Tezy
Późniejsze ustalenie osoby ojca, po zaprzeczeniu ojcostwa lub unieważnieniu uznania, może być uwzględnione przy określaniu obywatelstwa dziecka, na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim /Dz.U. 2000 nr 28 poz. 353 ze zm./, tylko wówczas gdy nastąpiło to przed upływem roku od dnia urodzenia się dziecka.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na rozprawie w Wydziale II Izby Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Urzędy do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 lutego 2005 r. II SA/Wa 261/04 w sprawie ze skargi małoletniej Kingi D. reprezentowanej przez matkę Aleksandrę W. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 3 grudnia 2003 r. (...) w przedmiocie odmowa stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego- uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę; (...).
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 lutego 2005 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił skargę Kingi D. i uchylił decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 3 grudnia 2003 r., oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody L. z dnia 16 października 2003 r. odmawiającą stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez małoletnią Kingę D.
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne sprawy.
W dniu 17 lipca 1991 r. przebywająca w Polsce obywatelka Ukrainy Aleksandra P., obecnie nosząca nazwisko Wagner urodziła córkę Kingę. W tym czasie mężem Aleksandry P. był obywatel ukraiński Wiktor P. przebywający na terenie Ukrainy. Urząd Stanu Cywilnego w B.-P. w dniu 19 lipca 1996 r. sporządził akt urodzenia skarżącej (...), w którym jako ojciec dziecka został wpisany obywatel Ukrainy Wiktor P. W dniu 28 sierpnia 1991 r. nastąpiło rozwiązanie małżeństwa Aleksandry P i Wiktora P. Wyrokiem (...) Sądu Rejonowego miasta S. na Ukrainie z dnia 2 lipca 1997 r. zostało zaprzeczone, iż Wiktor P. jest ojcem Kingi P. Z kolei wyrokiem Sądu Rejonowego w Ch. z dnia 5 lutego 2001 r. ustalono, że ojcem dziecka jest obywatel polski Artur D.
Decyzją z dnia 16 października 2003 r. Wojewoda L. odmówił stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez małoletnią Kingę D. Z faktu, że Kinga D. urodziła się w dniu 17 lipca 1991 r., zaś ustalenie, że jej ojcem jest obywatel polski miało miejsce dopiero w dniu 5 lutego 2001 r., wynika zdaniem organu wniosek, że uchybiono rocznemu terminowi przewidzianemu w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim /Dz.U. nr 10 poz. 49 ze zm./.
Organ drugiej instancji nie uwzględnił odwołania skarżącej przyjmując, że do stanu faktycznego sprawy nie ma zastosowania przepis art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r., gdyż przekroczono termin roczny biegnący od dnia urodzenia się dziecka. W sprawie nie ma również zastosowania art. 7 ust. 2 powołanej ustawy, ponieważ wynikające z orzeczenia sądu zaprzeczenie ojcostwa w stosunku do Wiktora P. nie spowodowało zmiany obywatelstwa małoletniej Kingi D., a umożliwiło jedynie sądowe ustalenie ojcostwa. Przepis art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim, odnosi się wyłącznie do możliwości utraty obywatelstwa przez dziecko, którego matka nie jest obywatelką polską, a sąd wyrokiem zaprzeczył ojcostwo mężczyzny, który jest obywatelem polskim.
W ocenie Sądu I instancji stanowisko zajęte przez organy administracyjne nie jest trafne, ponieważ tak ważnej sprawy jaką jest obywatelstwo człowieka nie można oprzeć tylko na wykładni językowej art. 7 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r., lecz należy także zastosować wykładnię funkcjonalną całej instytucji prawnej nabycia obywatelstwa przez dziecko. Zdaniem Sądu użyte w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim sformułowanie "zmiany w ustaleniu osoby ojca" należy rozumieć jako wszystkie zmiany w prawach stanu dziecka. Art. 7 ust. 2 powołanej ustawy należy interpretować mając na uwadze interes dziecka, nakazujący uwzględnianie przy określaniu jego obywatelstwa zmian w ustaleniu osoby ojca, a zatem zmian w wyniku których nastąpiło zaprzeczenie ojcostwa oraz uznanie bądź ustalenie ojcostwa dziecka. Zmiany te wywołują skutek od daty urodzenia się dziecka. Ratio legis powołanego uregulowania jest więc uwzględnienie dalszej zmiany w prawach dziecka, to jest zaistniałej na skutek orzeczenia
ustalającego ojcostwo.
W skardze kasacyjnej wniesionej przez organ wskazano jako podstawę kasacyjną naruszenie przepisu art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim. Zdaniem wnoszącego skargę kasacyjną z treści art. 4, art. 5 i art. 6 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim wynika, że regulacja art. 7 ust. 2 powołanej ustawy odnosić się może tylko do takich przypadków, w których matka dziecka jest cudzoziemką, a obywatelstwo polskie dziecka wywodzi się z ojca, który jest obywatelem polskim. Zatem prawomocne orzeczenie sądu o zaprzeczeniu ojcostwa obywatela polskiego lub o unieważnieniu uznania przez niego dziecka, prowadzi do zmian w ustaleniu osoby ojca, które z kolei rzutują bezpośrednio na obywatelstwo dziecka. Przy ojcu nieznanym i matce cudzoziemce dziecka nie nabywa bowiem obywatelstwa polskiego.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy.
W bezspornym stanie faktycznym sprawy ustalonym przez organy administracji i przyjętym przez Sąd problem prawny sprowadzał się do oceny, czy stosownie do przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim /Dz.U. 2000 nr 28 poz. 353 ze zm./ zwanej dalej ustawą, skarżąca nabyła przez urodzenie obywatelstwo polskie. Wykładnia tych przepisów, a zwłaszcza przepisów art. 7 ustawy przyjęta przez Sąd nie jest prawidłowa.
Nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego przez urodzenie jest następstwem obywatelstwa rodziców w chwili urodzenia dziecka /art. 4 i 6 ustawy/. Odstępstwa od tej zasady, dopuszczające uwzględnienie przy określeniu obywatelstwa dziecka zmian w ustaleniu osoby lub obywatelstwa rodziców zostały określone w art. 7 ustawy. Po pierwsze, dotyczą one zmian w ustaleniu osoby albo obywatelstwa jednego lub obojga rodziców, jeżeli zmiany te nastąpiły przed upływem roku od dnia urodzenia się dziecka /art. 7 ust. 1 ustawy/. Po drugie dotyczą one zmian w ustaleniu osoby ojca wynikającej z wyroku zaprzeczającego ojcostwo lub unieważniającego uznanie dziecka, jeżeli zmiany te nastąpiły przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletniości, z tym że w przypadku, gdy dziecko ukończyło szesnaście lat, konieczna jest zgoda dziecka na zmianę obywatelstwa /art. 7 ust. 2 ustawy/.
W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie budzi żadnych wątpliwości, iż skarżąca w chwili urodzenia nie mogła nabyć obywatelstwa polskiego przez urodzenie, ponieważ ani matka, ani ojciec nie byli obywatelami polskimi. Zaprzeczenie ojcostwa w stosunku do męża matki skarżącej nie spowodowało i nie mogło spowodować zmiany w określeniu obywatelstwa skarżącej, a w szczególności nabycia przez skarżącą obywatelstwa polskiego przez urodzenie, ponieważ matka nie miała obywatelstwa polskiego. Tak więc przepis art. 7 ust. 2 ustawy w ogóle nie miał zastosowania do skarżącej w zakresie określenia jej obywatelstwa, ponieważ przepis ten, odnosi się do takich sytuacji, gdy w wyniku zaprzeczenia ojcostwa lub unieważnienia uznania, następuje zmiana w ustaleniu osoby ojca dziecka powodująca zmianę obywatelstwa dziecka. Taka sytuacja ma miejsce wówczas, gdy dziecko nabyło obywatelstwo polskie przez urodzenie, ponieważ ojciec był obywatelem polskim, a następnie na skutek zaprzeczenia ojcostwa lub unieważnienia uznania,
następuje zmiana w określeniu obywatelstwa dziecka, ponieważ żadne z rodziców nie jest obywatelem polskim. Późniejsze ustalenie osoby ojca, po zaprzeczeniu ojcostwa lub unieważnieniu uznania, może być uwzględnione przy określaniu obywatelstwa dziecka, tylko wówczas, gdy nastąpiło to przed upływem roku od dnia urodzenia się dziecka, na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy.
Odmienne od przedstawionego rozumienie treści art. 7 ustawy, przyjęte przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, prowadzi do niemożliwego do zaakceptowania rezultatu, iż w przypadku, gdy w chwili urodzenia dziecka ojciec jest nieznany, to dziecko nabędzie obywatelstwo polskie, jeżeli przed upływem roku od dnia urodzenia się dziecka zostanie ustalona osoba ojca, który ma obywatelstwo polskie, natomiast w przypadku, gdy ojciec dziecka nie był obywatelem polskim i następnie zaprzeczono jego ojcostwo, to ustalenie osoby ojca, który jest obywatelem polskim powoduje nabycie obywatelstwa polskiego przez dziecko także wówczas gdy ustalenie osoby ojca nastąpiło po upływie roku od dnia urodzenia się dziecka. To, że wyroki o ustalenie czy zaprzeczenie ojcostwa wywołują skutki od chwili urodzenia się dziecka, ma znaczenie przy określeniu obywatelstwa dziecka przez urodzenie, jednakże przy uwzględnieniu unormowań przyjętych w ustawie o obywatelstwie polskim. Należy bowiem mieć na uwadze, że ustawa o obywatelstwie polskim
określa nabycie obywatelstwa polskiego i nie reguluje kwestii nabycia i utraty obywatelstwa innego państwa. Oznacza to, że jeżeli dziecko przez urodzenie w chwili urodzenia nie nabyło obywatelstwa polskiego, to z reguły nabyło obywatelstwo innego państwa i późniejsze zdarzenia mogą powodować zmiany w określeniu obywatelstwa dziecka w ograniczonym zakresie w przypadkach wskazanych w ustawie o obywatelstwie polskim. Nie jest więc trafne założenie przyjęte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że dobro dziecka przemawia za tym ażeby zmiany w ustaleniu osoby ojca w każdym czasie powodowały zmiany co do określenia obywatelstwa dziecka. Należy podzielić stanowisko organu, iż skarżąca nie nabyła obywatelstwa polskiego przez urodzenie, a wobec tego nie było podstaw do stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego.
Z przytoczonych względów zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem art. 7 ust. 1 i ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim, a w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie było podstaw do stwierdzenia, iż zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa. Skoro zaś spełnione są przesłanki określone w art. 188 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę.
Sąd odstąpił od zasądzenia od skarżącej zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego na podstawie art. 207 par. 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.