Tezy
Żołnierz, któremu wypłacone zostało jednorazowe odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego zgodnie z art. 14 ust 1 i 2 ustawy z dnia 25 maja 2001r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2001, Nr 76, poz. 804 ze zm.) i następnie na skutek stwierdzenia nieważności, czy też uchylenia decyzji o wypowiedzeniu stosunku służbowego, żołnierz ten został przywrócony do służby w wojsku ze skutkiem od dnia wypowiedzenia (ex tunc), obowiązany jest do zwrotu przyjętego świadczenia w granicach bezpodstawnego wzbogacenia (art. 410 k.c. w związku z przepisami artykułów poprzedzających).
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Wojciech Jarzembski Sędzia WSA Renata Owczarzak Asesor WSA Anna Klotz (spr.) Protokolant Jakub Jagodziński po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2005 r. na rozprawie sprawy ze skargi B. S. na decyzję Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego w B. z dnia [...] 2005 r. nr [...] w przedmiocie jednorazowego odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego oddala skargę Na oryginale właściwe podpisy
Uzasadnienie
B. S. wniósł skargę na decyzję Dowódcy [...]Okręgu Wojskowego w B. nr [...] z dnia [...] 2005r.
Organ II instancji wyżej wymienionym rozstrzygnięciem utrzymał w mocy decyzję Dowódcy Jednostki Wojskowej Nr [...] z dnia [...] 2004r. nr [...] o odmowie zwrotu jednorazowego odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego o pięć miesięcy w kwocie [...] zł. wraz z ustawowymi odsetkami.
Poza sporem jest, że skarżący w dniu 28 lutego 2002r. został zwolniony z zawodowej służby wojskowej i z tytułu tego zwolnienia otrzymał z Jednostki Wojskowej Nr [...] odprawę, ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, nagrodę roczną w wymiarze [...], a ponadto jednorazowe odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego o pięć miesięcy w kwocie [...] zł. (brutto). W dniu 16 stycznia 2003r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem sygn. akt II SA/510/02 stwierdził nieważność decyzji Ministra Obrony Narodowej z dnia [...] 2001r. oraz poprzedzającej ją decyzji wydanej w I instancji w przedmiocie wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej z powodu zmniejszenia stanu etatowego jednostki wojskowej, w której żołnierz zawodowy, tj. skarżący, pełnił służbę wojskową i braku możliwości wyznaczenia na inne stanowisko służbowe.
Na skutek usunięcia z obrotu prawnego decyzji o zwolnieniu skarżącego z zawodowej służby wojskowej, organy wojskowe podjęły kolejne rozstrzygnięcia w celu przywrócenia B. S. do zawodowej służby wojskowej. W następstwie powyższego, rozkazem personalnym z dnia [...] 2003r. [...] Dowódca [...] Okręgu Wojskowego uchylił rozkaz Dzienny Dowódcy [...] Okręgu Wojskowego z dnia [...] 2002r. nr [...] w części dotyczącej skarżącego i polecił ująć w/ wym. oficera na ewidencję i wszelkiego rodzaju zaopatrzenie z dniem 1 marca 2002r.
W związku z tym, że B. S. został ujęty na ewidencję i wszelkiego rodzaju zaopatrzenie z dniem 1 marca 2002r. wystąpiła sytuacja jakoby nigdy nie został zwolniony ze służby. Dlatego organ wojskowy dokonał rozliczenia należności pieniężnych skarżącego za okres od 1 marca 2002r. do 31 maja 2004r. Skarżącemu wypłacono świadczenia należne za okres od 1 marca 2002r. do 31 maja 2003r. i między innymi dokonano potrącenia jednorazowego odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego o pięć miesięcy w kwocie [...] zł.
W piśmie z dnia [...] skarżący wystąpił do Dowódcy Jednostki Wojskowej nr [...] z wezwaniem do zapłaty powyższej kwoty wraz z ustawowymi odsetkami tytułem niesłusznie potrąconego świadczenia z uposażenia po przywróceniu go do zawodowej służby wojskowej.
Zdaniem skarżącego na podstawie art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 maja 2001r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2001, Nr 76, poz.804 ze zm.) organ winien wypłacić jemu jednorazowe odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego.
Decyzją z dnia [...] 2004r. nr [...] Dowódca Jednostki Wojskowej nr [...] odmówił zwrotu żądanej kwoty, gdyż skarżący nie został zwolniony definitywnie ze służby w wojsku.
Dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego nie uwzględnił zarzutów zawartych w odwołaniu i decyzją z dnia [...] 2005r. nr [...], utrzymał w mocy rozstrzygnięcie pierwszoinstancyjne.
Organ II instancji w motywach uzasadnienia wskazał, że zgodnie z art. 10 ustawy o z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (Dz. U. z 2002., Nr 76, poz. 693 ze zm.) uposażenie i inne należności pieniężne pobrane przez żołnierza, przysługujące mu według zasad obowiązujących w dniu wypłaty, nie podlegają zwrotowi. Natomiast wypłacone na podstawie art. 14 ust. 1 i 2 ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej jednorazowe odszkodowanie nie było ekwiwalentne uposażeniu przewidzianemu w ustawie o uposażeniu i nie może podlegać zwrotowi .
Organ odwoławczy uznał, że sporne świadczenie jest przy powyższym stanie faktycznym, świadczeniem nienależnym i skoro wyżej cytowane ustawy nie zawierają definicji świadczenia nienależnego, to należy uznać, że zastosowanie znajdują unormowania zawarte w Kodeksie cywilnym. Organ powołał się na treść art. 410 §1 Kodeksu cywilnego, iż świadczenie jest nienależne, jeżeli podstawa prawna istniała w chwili spełnienia świadczenia jednakże potem odpadła. Nienależne świadczenie jako szczególny rodzaj bezpodstawnego wzbogacenia, którego zwrot następuje na zasadach określonych w art. 405 i następnych k.c (art. 410k.c.), które co do zasady przyjmują, iż na bezpodstawnie wzbogaconym ciąży obowiązek zwrotu korzyści w naturze.
Dowódca [...] Okręgu Wojskowego na poparcie swojego stanowiska powołał się na uchwałę SN z dnia 27 kwietnia 1995r. II CZP 46/05 opubl. OSNC 1995, z. 7-8, poz. 114), w której uzasadnieniu sąd wskazał, że ogólnie, przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować m. in. wtedy, gdy nie ma innego środka prawnego, przy wykorzystaniu, którego możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej.
W skardze do Sądu skarżący zarzucił przewlekłe prowadzenie postępowania z naruszeniem art. 35 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego ( Dz. U. z 2000r. Nr 98 poz.1071 ze zm.).
Nadto B. S. uważa, że błędem jest oparcie decyzji na podstawie ustawy o uposażeniu żołnierzy i ustawie o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie zastosowanie ogólnych unormowań zawartych w Kodeksie cywilnym. Zdaniem skarżącego odwołanie się do art. 405 i 410 k.c. jest nietrafne, gdyż do zwrotu korzyści majątkowej (nienależnych świadczeń) zobowiązany jest ten kto uzyskał je bez podstawy prawnej, a więc nie można go zastosować do jednorazowego odszkodowania, które otrzymał skarżący zgodnie z art. 14 ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 28 lutego 2002r.
Skarżący uważa, że art. 410 § 2 k.c. nie znajduje zastosowania, gdyż podstawa prawna spornego świadczenia istniała zarówno w chwili otrzymania jednorazowego odszkodowania jako wyrównanie szkody majątkowej za skrócenie okresu wypowiedzenia stosunku służbowego i wcześniejsze przejście do cywila, jak i w chwili ponownego przywrócenia do służby wojskowej, gdyż odszkodowanie było środkiem utrzymania rodziny . Skarżący na poparcie swojego stanowiska powołał się na uchwałę SN z dnia 5 października 2004r. sygn. akt III UZP 2/04, na którą powoływał się już w odwołaniu od decyzji pierwszoinstancyjnej i do stanowiska tam zawartego organ odniósł się w zaskarżonej decyzji.
W udzielonej odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U Nr 153, poz. 1269 z późn. zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej dokonywaną pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.
Katalog spraw przewidzianych do kontroli sądowej zawarty został w art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.)- dalej P.p.s.a.
Podkreślenia wymaga to, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 P.p.s.a.). W świetle powyższego kontrola legalności działalności administracji publiczne sprowadza się do jego oceny pod kątem zgodności z przepisami prawa, ale tylko w granicach danej sprawy.
Sąd kontrolując zaskarżoną decyzję stwierdził, że nie narusza ona przepisów prawa. W sprawie nie jest sporne to, że skarżący w dniu 28 lutego 2002r. został zwolniony z zawodowej służby wojskowej i z tytułu tego zwolnienia otrzymał z Jednostki Wojskowej Nr [...] jednorazowe odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego o pięć miesięcy w kwocie [...] zł. (brutto).
Wykładnia gramatyczna jednorazowego odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego zgodnie z art. 14 ust 1 i 2 ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wskazuje, że świadczenie to przysługuje o ile na wniosek żołnierza do dnia 31 grudnia 2003 r. okres wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej dokonanego przez właściwy organ wojskowy, określony w przepisach ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych zostanie skrócony.
Dopiero wówczas z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia żołnierzom zwalnianym z zawodowej służby wojskowej przysługuje jednorazowe odszkodowanie w wysokości jednomiesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym, należnego na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym, za każdy miesiąc skrócenia okresu wypowiedzenia.
Tak więc skrócenie stosunku służbowego odbywa się przy udziale osoby zainteresowanej, która poprzez złożenie oświadczenia woli z żądaniem umożliwienia jej skorzystania z dyspozycji art. 14 wyżej wymienionej ustawy wnosi, aby organ wojskowy wypowiedział jej stosunek służbowy. Dopiero wówczas, gdy wniosek zostanie uwzględniony wypłacane jest jednorazowe odszkodowanie z tego tytułu. Tytuł do wypłaty powyższego odszkodowania wypływa bezpośrednio z art. 14 § 2 cytowanej powyżej ustawy i nie stanowi on odszkodowania za szkody, których doznał skarżący w związku z pozostawaniem poza służbą przez okres 14 miesięcy.
Przepis powyższy wyraźnie wskazuje za co przysługuje to odszkodowanie, wysokość tego świadczenia, jak również okres za który winno być ono wypłacone.
Z akt administracyjnych sprawy wynika, że rozkazem personalnym B. S. został ujęty na ewidencję i wszelkiego rodzaju zaopatrzenie z dniem 1 marca 2002r. Dlatego wystąpiła sytuacja jakoby nigdy nie został zwolniony ze służby i organ wojskowy dokonując rozliczenia należności pieniężnych potrącił skarżącemu wcześniej wypłacone jednorazowe odszkodowanie.
W świetle powyższego jednorazowe odszkodowanie, wypłacone skarżącemu powinno zostać zwrócone, gdyż stało się w momencie powrotu skarżącego do służby ze skutkiem na dzień jego zwolnienia świadczeniem nienależnym.
Z powyższych względów nie zasługuje na uwzględnienie stanowisko skarżącego, że świadczenie to stanowi wyrównanie szkody majątkowej za skrócenie okresu wypowiedzenia stosunku służbowego.
Pogląd zawarty w uchwale SN, na którą skarżący powołuje się w skardze dotyczy innej sytuacji faktycznej oraz prawnej i nie może być pomocny przy rozpoznawanej sprawie.
Ustawa o uposażeniu żołnierzy zawodowych oraz ustawa o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej nie zawierają definicji nienależnego świadczenia, dlatego wskazane jest posiłkowanie się przy określeniu tego pojęcia definicjami zawartymi w innych gałęziach prawa nawet poza prawem administracyjnym.
W ocenie Sądu zarzut skarżącego odnośnie powoływania się przez organ pojęciami zaczerpniętymi z prawa cywilnego jest nieuprawniony.
Żołnierz, któremu wypłacone zostało jednorazowe odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia stosunku służbowego zgodnie z art. 14 ust 1 i 2 ustawy z dnia 25 maja 2001r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2001, Nr 76, poz. 804 ze zm.) i następnie na skutek stwierdzenia nieważności, czy też uchylenia decyzji o wypowiedzeniu stosunku służbowego, żołnierz ten został przywrócony do służby w wojsku ze skutkiem od dnia wypowiedzenia (ex tunc), obowiązany jest do zwrotu przyjętego świadczenia w granicach bezpodstawnego wzbogacenia (art. 410 k.c. w związku z przepisami artykułów poprzedzających).
Podobny pogląd został wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego, sygn. akt III CZP 46/95 z dnia 27 kwietnia 1995r. , OSNC 1995/7-8/114:
"Ogólnie, przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować m. in. wtedy, gdy nie ma innego środka prawnego, przy wykorzystaniu którego możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej, naruszonej bez prawnego uzasadnienia".
Przepis art.410 § 2 k.c. stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.
Norma powyższa wyraźnie wskazuje, że jeżeli podstawa świadczenia odpadła, to świadczenie jest nienależne.
Tak też było w rozpoznawanej sprawie. Tytuł do jednorazowego odszkodowania istniał, lecz wskutek usunięcia z obrotu prawnego wypowiedzenia stosunku służbowego i następnie przywrócenia skarżącego do służby ze skutkiem ex tunc, podstawa świadczenia odpadła.
W świetle powyższego potrącenie dokonane przez organ wojskowy w celu przywrócenia równowagi majątkowej było jak najbardziej uprawnione.
Z uwagi na powyżej przedstawiony stan faktyczny i prawny Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy działając na podstawie art. 151 P.p.s.a skargę oddalił jako nieuzasadnioną.