Tezy
- Niedopuszczalne jest orzeczenie o zwolnieniu od opłaty, której uiszczenie powinno nastąpić przed datą złożenia wniosku o prawo pomocy. Upływ terminu do uiszczenia wpisu od skargi prowadzi do przekształcenia sytuacji prawnej strony postępowania, gdyż aktualizuje kompetencję sądu do odrzucenia skargi.
- Jeżeli wniosek o przyznanie prawa pomocy wpływa po zamknięciu terminu na uiszczenie wpisu, to warunkiem dopuszczającym możliwość zwolnienia od takiej opłaty (co nie oznacza, że warunkiem rozpoznania wniosku) jest istnienie w obrocie prawnym, na dzień rozstrzygania w przedmiocie prawa pomocy, prawomocnego orzeczenia sądu o przywróceniu uchybionego terminu do uiszczenia tej opłaty.
- Jeżeli strona, pomimo zamknięcia terminu do uiszczenia opłaty, wnosi o zwolnienie od tej opłaty, to wówczas zachodzi prawnoprocesowa konieczność odmowy przyznania prawa pomocy, albowiem termin na uiszczenie tej opłaty upłynął przed złożeniem wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
Sentencja
Sebastian Michalski - referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu po rozpoznaniu w dniu 12 października 2009r. wniosku o przyznanie prawa pomocy na posiedzeniu niejawnym w sprawie ze skargi J. G. na decyzję Dyrektora Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dnia [...] Nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania płatności do gruntów rolnych; postanawia 1. zwolnić J. G. od kosztów sądowych ponad wpis od skargi, 2. oddalić wniosek w pozostałym zakresie. /-/ Sebastian Michalski
Uzasadnienie
Skarżący J. G., reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata, w prawem przewidzianej formie, wystąpił o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych (pismo z dnia 26 sierpnia 2009 roku wraz z formularzem wniosku o przyznanie prawa pomocy, k. 95-97 akt sądowych).
W pierwszej kolejności odnieść należy się do zakresu żądania zwolnienia od kosztów sądowych.
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych jest skuteczny od chwili jego wniesienia, a zatem obejmuje opłaty i wydatki, co do których termin na ich uiszczenie jest otwarty na dzień złożenia wniosku (porównaj H. Knysiak-Molczyk w: T. Woś, H. Knysiak-Molczyk, M. Romańska "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - komentarz" Warszawa 2005, komentarz do art. 243, teza 3, str. 627).
Niedopuszczalne jest orzeczenie o zwolnieniu od opłaty, której uiszczenie powinno nastąpić przed datą złożenia wniosku o prawo pomocy. Upływ terminu do uiszczenia wpisu od skargi prowadzi do przekształcenia sytuacji prawnej strony postępowania, gdyż aktualizuje kompetencję sądu do odrzucenia skargi.
Jeżeli wniosek o przyznanie prawa pomocy wpływa po zamknięciu terminu na uiszczenie wpisu, to warunkiem dopuszczającym możliwość zwolnienia od takiej opłaty (co nie oznacza, że warunkiem rozpoznania wniosku) jest istnienie w obrocie prawnym, na dzień rozstrzygania w przedmiocie prawa pomocy, prawomocnego orzeczenia sądu o przywróceniu uchybionego terminu do uiszczenia tej opłaty.
Jeżeli strona, pomimo zamknięcia terminu do uiszczenia opłaty, wnosi o zwolnienie od tej opłaty, to wówczas zachodzi prawnoprocesowa konieczność odmowy przyznania prawa pomocy, albowiem termin na uiszczenie tej opłaty upłynął przed złożeniem wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
Według treść dowodów zgromadzonych w aktach sądowych doręczenie adresatowi wezwania do uiszczenia wpisu od skargi miało miejsce w dniu 24 listopada 2008 roku. Stąd końcowy termin na uiszczenie wpisu przypadał na dzień 01 grudnia 2008 roku.
Z treści pisma z dnia 26 sierpnia 2009 roku (k.95) oraz z treści zażalenia sporządzonego przez adwokata reprezentującego Skarżącego (k.92) wynika, że Wnioskodawca domaga się przywrócenie terminu do złożenia wniosku o prawo pomocy w zakresie zwolnienia od wpisu od skargi. W tej sytuacji żądanie zwolnienie od kosztów sądowych niewątpliwie dotyczy także wpisu od skargi.
Wyjaśnić należy, że złożenie wniosku o prawo pomocy nie jest ograniczone żadnym terminem i może nastąpić w każdym czasie; w tym nawet przed wniesieniem skargi do sądu - art. 243 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.). Zatem nie można mówić o uchybieniu terminu do złożenia wniosku, a tym samym o ujemnych skutkach w zakresie postępowania sądowego - art. 86 §2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Skarżący uchybił terminowi do uiszczenia wpisu od skargi, a nie terminowi do złożenia wniosku o prawo pomocy. Wyjaśnić należy, że złożenie wniosku o prawo pomocy przy wniosku o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od skargi jest równoważne z dokonaniem czynności, której strona nie dokonała w terminie.
Z powyższych względów założenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o prawo pomocy nie mogło prowadzić do wstrzymania rozpoznania żądania zwolnienia od wpisu od skargi.
Odnosząc się do zasadności zgłoszonego żądania wskazać należy, że na mocy orzeczenia referendarza sądowego z dnia 23 czerwca 2009 roku (k. 73) Skarżący korzysta już z prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata.
W toku postępowania z wniosku o ustanowienia pełnomocnika ustalono, że Wnioskodawca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną i pełnoletnią córką (pobiera stypendium). Jedynym źródłem dochodu rodziny jest posiadane gospodarstwo rolne (11,29ha). Przychód z produkcji roślinnej Wnioskodawca określił na około 8.000,00zł rocznie, a dochód ze sprzedaży trzody chlewnej na kwotę około 10.000,00zł rocznie. Wyjaśnił, że nie otrzymuje dopłat z ARiMR. Podał także, że nie posiada ani oszczędności ani wartościowych ruchomości. Oświadczył, że podstawowe koszty utrzymania rodziny wynoszą około 1.300,00zł miesięcznie.
Z kolejnego oświadczenia majątkowego Skarżącego wynika, że jego sytuacja majątkowa i rodzinna nie uległa zmianie.
Mając na uwadze przekazane informacje stwierdzić należało, iż Skarżący nie jest w stanie wygospodarować środków na pokrycie jakichkolwiek kosztów niniejszego postępowania. Środki finansowe, którymi Wnioskodawca dysponuje nie przekraczają kosztów miesięcznego utrzymania koniecznego dla trzech osób. Wysokość dochodu w przeliczeniu na jednego członka rodziny (około 500,00zł miesięcznie) uzasadnia także ocenę, że Skarżący nie ma realnych możliwości pokrycia kosztów postępowania z przyszłych dochodów wspierając się niewielką pożyczką lub kredytem.
W tych okolicznościach odmowa przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych ponad wpis od skargi mogłaby spowodować ograniczenia w realizacji prawa do sądu ponad funkcje ustawowo przypisane kosztom postępowania. Jednocześnie nieuzasadnione okazało się zwolnienie od wpisu od skargi, albowiem na dzień rozpoznania wniosku termin do uiszczenia tej opłaty upłynął i nie został przywrócony.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 246 §1 pkt 1 oraz art. 258 §1 i §2 pkt 7 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzeczono jak w sentencji postanowienia.
/-/ Sebastian Michalski
T.M.d