Tezy
Stwierdzenie, że małżonkowie nie są zgodni co do danych osobowych i innych istotnych okoliczności, które ich dotyczą /art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach - Dz.U. nr 128 poz. 1175 ze zm./, nie jest tożsame z ustaleniem, że związek małżeński został zawarty w celu obejścia przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, lecz jedynie uzasadnia przeprowadzenie postępowania umożliwiającego ustalenie, czy małżeństwo zostało zawarte w tym celu.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Zhenjie D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 czerwca 2005 r. V SA/Wa 221/05 w sprawie ze skargi Zhenjie D. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 4 listopada 2004 r. (...) w przedmiocie odmowy wydania zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - uchyla zaskarżony wyrok; (...).
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 czerwca 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Zhenjie D. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 4 listopada 2004 r. w przedmiocie odmowy wydania zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Sąd ustalił, że Zhenije D., obywatel Chin, w złożonym w dniu 10 maja 2004 r. wniosku zwrócił się do Wojewody K.-P. o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wniosek uzasadnił chęcią ułożenia sobie życia w Polsce wraz z żoną Agnieszką B., obywatelką polską, którą poślubił w 2001 r.
Decyzją z dnia 8 września 2004 r. Wojewoda K.-P. odmówił udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wyznaczył mu termin opuszczenia kraju do dnia 18 września 2004 r. Po rozpatrzeniu odwołania od ww. decyzji, Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców zaskarżoną do sądu administracyjnego decyzją z dnia 4 listopada 2004 r. uchylił decyzję organu pierwszej instancji w części dotyczącej terminu opuszczenia przez cudzoziemca terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i określił stronie nowy termin opuszczenia kraju pobytu. W pozostałej części organ odwoławczy utrzymał rozstrzygnięcie Wojewody K.-P. w mocy.
W ocenie organów obu instancji cudzoziemiec zawarł związek małżeński z obywatelką polską w celu obejścia przepisów o udzielaniu cudzoziemcowi zezwolenia na zamieszkiwanie na czas oznaczony. Na podstawie protokołów przesłuchań skarżącego, jego żony i teścia ustalono, że małżonkowie nie byli zgodni co do dotyczących ich danych osobowych i innych istotnych okoliczności, w tym do zdarzeń, które miały miejsce kilka lat przed zawarciem związku małżeńskiego /brak wiedzy żony na temat miejsc pracy cudzoziemca, adresów pobytu, powodów i terminu powrotu skarżącego do Chin/. Stwierdzone rozbieżności dotyczyły również zdarzeń, które miały miejsce po zawarciu małżeństwa w 2001 r. oraz bezpośrednio następujących po przyjeździe cudzoziemca do Polski w maju 2004 r., w tym dotyczących miejsca wspólnego zamieszkiwania małżonków. Żona i wnioskodawca zeznali, że początkowo, przez około 2 tygodnie, mieszkali przy ulicy F. Z zeznań teścia wnioskodawcy wynika natomiast, że jego córka i zięć mieszkali początkowo na ul. W. w jego
mieszkaniu i później dopiero przeprowadzili się na ul. F. W ocenie organów niejasne są także okoliczności pobytu małżonków w Ś. w okresie od 21 do 25 maja 2004 r. Agnieszka B. zeznała, że przebywała z mężem w Ś. przy ul. W. 19b, tymczasem z ustaleń organów wynika, że w Ś. nie istnieje ulica takiej nazwie. Cudzoziemiec wyjaśnił zaś, że przebywał w Ś. do 1 sierpnia 2004 r., gdyż odnowiła mu się rana kręgosłupa, zmuszając go do pozostawiania w łóżku. Teść wnioskodawcy, Henryk B., nie posiadał żadnych informacji na temat wyjazdu zięcia z B. Pobytu cudzoziemca w Ś. nie potwierdziło Biuro Ewidencji Ludności w tym mieście.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podzielił stanowisko organów administracyjnych, iż w rozpoznawanej sprawie zaistniała przesłanka wskazana w art. 57 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach /Dz.U. nr 128 poz. 1175 ze zm./. Rozbieżności występujące w zeznaniach małżonków, zwłaszcza dotyczące okoliczności zaistniałych po powrocie cudzoziemca do Polski w maju 2004 r., a mianowicie miejsca jego zamieszkania w B., wspólnego pobytu małżonków w Ś. oraz stanu zdrowia - stanowiły wystarczającą podstawą do stwierdzenia, że małżeństwo skarżącego z obywatelką polską zostało zawarte w celu obejścia przepisów ustawy o cudzoziemcach. Sąd podkreślił, że skarżący nie zakwestionował faktu wystąpienia rozbieżności w zeznaniach swoich i żony, wskazał jedynie, że były to drobne różnice, które dotyczyły nieistotnych okoliczności odnoszących się do pożycia małżeńskiego. Jednocześnie Sąd uznał, że organy administracyjne obu instancji
wnikliwie zbadały wszystkie okoliczności sprawy, poczyniły prawidłowe ustalenia faktyczne i dokonały wyczerpującej oceny wyjaśnień i dowodów złożonych przez stronę. Sąd uznał za chybiony podniesiony w skardze zarzut naruszenia art. 7 i art. 10 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego /t.j. Dz.U. 2000 nr 98 poz. 1071 ze zm., dalej: Kpa/ poprzez przesłuchanie skarżącego bez udziału tłumacza przysięgłego języka chińskiego. Sąd ustalił, iż Zhenjie D. podczas przesłuchania w dniu 2 sierpnia 2004 r. zeznał, że rozumie mowę polską i zna język polski. Po odczytaniu złożonych zeznań skarżący podpisał protokół nie zgłaszając żadnych zastrzeżeń do jego treści. W świetle powyższych faktów Sąd uznał, że obecność tłumacza nie była uzasadniona.
Odnosząc się do zarzutu nieuwzględnienia usprawiedliwionego interesu skarżącego i jego żony, Sąd wskazał, że strona nadużyła instytucji związku małżeńskiego i zawarła go w celu obejścia przepisów ustawy o cudzoziemcach, dlatego na podstawie art. 57 ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach organ zobowiązany był do odmowy udzielania zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony.
Wyrok z dnia 13 czerwca 2005 r. Zhenjie D. zaskarżył do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargą kasacyjną z dnia 12 sierpnia 2005 r. Na podstawie art. 176 w związku z art. 185 par. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.
W podstawach kasacyjnych skarżący podniósł zarzut nieważności postępowania, uzasadniony zaistnieniem przesłanki o której mowa w art. 183 par. 2 pkt 5 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 7 i art. 10 Kpa, poprzez pozbawienie go możliwości obrony praw w postępowaniu dowodowym przed Sądem pierwszej instancji w wyniku przesłuchania go bez udziału tłumacza przysięgłego języka chińskiego oraz bez pomocy obrońcy. Uzasadniając zarzut skarżący dowodził, iż wprawdzie w toku postępowania administracyjnego oświadczył, że zna język polski, ale stopień znajomości tego języka nie jest wystarczający, aby mógł zeznawać bez udziału tłumacza.
Drugi z podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów dotyczył naruszenia art. 5 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach w związku z art. 7 Kpa poprzez odwrócenie przez Sąd ciężaru dowodu i przyjęcie, iż to skarżący powinien udowodnić, że nie zawarł związku małżeńskiego w celu obejścia przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącego obowiązek ten spoczywał na organie prowadzącym postępowanie wyjaśniające. Skarżący wskazał, iż organ poprzestał na przedstawieniu niezgodności pomiędzy zeznaniami małżonków a zeznaniami osób trzecich /przy czym zeznania między małżonkami były zgodne/ oraz faktów nie mających znaczenia w przedmiotowej sprawie, które nie mogły prowadzić do domniemania braku autentyczności małżeństwa. Przerzucenie w toku postępowania ciężaru dowodu na stronę skarżącą skarżący uznał za pogwałcenie zasady prawdy obiektywnej /art. 7 Kpa/ oraz zasady ochrony życia rodzinnego każdego człowieka /art. 47 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej/.
Kolejny zarzut skierowany przeciwko orzeczeniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego dotyczył naruszenia art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach, w związku z nieprawidłową jego interpretacją polegającą na przyjęciu przez Sąd, że "niezgodność wewnętrzna zeznań pojedynczego małżonka bądź też niezgodność między zeznaniami małżonka a osoby trzeciej" jest wystarczająca do uznania, że małżeństwo zawarto w celu obejścia przepisów ustawy o cudzoziemcach. Skarżący dowodził, iż ustawowa przesłanka odnosi się wyłącznie do wykazania ewentualnych niezgodności występujących pomiędzy zeznaniami samych małżonków. Uzasadniało to jego zdaniem przyjęcie stanowiska, że nieścisłości w zeznaniach jednego z małżonków nie mogły stanowić podstawy do przyjęcia niekorzystnej dla skarżącego wykładni przepisu art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy. Podkreślił, że zarówno organy, jak i sąd administracyjny uzasadniając swoje rozstrzygnięcia brały pod uwagę nieścisłości, które wynikały z rozbieżności w zeznaniach małżonków oraz osób trzecich i nie
zauważyły, iż zeznania cudzoziemca dotyczące miejsca zamieszkania po przyjeździe do Polski były zgodne z zeznaniami jego żony /oboje zeznali, że mieszkali na ul. F./. Nie mają znaczenia dla wydania zezwolenia inne okoliczności, takie jak brak zgłoszenia wwozu pieniędzy, niedopełnienie obowiązku meldunkowego podczas pobytu w Ś., czy brak środków utrzymania.
W uzasadnieniu zarzutów skargi kasacyjnej podniesiono także zarzut naruszenia prawa do ochrony życia rodzinnego wynikającego z art. 47 Konstytucji. Konsekwencją orzeczenia sądowego jest bowiem obowiązek opuszczenia przez cudzoziemca Polski, a w jego wyniku także separacja małżonków. Zaskarżone rozstrzygnięcie nie uwzględnia również słusznego interesu skarżącego oraz jego małżonki.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest zasadna, aczkolwiek nie wszystkie podniesione w niej zarzuty zasługują na uwzględnienie.
I. W podstawach kasacyjnych wniesionego środka odwoławczego zgłoszono zarówno zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach, jak i zarzut naruszenia przepisów postępowania w stopniu uzasadniającym stwierdzenie nieważności postępowania sądowoadministracyjnego.
Na wstępie należało ocenić, jako najdalej idący, zarzut nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji, poprzez pozbawienie skarżącego możliwości obrony swych praw w postępowaniu dowodowym przed Sądem pierwszej instancji z uwagi na przesłuchanie go bez udziału tłumacza przysięgłego języka chińskiego. Należy podkreślić, że zarzut ten przywołany w petitum skargi, odnoszący się do uchybień proceduralnych sądu administracyjnego, nie koresponduje z jego uzasadnieniem, w którym strona wyjaśnia, że niedoskonała znajomość języka polskiego nie pozwalała jej na skuteczną obronę w skomplikowanym postępowaniu przed organami administracyjnym, a nie przed Sądem pierwszej instancji. Dostrzeżenie tej sprzeczności, już tylko z tego powodu, pozwala wyjaśnić, dlaczego tak sformułowany i uzasadniony zarzut nie może doprowadzić do jego uwzględnienia przez Naczelny Sąd Administracyjny. Należy bowiem zauważyć, że przesłanka nieważności wymieniona w art. 183 par. 2 pkt 5 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
zachodzi wówczas, gdyby strona została pozbawiona możności obrony swych praw w postępowaniu sądowym, tymczasem w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji w imieniu skarżącego działał prawidłowo umocowany pełnomocnik - adwokat - który na rozprawie w dniu 13 czerwca 2005 r. popierał skargę i wnosił o uchylenie zaskarżonej decyzji. W tym kontekście nie jest uzasadnione twierdzenie, że pozbawiono stronę czynnego udziału w tym postępowaniu. Dodatkowo należy podkreślić, że z informacji udzielonych przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego, a odnotowanych w protokole z dnia 2 sierpnia 2004 r. wynika, że skarżący przyznał, iż rozumie mowę polską i zna język polski. Na etapie postępowania administracyjnego cudzoziemiec nie zgłaszał potrzeby korzystania z pomocy tłumacza, dlatego obecność tłumacza języka chińskiego w trakcie przeprowadzanych czynności procesowych nie była niezbędna. Zarzut naruszenia art. 7 i art. 10 Kpa poprzez przesłuchanie skarżącego bez udziału tłumacza przysięgłego języka
chińskiego pojawił się dopiero w skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i został też poddany prawidłowej ocenie tego Sądu w toku postępowania sądowoadministracyjnego.
II. Rozpoznając zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 57 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach - Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że jest on uzasadniony.
Przesłanki uzasadniające udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony zostały enumeratywnie wymienione w art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach. Jedną z przesłanek jest zawarcie przez cudzoziemca związku małżeńskiego z obywatelem polskim /art. 53 ust. 1 pkt 6/. Pomimo zawarcia ważnego związku małżeńskiego, cudzoziemcowi odmawia się udzielenia zezwolenia, jeśli zawarcie związku małżeńskiego nastąpiło w celu obejścia przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony /art. 57 ust. 1 pkt 4/.
Ustawa o cudzoziemcach w art. 55 ust. 1 precyzuje warunki wskazujące na potrzebę ustalenia, czy związek małżeński nie został zawarty w celu obejścia przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Zgodnie z art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach, organ prowadzący postępowanie o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony ustala, czy związek małżeński nie został zawarty w celu obejścia przez cudzoziemca przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że małżonkowie nie są zgodni co do dotyczących ich danych osobowych i innych istotnych okoliczności, które ich dotyczą. Niezgodność małżonków, co do dotyczących ich danych i innych okoliczności, które ich dotyczą, nie uzasadnia sama w sobie stwierdzenia, że małżeństwo zostało zawarte w celu obejścia przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Pogląd taki nie znajduje uzasadnienia w literalnym brzmieniu
przepisu art. 55 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, który wymienia jedynie okoliczności uzasadniające potrzebę ustalenia, czy małżeństwo nie zostało zawarte przez cudzoziemca w celu obejścia przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Stwierdzenie, że małżonkowie nie są zgodni co do dotyczących ich danych osobowych i innych istotnych okoliczności, które ich dotyczą /art. 55 ust. 1 pkt 6/, nie jest tożsame z ustaleniem, że związek małżeński został zawarty w celu obejścia przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, a jedynie uzasadnia przeprowadzenie postępowania, umożliwiającego ustalenie, czy małżeństwo zostało zawarte w tym celu. Dopiero wynik tego postępowania wyjaśniającego - przeprowadzonego przy poszanowaniu reguł wynikających z Kpa, z ograniczeniami o których mowa w art. 55 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach i przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności sprawy mających znaczenie dla oceny celu zawartego małżeństwa - może uzasadniać odmowę udzielenia zezwolenia
na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 57 ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach.
W rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji zaakceptował pogląd wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, że rozbieżności w zeznaniach skarżącego, jego żony oraz teścia dotyczące miejsca zamieszkania, wspólnego pobytu małżonków oraz stanu zdrowia, same przez się dowodzą, iż małżeństwo skarżącego z obywatelką Polski zostało zawarte w celu obejścia przez cudzoziemca przepisów o udzielaniu zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Ustalenie powyższe stanowiło podstawę do wydania decyzji odmownej na podstawie art. 57 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach. W świetle przesłanek ustawowych, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, istotne jest natomiast nie tyle ustalenie, czy małżonkowie są zgodni, co do ich danych osobowych i innych istotnych okoliczności, ile ustalenie, czy zwarcie małżeństwa nastąpiło w celu otrzymania przez cudzoziemca zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Wymaga podkreślenia okoliczność, że ocena zdarzeń, która miały miejsce od chwili
przyjazdu skarżącego dotyczy bardzo krótkiego czasu /kilku miesięcy/ i rozbieżności w wyjaśnieniach nie dotyczą zasadniczo małżonków. Zakresem postępowania i analizą w uzasadnieniu decyzji i zaskarżonego wyroku objęto przede wszystkim miejsca wspólnego pobytu małżonków. Niezgodność, o której mowa w powołanym przepisie, występuje w sytuacji, gdy dotyczy zeznań małżonków, a nie innych osób. W tych okolicznościach należało uznać, że wadliwa wykładnia art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach spowodowała, że organy orzekające obu instancji przeprowadziły w sposób niepełny postępowanie wyjaśniające uznając, że już stwierdzenie rozbieżności dotyczących miejsca wspólnego zamieszkiwania w B. oraz pobytu małżonków w Świnoujściu uzasadnia stwierdzenie zawarcia fikcyjnego związku małżeńskiego i odmowę udzielania zezwolenia na podstawie art. 57 ust. 1 pkt 4 oraz art. 55 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach. Należy podkreślić, że przeprowadzenie wnikliwej analizy wniosku, a następnie ustalenie wszelkich istotnych
okoliczności jest szczególnie ważne w sprawach o zezwolenie na pobyt, gdyż nieuzasadniona odmowa wydania zezwolenia dotyczy bezpośrednio także obywateli polskich i może prowadzić do rozdzielenia małżonków pomimo zawarcia ważnego związku małżeńskiego.
III. Wyjaśnienia wymaga także zarzut naruszenia prawa do ochrony życia rodzinnego /art. 47 Konstytucji/, a także sytuacja procesowa obywatela polskiego, małżonka cudzoziemca, w postępowaniu o zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony. Odmowa udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony cudzoziemcowi, który jest małżonkiem obywatela polskiego, wraz z obowiązaniem do opuszczenia kraju, wpływa bowiem bezpośrednio na sytuację faktyczną, ważnego w świetle prawa polskiego, związku małżeńskiego. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że zaskarżone rozstrzygnięcie narusza słuszny interes nie tylko skarżącego, ale także jego małżonki.
Zgodnie z art. 47 Konstytucji, każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Ochrona życia rodzinnego wynikająca z art. 47 Konstytucji obejmuje obywateli polskich oraz cudzoziemców. Nie ulega wątpliwości, że decyzja odmawiająca udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony oraz zobowiązująca do opuszczenia kraju ingeruje w życie rodzinne. Małżonkowie, jeśli chcą przebywać razem, zostają zmuszeni do wybrania innego kraju ich pobytu - kraju trzeciego lub kraju ojczystego cudzoziemca. Z zasady suwerenności państwa wynika prawo do regulowania przez państwo zasad wjazdu i pobytu cudzoziemców. Konstytucja nie gwarantuje cudzoziemcom nieograniczonego prawa do zamieszkania w Polsce z powodu zawarcia związku małżeńskiego. Konstytucja przyznaje wprawdzie każdemu prawo do ochrony prawnej życia rodzinnego, ale przyjmuje możliwość ograniczenia tego prawa stanowiąc, że "ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych
wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw" /art. 31 ust. 3/. W stosunku do cudzoziemców dodatkowo korzystanie z wolności i praw zagwarantowanych w Konstytucji może zostać wyłączone na podstawie art. 37 ust. 2 Konstytucji, który stanowi, że wyjątki od zasady gwarantującej korzystanie z praw i wolności zapewnionych w Konstytucji, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa. Ustawa o cudzoziemcach, regulując zasady wjazdu i pobytu cudzoziemców i odmawiając prawa do pobytu tym cudzoziemcom, którzy związek małżeński zawarli wyłącznie w celu otrzymania zezwolenia na pobyt, nie narusza standardów ochrony wynikających z art. 47 Konstytucji. Warto podkreślić, że także na gruncie art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności
sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. /Dz.U. nr 61 poz. 284 i 285 ze zm./, ochrona życia rodzinnego nie jest absolutna, a Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu konsekwentnie przyjmuje, że nawet zawarcie związku małżeńskiego nie nakłada automatycznie na państwo prawnego obowiązku uszanowania wyboru przez cudzoziemca kraju zamieszkania. Europejski Trybunał Praw Człowieka nie kwestionuje bowiem zasady, że państwa mają prawo regulować warunki udzielania zezwoleń na wjazd i pobyt cudzoziemców, jak i ich wydalenia i że Konwencja praw człowieka nie przyznaje cudzoziemcom ogólnego prawa wyboru państwa, w którym zamierzają z rodziną zamieszkać lub do którego pragną przyjechać. Stanowisko takie jest ugruntowane w orzecznictwie Trybunału i wielokrotnie, w różnych orzeczeniach, podtrzymywane /przykładowo wyrok z 20 czerwca 2002 r. w sprawie Al.-Nashif v. Bułgaria, par. 114 uzasadnienia oraz cytowane tam orzecznictwo, a również ostatnio sprawa Keles v. Niemcy, wniosek nr 32231/02, wyrok z 27
października 2005 r., par. 54 uzasadnienia i cytowane tam orzecznictwo/. W polskim orzecznictwie sądowym także przyjmuje się, że wydanie decyzji odmawiającej cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały nie jest równoznaczne z ingerencją władzy publicznej w życie rodzinne cudzoziemca i naruszeniem art. 8 Konwencji /przykładowo, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1998 r., III RN 163/98 - OSNAPU 1999 nr 19 poz. 600/.
Powyższe rozważania nie przesądzają jednak zasadniczej kwestii, a mianowicie, czy art. 47 Konstytucji przyznając każdemu, cudzoziemcowi i obywatelowi polskiemu, prawo do ochrony prawnej życia rodzinnego, zawiera normę prawną, z której wynika interes prawny obywatela polskiego do udziału w postępowaniu, w którym cudzoziemiec, małżonek obywatela polskiego, uzasadnia prawo do pobytu w Polsce pozostawaniem w związku małżeńskim z obywatelem polskim. Wynik tego postępowania, w razie nieuwzględnienia wniosku cudzoziemca i zobowiązania do opuszczenia kraju, stanowić bowiem będzie ingerencję w życie rodzinne tak obywatela polskiego, jak i cudzoziemca.
Należy zauważyć, że ustawa o cudzoziemcach nie zawiera odmiennego unormowania odnoszącego się do pojęcia strony w sprawie o udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Dla uznania podmiotu za stronę stosuje się zatem odpowiednio przepisy Kpa w związku z art. 7 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach. W świetle art. 28 Kpa, stroną zaś jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Interes prawny musi być indywidualny, konkretny, aktualny i sprawdzalny obiektywnie, a jego istnienie powinno znajdować potwierdzenie w okolicznościach faktycznych, będących przesłankami zastosowania przepisu prawa materialnego /zob. J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, wyd. 7 uzupełnione i rozszerzone, Warszawa 2005, str. 224 i n/. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczącym wykładni pojęcia interesu prawnego dąży się do
zapewnienia ochrony prawnej możliwie najszerszemu kręgowi osób zainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy administracyjnej w celu urzeczywistnienia konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego /art. 2 Konstytucji RP/ i prawa do sądu /art. 45 Konstytucji RP/. Oceniając zarzut skargi kasacyjnej, czy doszło do naruszenia art. 47 Konstytucji i usprawiedliwionego interesu żony skarżącego należy zwrócić uwagę na trzy zagadnienia:
Po pierwsze, obywatelowi polskiemu, który zawiera związek małżeński z cudzoziemcem, nie przysługuje wprawdzie wprost nieograniczone prawo do wspólnego zamieszkania z cudzoziemcem w Polsce, ale decyzja odmawiająca udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony wraz z obowiązaniem do opuszczenia kraju stanowi ingerencję w życie rodzinne i rzutuje na prawo obywatela polskiego, które podlega ochronie na podstawie art. 47 Konstytucji. Istnieje zatem norma prawa materialnego i to rangi konstytucyjnej, która przyznaje obywatelowi polskiemu prawo do ochrony przed nieusprawiedliwioną ingerencją.
Po drugie, odmowa udzielenia zezwolenia cudzoziemcowi na zamieszkanie na czas oznaczony wraz z zobowiązaniem do opuszczenia kraju narusza indywidualny, konkretny, aktualny i sprawdzalny obiektywnie interes prawny obywatela polskiego. Obywatelowi polskiemu nie przysługuje wprawdzie publiczne prawo podmiotowe do żądania udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony cudzoziemcowi, z którym zawarł związek małżeński, ale nie oznacza to, że w toczącym się postępowaniu administracyjnym o udzieleniu takiego zezwolenia nie mogą mu przysługiwać uprawnienia strony, celem ochrony konstytucyjnego prawa do życia rodzinnego. Wydana decyzja, poprzez ingerencję w życie rodzinne, które niewątpliwie obejmuje prawo do wspólnego zamieszkania, będzie bowiem oddziaływać na sytuację prawną obywatela polskiego.
Po trzecie, analizując cechy interesu prawnego w rozumieniu art. 28 Kpa należy stwierdzić, że jego aktualność i realność wyraża się w istnieniu ważnego związku małżeńskiego pomiędzy skarżącym a obywatelem polskim. Indywidualność i konkretność interesu prawnego wynika z faktu, że ingerencja dotyczy bezpośrednio życia rodzinnego obywatela polskiego, gdyż wydanie decyzji odmownej i zobowiązanie do opuszczenia kraju oddziaływuje wprost na jego prawo do życia rodzinnego. Prawo do życia rodzinnego obejmuje bowiem prawo do wspólnego zamieszkania małżonków.
Reasumując, obywatel polski może mieć interes prawny w rozumieniu art. 28 Kpa w toczącym się postępowaniu o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony cudzoziemcowi, którego jest małżonkiem. Interes prawny obywatela polskiego wynika z art. 47 Konstytucji.
Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy, należy zauważyć, że Agnieszka B., żona skarżącego, nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym w charakterze strony. Odmowa udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony i zobowiązanie męża do opuszczenia kraju narusza jej prawo do życia rodzinnego. Organy orzekające w sprawie nie rozważyły jednak, czy przedmiot postępowania ma związek także z jej interesem prawnym, który pozwala na utrzymanie istniejącego stanu rzeczy, za jaki uznała ona wspólne zamieszkiwanie z mężem w Polsce.
W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 188 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./, uchylił zaskarżony wyrok i rozpoznając skargę na podstawie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "a i c" powołanej ustawy uchylił decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 4 listopada 2004 r.