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do
spraw finansów publicznych powinien określać w szczególności sposób odrębnego
rozliczenia środków Funduszu Wyborczego partii politycznej; do sprawozdania finan-
sowego partii politycznej załącza się opinię i raport biegłego rewidenta w zakresie
wpływów na Fundusz Wyborczy (art. 38 ust. 1-3 ustawy o partiach politycznych). Z
zestawienia omawianych przepisów wynika, że ustawodawca w sposób szczególnie
rygorystyczny traktuje Fundusz Wyborczy (np. dla gromadzenia środków finanso-
wych funduszu eksperckiego wystarczy utworzenie subkonta rachunku bankowego
partii politycznej), jest to fundusz istniejący niezależnie od występowania w danym
roku wyborów lub referendum, o ściśle określonych źródłach pochodzenia i sposobie
zasilania, podlegający odrębnej kontroli obok kontroli sprawozdania o źródłach finan-
sowania partii politycznej, nie jest też jego istnienie, co jest szczególnie ważne, uza-
leżnione, od powołania komitetu wyborczego partii. Komitety wyborcze mogą bowiem
tworzyć partie polityczne i wyborcy (art. 95 Ordynacji wyborczej do Sejmu Rzeczypo-
spolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej), przy czym funkcję komitetu
wyborczego partii politycznej pełni organ partii upoważniony do jej reprezentowania
na zewnątrz (art. 96 ust. 1 tej Ordynacji) i jest on zobowiązany powiadomić Pań-
stwową Komisję Wyborczą o zamiarze zgłaszania kandydatów na posłów lub kandy-
datów na senatorów oraz o powołaniu pełnomocnika wyborczego komitetu wybor-
czego oraz odrębnego pełnomocnika finansowego komitetu wyborczego (art. 96 ust.
2 Ordynacji). Finansowanie kampanii wyborczej jest jawne (art. 107 Ordynacji), wy-
datki ponoszone przez komitety wyborcze w związku z zarządzonymi wyborami po-
krywane są z ich źródeł własnych (art. 108 Ordynacji), komitet wyborczy może pozy-
skiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami (art. 110 ust. 1
ustawy), a środki finansowe komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić
jedynie z Funduszu Wyborczego tej partii tworzonego na podstawie przepisów
ustawy o partiach politycznych (art. 111 ust. 1 Ordynacji), przy czym mogą być gro-
madzone wyłącznie na rachunku bankowym. Jeżeli zatem Fundusz Wyborczy partii
politycznej podlega jednemu reżimowi z ustawy o partiach politycznych, zaś Fundusz
Komitetu Wyborczego drugiemu reżimowi z Ordynacji wyborczej i środki Komitetu
Wyborczego partii politycznej mogą pochodzić jedynie z Funduszu Wyborczego tej
partii, to jest oczywiste, że są to dwa odrębne fundusze (Wyborczy - stały, Komitetu
Wyborczego - doraźny na okres wyborów) i nie mogą być ze sobą utożsamiane. Tym
samym dokonywanie wpłat bezpośrednio na fundusz Komitetu Wyborczego z innych
źródeł, niż z własnego Funduszu Wyborczego danej partii politycznej narusza prze-
pis art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej i uzasadnia odrzucenie przez Państwową
Komisję Wyborczą sprawozdania wyborczego na podstawie art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. d
Ordynacji wyborczej. Brzmienie tego ostatniego przepisu jest kategoryczne, a
przedstawiony wyżej system finansowania partii politycznej, tworzenia jej Funduszu
Wyborczego, a następnie zasilania finansowego Komitetu Wyborczego partii jest
przejrzysty; przywołane w skardze przepisy Konstytucji RP nie zostały w przedmio-
towej sprawie zastosowane, przez co nie mogły być naruszone. Także Konstytucja
RP w art. 11 ust. 2 stanowi, że finansowanie partii politycznych jest jawne. Konstytu-
cyjna wolność tworzenia i działania partii politycznych zrzeszających na zasadach
dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokra-
tycznymi na kształtowanie polityki państwa, powtórzona w art. 1 ust. 1 ustawy o par-
tiach politycznych w warunkach demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Kon-
stytucji RP), powinna być rozumiana także jako konieczność dostosowania się partii
do wymagań i warunków przewidzianych przez prawo, tym więcej, iż celem partii jest
także sprawowanie władzy publicznej. Jeżeli zatem grupa obywateli po to organizuje
się w partię polityczną, ażeby wziąć udział w wyborach, obowiązana jest spełnić wa-
runki formalne do rejestracji partii w takim terminie i z takim wyprzedzeniem, aby nie
tylko przed wyborami uzyskać wpis do ewidencji partii politycznych, ale i po dokona-
niu tej rejestracji stworzyć takie struktury, jakich wymaga ustawa o partiach politycz-
nych - w tym Fundusz Wyborczy w celu finansowania udziału partii w wyborach i z
tego Funduszu finansować Komitet Wyborczy. Dla prawidłowości przepływu fundu-
szy bez znaczenia jest, że partia - z powodu trwania procesu rejestracyjnego - nie
utworzyła przed terminem wyborów Funduszu Wyborczego i stosownych rachunków
bankowych; okoliczność ta nie usprawiedliwia przyjmowania wpłat bezpośrednio na
rzecz Komitetu Wyborczego.

Z powyższych motywów Sąd Najwyższy nie znalazł usprawiedliwionych pod-
staw do uwzględnienia skargi i w oparciu o art. 123 ust. 3 ustawy z dnia 12 kwietnia
2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rze-
czypospolitej Polskiej orzekł jak w sentencji.
========================================