Tezy
Spółka komandytowa powstała w wyniku przekształcenia spółki cywilnej, której wspólnicy prowadzili działalność gospodarczą na podstawie udzielonego im zezwolenia na prowadzenie apteki, o jakim mowa w art. 99 ust. 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz. 271) pozostaje, w rozumieniu art. 553 § 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.), podmiotem tego zezwolenia.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego Janusz Trzciński Sędziowie NSA: Joanna Kabat-Rembelska (sprawozdawca) Edward Kierejczyk Andrzej Kisielewicz Cezary Pryca (współsprawozdawca) Anna Robotowska Krystyna Anna Stec Protokolant: Anna Tomaka-Magdoń po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2009 r. przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej A. P. na rozprawie w Izbie Gospodarczej w sprawie ze skargi kasacyjnej "D. A. S." Spółki komandytowej w G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 13 września 2007 r., sygn. akt VII SA/Wa 1039/07 w sprawie ze skargi "D. A. S." Spółki komandytowej w G. na decyzję Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia [...] marca 2007 r., nr [...] w przedmiocie odmowy dokonania zmiany zezwoleń na prowadzenie aptek i punktu aptecznego zagadnienia prawnego przekazanego na podstawie art. 187 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz.
1270 ze zm.) przez skład orzekający Izby Gospodarczej NSA postanowieniem z dnia 8 lipca 2008 r., sygn. akt II GSK 209/08, w przedmiocie rozstrzygnięcia wątpliwości: "Czy w przypadku udzielenia zezwolenia na prowadzenie apteki, o jakim mowa w art. 99 ust. 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (jedn. tekst Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz. 271) osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej, która następnie została przekształcona w spółkę osobową prawa handlowego, spółka przekształcona pozostaje podmiotem tego zezwolenia na podstawie art. 553 § 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)." podjął następującą uchwałę: Spółka komandytowa powstała w wyniku przekształcenia spółki cywilnej, której wspólnicy prowadzili działalność gospodarczą na podstawie udzielonego im zezwolenia na prowadzenie apteki, o jakim mowa w art. 99 ust. 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (tekst jednolity Dz. U. z 2008
r., Nr 45, poz. 271) pozostaje, w rozumieniu art. 553 § 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.), podmiotem tego zezwolenia.
Uzasadnienie
Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 8 lipca 2008 r. sygn. akt II GSK 209/08, przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego następujące zagadnienie prawne, budzące poważne wątpliwości:
"Czy w przypadku udzielenia zezwolenia na prowadzenie apteki, o jakim mowa w art. 99 ust. 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (jedn. tekst Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz. 271) osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej, która następnie została przekształcona w spółkę osobową prawa handlowego, spółka przekształcona pozostaje podmiotem tego zezwolenia na podstawie art. 553 § 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)".
Przedstawione w postanowieniu zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości pojawiło się w toku rozpoznawania przez Naczelny Sąd Administracyjny skargi kasacyjnej "D. A.S." Spółki komandytowej w G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 13 września 2007 r., sygn. akt VII SA/Wa 1039/07. Wyrokiem tym Sąd pierwszej instancji oddalił skargę "D. A.S." Spółki komandytowej w G. na decyzję Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia [...] marca 2007 r., w sprawie zamiany zezwoleń na prowadzenie aptek oraz punktu aptecznego.
Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu postanowienia wskazał, że Śląski Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny w K., po rozpatrzeniu wniosku "D. A.S." Spółki komandytowej w G. (poprzednio "D." s.c. S. & S.) o zmianę zezwoleń udzielonych T. S. i A. S. na prowadzenie aptek "D." w G. oraz w C.-L. oraz punktu aptecznego w T., decyzją z dnia [...] lutego 2007 r., nr [...], wydaną na podstawie art. 99 ust. 2 w związku z art. 108 ust. 4 pkt 4a ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533 ze zm., dalej: Prawo farmaceutyczne), odmówił dokonania wnioskowanych zmian. Organ pierwszej instancji stanął na stanowisku, że zezwolenia zostały wydane osobom fizycznym - mgr. farm. T. S. i inż. A. S., nie zaś spółce cywilnej "D." S. & S. i tym samym nie mogły stanowić majątku wspólnego wspólników. Wniosek o zmianę zezwoleń złożyła spółka komandytowa "D. A.S.", podmiot gospodarczy powstały w dniu [...] stycznia 2007 r. w wyniku przekształcenia spółki cywilnej "D." S. & S., na
podstawie art. 551 § 2 ustawy z dnia 15 sierpnia 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm., dalej: K.s.h.). Podmiot ten nie mógł jednak stać się z mocy prawa podmiotem zezwolenia na prowadzenie wymienionych w decyzji aptek i punktu aptecznego, bowiem spółka cywilna "D." S. & S., której wspólnikami byli mgr farm. T. S. i inż. A. S., nie posiadała tych zezwoleń.
"D. A.S." Spółka komandytowa wniosła odwołanie od tej decyzji.
Główny Inspektor Farmaceutyczny decyzją z dnia [...] marca 2007 r., nr [...], utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. w uzasadnieniu wyroku zauważył, że zezwolenie na prowadzenie apteki jest stosunkiem administracyjnym, wynikającym z decyzji administracyjnej, w której organ administracyjny przyznaje prawo do prowadzenia określonej działalności gospodarczej wyraźnie oznaczonemu podmiotowi, który spełnia wymagania wynikające z przepisów prawa. Prawo do zezwolenia jest niezbywalne, nie ma możliwości wydzielenia go z majątku wspólnika i pozostawienia w dyspozycji spółki. Zezwolenie jest instytucją prawa administracyjnego, nie zaś cywilnego, dlatego też do dysponowania nim władny jest wydający je organ administracji publicznej, a nie podmiot gospodarczy, który je uzyskał. Ponadto co do zasady wyłączone jest ono z obrotu cywilnoprawnego.
Sąd pierwszej instancji przypomniał, że zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm., dalej: p.d.g.), przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy była osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmowała i wykonywała działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1 powołanego przepisu. Za przedsiębiorców uznawano także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywania przez nich działalności gospodarczej w rozumieniu art. 2 ust. 1 p.d.g. (art. 2 ust. 3 p.d.g.). Identycznie kwestia ta uregulowana została w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.).
Wojewódzki Sąd Administracyjny podzielił stanowisko organów orzekających w sprawie, że w dacie wydawania zezwoleń każdy ze wspólników spółki cywilnej traktowany był jako odrębny przedsiębiorca. W związku z tym zezwolenia udzielone T. S. oraz A. S. nie stanowiły majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej. Z art. 553 § 1 K.s.h. wynika jednoznacznie, że spółce przekształconej przysługują prawa i obowiązki spółki przekształcanej, jednakże w konkretnej sprawie przekształcana spółka cywilna nie posiadała zezwolenia na prowadzenie apteki, gdyż zezwoleń udzielono wspólnikom tej spółki.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji, nie jest dopuszczalna zmiana, w trybie art. 155 k.p.a., zezwolenia wydanego osobie fizycznej na rzecz spółki prawa handlowego. W tym trybie możliwa jest jedynie zmiana w zakresie przedmiotu decyzji, niedopuszczalna jest natomiast zmiana podmiotu decyzji. Spółka komandytowa utworzona przez T. S. i A. S. jest nowym podmiotem - uczestnikiem obrotu gospodarczego i jeśli zamierza podjąć działalność gospodarczą polegającą na prowadzeniu apteki, musi uzyskać stosowne zezwolenie.
Od powyższego wyroku "D. A.S." Spółka komandytowa złożyła skargę kasacyjną, w której zaskarżyła wyrok w całości, wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W. oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.
Podstawę skargi kasacyjnej stanowił zarzut naruszenia prawa materialnego (art. 174 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi [Dz. U. Nr 153, poz.1270 ze zm.], dalej: p.p.s.a.), tj. art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego w związku z art. 860 k.c. i art. 863 k.c. w związku z art. 553 § 2 K.s.h. w związku z art. 26 § 5 K.s.h., poprzez jego błędną wykładnię, na skutek przyjęcia, że "D. A.S." Spółce komandytowej powstałej z przekształcenia spółki cywilnej "D." S. & S. nie mogą być przyznane zezwolenia na prowadzenie aptek w G. i C.-L. oraz punktu aptecznego w T., udzielone uprzednio spółce cywilnej "D." S. & S.
Skarżąca zarzuciła również naruszenie prawa procesowego (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.), które miało wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 99 ust. 2 w związku z art. 108 ust. 4 pkt 4a Prawa farmaceutycznego w związku z art. 155 k.p.a., poprzez przyjęcie, że spółka komandytowa powstała z przekształcenia spółki cywilnej nie jest podmiotem stosunków administracyjnoprawnych związanych z udzieleniem zezwoleń na prowadzenie aptek i punktu aptecznego.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że beneficjentami zezwoleń, o których mowa w art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego byli wspólnicy spółki cywilnej. Z uwagi na to, że w świetle przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (jak również poprzednio obowiązującej ustawy - Prawo działalności gospodarczej) spółka cywilna nie była i nie jest przedsiębiorcą, zezwolenia mogły być udzielone wyłącznie wspólnikom. Stosownie do art. 863 k.c. majątek spółki, na który składają się aporty wniesione przez wspólników, ma charakter współwłasności łącznej. Tak więc zezwolenia wniesione przez wspólników do spółki stały się w rzeczywistości składnikiem majątku "D." S. & S. s.c.
Skarżąca zauważyła również, że z art. 553 § 2 K.s.h. wynika wprost, że spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem. W ocenie skarżącej jest to kontynuacja w sferze administracyjnoprawnej, która może być wyłączona przez ustawę lub decyzję. Zdaniem skarżącej, w niniejszej sprawie stosownie do art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego zezwolenie na prowadzenie apteki może uzyskać między innymi niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, jaką jest spółka komandytowa. Z chwilą zniesienia wspólności łącznej majątku spółki cywilnej w trybie art. 26 § 5 K.s.h. spółka powstała w wyniku przekształcenia wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek spółki. Tym samym, zdaniem skarżącej, podobnie w zakresie kontynuacji administracyjnoprawnej przekształcona spółka handlowa pozostaje podmiotem praw i obowiązków administracyjnoprawnych, dotyczących wspólników spółki cywilnej, związanych z funkcjonowaniem
przekształconej spółki cywilnej, stosownie do art. 26 § 5 zdanie 3 w związku z art. 553 § 2 i art. 551 § 3 in fine K.s.h.
Skoro zatem spółka komandytowa stanowi kontynuację spółki cywilnej, także w sferze administracyjnoprawnej, nie ma w tej sytuacji zmiany podmiotowej w tym zakresie. Tym samym norma prawna wynikająca z art. 155 k.p.a. powinna znaleźć w sprawie zastosowanie.
W tym stanie rzeczy skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego uznał, że przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej wyłoniło się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, w rozumieniu art. 187 § 1 p.p.s.a.
Zdaniem składu orzekającego, należało z jednej strony uwzględnić, że zgodnie z art. 107 § 1 k.p.a. decyzja administracyjna to akt prawny o określonej treści i formie, wywołujący skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub wygaśnięcia konkretnego stosunku prawnego, którego treścią jest zazwyczaj jakieś uprawnienie lub obowiązek konkretnego podmiotu, a zatem nie jest możliwe jego scedowanie czy też sukcesja na rzecz innego podmiotu w trybie art. 155 k.p.a. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że zmiana decyzji w trybie art. 155 k.p.a. jest możliwa jedynie w zakresie dotyczącym "nabycia prawa", a więc w zakresie "przedmiotu" decyzji. W rozpoznawanej sprawie zezwolenie na prowadzenie aptek ogólnodostępnych oraz punktu aptecznego zostało udzielone przedsiębiorcom - osobom fizycznym, prowadzącym działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej. Spółka ta nie mogła być adresatem tego zezwolenia, gdyż zgodnie z art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego o zezwolenie na prowadzenie apteki może ubiegać
się osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego. Również w świetle art. 2 ust. 2 p.d.g., przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy była osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego. Tak więc spółka cywilna, jako nieposiadająca odrębnej podmiotowości prawnej nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu powołanych ustaw. Przedsiębiorcami są natomiast wspólnicy takiej spółki. W ramach spółki cywilnej wspólnicy podejmują wspólne działania zmierzające do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego (art. 860 § 1 k.c.). Z istoty spółki cywilnej wynika więc, że wszystkie działania wspólnika w spółce są podporządkowane realizacji wspólnych celów gospodarczych i są zarachowane na rzecz spółki (ściślej na rzecz wszystkich wspólników). Przedmiotem wkładu wspólnika do spółki może być własność, inne prawa lub świadczenie usług (art. 861 § 1 k.c.). Wniesienie wkładu sprawia, że następuje przemieszczenie przedmiotu wkładu z majątku odrębnego wspólnika do
majątku wspólnego, funkcjonującego na zasadach współwłasności łącznej. Co prawda wspólnik wnosząc wkład nie wyzbywa się swoich praw do końca, lecz dopuszcza do tego prawa innych wspólników, niemniej jednak w ten sposób na mocy umowy spółki zmienia się podmiot praw - w miejsce dotychczasowego uprawnionego wchodzą wszyscy wspólnicy.
Skład orzekający NSA wskazał, że skoro spółka cywilna nie posiadała i nie mogła posiadać zezwolenia na prowadzenie aptek, a takie zezwolenie posiadali wspólnicy tej spółki jako przedsiębiorcy - osoby fizyczne, to należałoby podzielić pogląd Sądu pierwszej instancji, iż spółce komandytowej, która powstała w wyniku przekształcenia spółki cywilnej w trybie art. 551 § 2 K.s.h. nie przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształconej (art. 553 § 1 K.s.h.). W szczególności zaś spółka komandytowa, jako spółka przekształcona nie pozostaje podmiotem zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem (art. 553 § 2 K.s.h.).
Ponadto Sąd przedstawiający zagadnienie prawne zauważył, że przepis art. 553 § 1 K.s.h. nie może dotyczyć przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową z tej przyczyny, że przejście ogółu praw i obowiązków wiąże się z ustaniem bytu prawnego przedsiębiorcy istniejącego przed przekształceniem, tylko wtedy prawa te i obowiązki mogą przejść na przedsiębiorcę powstałego w wyniku przekształcenia. W tej sytuacji można przyjąć, że przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową nie może prowadzić do zastosowania art. 553 § 2 K.s.h. Stanowisko takie wyrażano również w piśmiennictwie (por. P. Bielski, Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową, PPH 2002, nr 3, s. 34 i n.) i orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych (wyrok WSA w Warszawie z dnia 11 lipca 2005 r., sygn. akt I SA/Wa 1025/04, LEX nr 221985).
Skład orzekający zaznaczył jednocześnie, że nie można pomijać, iż zgodnie z art. 551 § 3 K.s.h. w związku z art. 551 § 2 K.s.h. do przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową inną niż spółka jawna stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące przekształcenia spółki jawnej w inną spółkę handlową z tym, że do skutków przekształcenia stosuje się art. 26 § 5 K.s.h. W myśl zaś ostatnio wymienionego przepisu (art. 26 § 5 zdanie drugie K.s.h.) spółce powstałej w wyniku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową przysługują wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny wspólników. W świetle tej regulacji następuje zatem sukcesja uniwersalna wspólnych praw i obowiązków (majątku spółki cywilnej) na spółkę handlową (w niniejszej sprawie spółkę komandytową). Nie zachodzi tu zasada kontynuacji właściwa dla przekształceń w obrębie spółek handlowych, skoro w miejsce kilku wspólników jako współuprawnionych wchodzi jeden podmiot - spółka. Z uwagi na istnienie w spółce cywilnej wspólności praw i obowiązków
wynikających z różnych tytułów prawnych (źródeł) ustawodawca w art. 553 § 1 i 2 K.s.h. przyjął formułę ciągłości podmiotowej przekształcanej spółki cywilnej i przekształconej spółki handlowej, co przy ich właściwej modyfikacji pozwala na szerokie ujęcie sukcesji wynikającej z przekształcenia spółki cywilnej w spółkę osobową prawa handlowego, dając możliwość zachowania pełnej kontynuacji działalności w tak zmienionej formie.
W rozpoznawanej sprawie obaj wspólnicy, prowadzący działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej, posiadali zezwolenia na prowadzenie aptek w nich wymienionych. W tej sytuacji rozważać można, czy uprawnienia wynikające z tych zezwoleń wnieśli jako swój wkład w prowadzoną wspólnie, w ramach spółki cywilnej, działalność gospodarczą, polegającą na prowadzeniu aptek. Ten wkład stanowiłby wniesienie "innych praw", o jakich mowa w art. 861 § 1 k.c. i służyłby "osiągnięciu wspólnego celu gospodarczego" przewidzianego w art. 860 § 1 k.c.
Zdaniem składu orzekającego NSA, przytoczone wyżej rozważania prowadzą do wniosku, że na gruncie art. 551 § 2 K.s.h. można przyjąć, iż wspólnicy spółki cywilnej dostosowując umowę spółki cywilnej do przepisów o spółce komandytowej wyrazili wolę jej przekształcenia, a w konsekwencji to ich właśnie przekształcenie dotyczy. Spółce komandytowej powstałej w wyniku przekształcenia się spółki cywilnej w trybie art. 551 § 2 K.s.h., przysługują zatem wszystkie wspólne prawa i obowiązki wspólników spółki cywilnej. W konsekwencji stosownie do art. 553 § 2 i 3 K.s.h. można zatem przyjąć zasadę ciągłości praw, a w szczególności, iż spółka prawa handlowego pozostaje podmiotem wszelkich zezwoleń i koncesji, które zostały przyznane wspólnikom spółki cywilnej przed jej przekształceniem.
Prokurator Krajowy wniósł o podjęcie uchwały stwierdzającej, że w przypadku udzielenia zezwolenia na prowadzenie apteki, o jakim mowa w art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego, osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej, która następnie została przekształcona w spółkę osobową prawa handlowego, spółka przekształcona pozostaje podmiotem tego zezwolenia na podstawie art. 553 § 2 K.s.h.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów zważył, co następuje:
Rozpatrzenie przedstawionego przez skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyjnego zagadnienia prawnego wymaga w pierwszej kolejności rozważenia, czy spełnione zostały ustawowe przesłanki podjęcia uchwały wyjaśniającej wskazane wątpliwości prawne.
Przepis art. 187 § 1 p.p.s.a. umożliwia składowi orzekającemu Naczelnego Sądu Administracyjnego przedstawienie zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego Sądu. Uruchomienie procedury uchwałodawczej nakłada na skład zwykły Naczelnego Sądu Administracyjnego obowiązek wykazania, że w sprawie wystąpiło "zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości" w rozumieniu art. 187 § 1 p.p.s.a. oraz, że podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty i wnioski uzasadniały sformułowanie przedstawionego zagadnienia prawnego.
W orzecznictwie przyjmuje się, że o poważnych wątpliwościach prawnych można mówić wówczas, gdy w sprawie pojawią się kwestie prawne, których wyjaśnienie rodzi poważne trudności z powodu możliwości różnego rozumienia przepisów prawnych, mających istotne znaczenie w sprawie objętej skargą kasacyjną. Wątpliwości te muszą wiązać się ze stanem faktycznym i prawnym, a ponadto muszą być tak poważne, że bez ich wyjaśnienia nie byłoby możliwe rozstrzygnięcie sprawy. Podstawą przyjęcia, że w konkretnym wypadku chodzi o poważne wątpliwości może być również przekonanie składu orzekającego Naczelnego Sądu Administracyjnego o potrzebie odstąpienia od wykładni ustalonej w dotychczasowym orzecznictwie sądów administracyjnych. W takim wypadku skład zwykły Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedstawiając do wyjaśnienia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości musi podważyć dotychczasową wykładnię sądową i wykazać na czym dana wątpliwość polega (por. postanowienie NSA z dnia 16 stycznia 2006 r., sygn. akt I FPS 3/05,
ONSAiWSA 2006, nr 3, poz. 72, postanowienie NSA z dnia 25 czerwca 2007 r., sygn. akt I FPS 1/07, ONSAiWSA 2007, nr 5, poz. 115). Rozważana przesłanka wystąpi również wówczas, gdy w danej kwestii prawnej pojawią się rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych (uchwała NSA z 15 grudnia 2004 r., FPS 2/04, ONSAiWSA 2005, nr 1, poz. 1, z glosą A. Skoczylasa, OSP 2005, zeszyt 6, poz. 72).
W literaturze przyjmuje się, że instytucja wyjaśniania wątpliwości prawnych ma charakter wyjątkowy przede wszystkim dlatego, że skład orzekający, decydując się na skorzystanie z procedury uchwałodawczej, rezygnuje ze swego uprawnienia do dokonania wykładni prawa. Jest to równoznaczne ze zgodą na przyjęcie interpretacji prawnej zawartej w uchwale, która będzie w sprawie wiążąca (por. H. Knysiak - Molczyk (w:) T. Woś, H. Knysiak - Molczyk, M. Romańska Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005, str. 573; A. Kabat (w:) B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka - Medek Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz. Wolters Kluwer Kantor wydawniczy Zakamycze 2006 str. 583 i nast.).
Przedstawienie w niniejszej sprawie zagadnienia prawnego składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, uzasadnione jest możliwością różnego rozumienia unormowań odnoszących się do kwestii kontynuacji stosunków administracyjnoprawnych w wypadku przekształcenia spółki cywilnej, której wspólnicy uzyskali zezwolenie na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, w spółkę osobową prawa handlowego. Związane jest to przede wszystkim z problematyką stosowania w takiej sytuacji art. 553 § 2 w związku z art. 26 § 5 oraz w związku z art. 551 § 3 K.s.h.
Wstępna ocena przedstawionego zagadnienia prawnego na tle okoliczności sprawy oraz dopuszczalnych granic jej rozpoznania w postępowaniu kasacyjnym wskazuje, że sformułowano je w sposób zbyt ogólny. Z uzasadnienia postanowienia wynika, że w konkretnym przypadku wątpliwości odnoszą się do skutków w zakresie zezwolenia udzielonego wspólnikom spółki cywilnej na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, zaistniałych w związku z przekształceniem spółki cywilnej w spółkę komandytową. W związku z tym należy przyjąć, że przedstawione zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości w istocie dotyczy wspomnianych skutków tylko w wypadku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę komandytową i nie mieszczą się w jego zakresie problemy związane z przekształceniem spółki cywilnej w innego typu spółkę osobową, unormowaną w Kodeksie spółek handlowych.
Przystępując do rozważenia przedstawionego do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego należy uwzględnić, że instytucja spółki cywilnej uregulowana została w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 860 k.c. "Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów". Z powołanego przepisu wynika, że spółka cywilna jest przede wszystkim stosunkiem zobowiązaniowym wywołującym skutki między wspólnikami.
Stosownie do art. 331 k.c. zdolność prawna może przysługiwać jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami prawnymi pod warunkiem, że ustawa taką zdolność im przyznaje. Spółce cywilnej nie przysługuje zdolność prawna. Ta cecha odróżnia ją od spółek handlowych osobowych (jawnych, partnerskich, komandytowych i komandytowo - akcyjnych), które zgodnie z art. 8 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm., dalej: K.s.h.), mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane.
Istotnym elementem umowy spółki jest wniesienie wkładów. Zgodnie z art. 861 § 1 k.c.: "Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług". Wprowadzenie wkładu do majątku spółki jest następstwem czynności cywilnoprawnej. Wkład, o którym mowa w art. 860 § 1 i art. 861 k.c., ma charakter majątkowy (pieniężny albo niepieniężny). W następstwie wniesienia wkładów przez wspólników powstaje majątek spółki odrębny od osobistego majątku wspólników, mający charakter bezudziałowej współwłasności łącznej. Oznacza to zarówno jego niepodzielność jak i to, że każdy ze wspólników jest współwłaścicielem majątku jako całości a nie jedynie przysługującego mu udziału lub wniesionego wkładu.
Wskazać następnie należy, że przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431 k.c. jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Z kolei w ujęciu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą, przy czym za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Z przytoczonych regulacji wynika, że spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą. W związku z tym należy przyjąć, że spółka cywilna jest wyłącznie stosunkiem obligacyjnym, który może zostać ukształtowany przez jej wspólników na zasadach i w warunkach określonych w Kodeksie cywilnym.
Zgodnie z art. 75 ust. 1 pkt 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie regulowanym ustawą z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533 ze zm., dalej: Prawo farmaceutyczne), w tym prowadzenie apteki, wymaga uzyskania zezwolenia (art. 99 ust. 1 Prawa farmaceutycznego). Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie zawiera definicji legalnej zezwolenia. W doktrynie przyjmuje się, że jest to indywidualny akt prawny (decyzja administracyjna), wydawany na wniosek zainteresowanego podmiotu (przedsiębiorcy) w celu uzyskania zgody na podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej. Zezwolenie usuwa w sposób zindywidualizowany ustawowy zakaz podjęcia działalności gospodarczej, a tym samym daje prawo do korzystania z konstytucyjnej zasady wolności gospodarczej (por. D.R. Kijowski, Pozwolenie w administracji publicznej. Studium z teorii prawa administracyjnego, Białystok 2000). Zezwolenia jako akty wydawane przez organy
administracji publicznej są źródłem uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień w sferze stosunków publicznoprawnych. Z tej przyczyny co do zasady nie stanowią one przedmiotu obrotu, w szczególności dokonywanego w drodze czynności cywilnoprawnych.
Zgodnie z art. 99 ust. 4 Prawa farmaceutycznego, prawo do uzyskania zezwolenia na prowadzenie apteki posiada osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego. Podmiot, który ubiega się o zezwolenie na prowadzenie apteki musi spełnić szereg warunków o charakterze podmiotowo - przedmiotowym. Organem właściwym do udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany, cofnięcia lub stwierdzenia wygaśnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki jest wojewódzki inspektor farmaceutyczny (art. 99 ust. 2 Prawa farmaceutycznego). W zezwoleniu na prowadzenie apteki określa się: nazwę i siedzibę podmiotu, na rzecz którego zostało wydane zezwolenie, a w przypadku osoby fizycznej imię, nazwisko i adres, gminę, na obszarze której apteka ma być utworzona, adres prowadzenia apteki nazwę apteki, o ile taka jest nadana, numer zezwolenia na prowadzenie apteki, termin ważności zezwolenia na prowadzenie apteki, jeżeli jest oznaczony oraz podstawowe warunki prowadzenia apteki (art. 102 Prawa farmaceutycznego).
W ustawie uregulowana została także kwestia cofnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki. Stosownie do art. 103 ust. 1 Prawa farmaceutycznego, wojewódzki inspektor farmaceutyczny ma obowiązek cofnąć zezwolenie na prowadzenie apteki, jeżeli prowadzi ona obrót produktami leczniczymi niedopuszczonymi do obrotu.
Przyczynami, które mogą spowodować cofnięcie omawianego zezwolenia są: nieusunięcie w ustalonym terminie uchybień wskazanych w decyzji wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego, wydanej na podstawie ustawy, uniemożliwienie lub utrudnienie, pomimo uprzedzenia wykonywania czynności urzędowych przez Inspekcję Farmaceutyczną lub Narodowy Fundusz Zdrowia, niezaspokajanie w sposób uporczywy potrzeb ludności w zakresie wydawania produktów leczniczych, nieuruchomienie apteki w ciągu 4 miesięcy od dnia uzyskania zezwolenia lub nieprowadzenie działalności objętej zezwoleniem przez okres co najmniej 6 miesięcy, przekazywanie przez aptekę, z wyłączeniem Inspekcji Farmaceutycznej i Narodowego Funduszu Zdrowia, danych umożliwiających identyfikację indywidualnego pacjenta, lekarza lub świadczeniodawcy oraz niewykonanie decyzji wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego lub decyzji Głównego Inspektora Farmaceutycznego, dotyczącej zaprzestania prowadzenia niedozowolonej reklamy (art. 94a ust. 3 i art. 62 ust. 2 Prawa
farmaceutycznego).
Organ, który wydał zezwolenie na prowadzenie apteki stwierdza jego wygaśnięcie w przypadku: śmierci osoby fizycznej, na rzecz której zostało wydane zezwolenie, rezygnacji z prowadzonej działalności oraz likwidacji osoby prawnej, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej (art. 104 ust. 1 Prawa farmaceutycznego).
Jednakże, stosownie do art. 104 ust. 1a Prawa farmaceutycznego zezwolenie na prowadzenie apteki nie wygasa w przypadku śmierci osoby fizycznej, jeżeli chociażby jeden z jej następców prawnych spełnia wymagania niezbędne do uzyskania takiego zezwolenia. W takim wypadku na następcy prawnym, prowadzącym aptekę spoczywa obowiązek wystąpienia do wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego o dokonanie zmian w zezwoleniu w zakresie określenia podmiotu, na rzecz którego zostało wydane, w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci poprzednika prawnego.
Na tle uwag dotyczących istoty spółki cywilnej oraz charakteru pozwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej można stwierdzić, że w wypadku uzyskania wymienionego pozwolenia przez osobę fizyczną - wspólnika spółki cywilnej, pozwolenie to z uwagi na ścisłe związanie tego uprawnienia z podmiotem, któremu zostało ono udzielone i jego niemajątkowy charakter nie może być przedmiotem wkładu, a co za tym idzie stanowić majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej.
Podkreślenia przy tym wymaga, że chociaż ustawodawca wymienia w art. 551 pkt 5 k.c. jako składniki przedsiębiorstwa koncesje, licencje i zezwolenia to regulacja odnosząca się do przedsiębiorstwa zawarta jest w rozdziale dotyczącym mienia oraz, że przedsiębiorstwo traktowane jest jako przedmiot praw rzeczowych i obligacyjnych (por. S. Rudnicki [w:] G. Bieniek, H. Ciepła, S. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, C. Żuławska, Komentarz do Kodeksu cywilnego, Księga pierwsza, Część ogólna, Warszawa 2007 r., str. 217 - 227). Przyjmując, że wspólnicy spółki cywilnej prowadzą wspólnie przedsiębiorstwo, należy uznać, że wchodzi ono w skład majątku wspólnego wspólników. Jednakże aby jakiekolwiek uprawnienie przysługujące osobiście wspólnikowi stało się składnikiem materialnym lub niematerialnym przedsiębiorstwa, musi zostać przeniesione w skład przedsiębiorstwa, a w konsekwencji stać się przedmiotem praw wszystkich wspólników. Dodać należy, że brak jest normatywnych podstaw do przyjęcia, że
zezwolenie, stanowiące osobiste uprawnienie wspólnika automatycznie staje się składnikiem przedsiębiorstwa.
Jak już wspomniano, prawa i obowiązki administracyjne są, co do zasady, nieprzenoszalne. Jest to zatem reguła odwrotna od obowiązującej w prawie cywilnym, w którym, zasadniczo, możliwa jest zmiana podmiotu praw i obowiązków cywilnoprawnych. Aby prawa i obowiązki administracyjne mogły przejść na inną osobę, musi to zostać przewidziane w przepisie szczególnym. Możliwość taką ustawodawca dopuścił między innymi w art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 ze zm.) oraz w art. 63 ust. 5 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.). W bardzo szerokim zakresie zmiany w sferze podmiotowej stosunków administracyjnoprawnych przewidziano w przepisach dotyczących transformacji spółek (art. 494 § 2, art. 531 § 2 i art. 553 § 2 K.s.h.).
Brak podmiotowości prawnej spółki cywilnej spowodował konieczność ustanowienia rozwiązań, które prowadziłyby do zwiększenia bezpieczeństwa obrotu, jakie zapewnia uczestnictwo jednostek organizacyjnych wyposażonych w podmiotowość prawną, w tym zdolność sądową i procesową, nawet przy braku przymiotu osobowości prawnej. W Kodeksie spółek handlowych przewidziano możliwość przekształcenia spółki cywilnej w spółkę prawa handlowego. Z regulacji zawartej w art. 26 § 4 zdanie pierwsze K.s.h. wynika, że każda spółka cywilna może być przekształcona w spółkę jawną. Wspomniane przekształcenie spółki cywilnej wymaga zgłoszenia przez wszystkich wspólników dotychczasowej spółki cywilnej jako spółki jawnej do rejestru przedsiębiorców. Dodać należy, że w stanie prawnym obowiązującym do dnia 8 stycznia 2009 r., to jest do wejścia w życie ustawy z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 217, poz. 1381) w art. 26 § 4 zdanie trzecie K.s.h. istniał obowiązek przekształcenia spółki
cywilnej w spółkę jawną, co powinno nastąpić w wypadku osiągnięcia w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych przychodów netto o wartości powodującej, zgodnie z przepisami o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Wówczas zgłoszenie przekształcenia musiało nastąpić w ciągu trzech miesięcy od zakończenia drugiego roku obrotowego, a obowiązek dokonania zgłoszenia spoczywał na każdym ze wspólników.
Każda spółka cywilna może też zostać przekształcona w spółkę prawa handlowego, inną niż spółka jawna (art. 551 § 2 K.s.h.). W takiej sytuacji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące przekształcenia spółki jawnej w inną spółkę handlową, zaś do skutków przekształcenia stosuje się art. 26 § 5 K.s.h. (art. 551 § 3 K.s.h.).
W świetle rozważań dotyczących istoty spółki cywilnej, zauważyć należy, że w wypadku przekształcenia tej spółki w spółkę handlową nie dochodzi do przekształcenia podmiotu w podmiot, jak to ma miejsce w przypadku przekształcenia innych spółek, na podstawie art. 551 § 1 K.s.h., ale do przekształcenia stosunku zobowiązaniowego w podmiot.
Skutki przekształcenia w zakresie stosunków pomiędzy wspólnikami spółki cywilnej a handlową spółką przekształconą, niezależnie od jej typu, określone są w przepisach art. 26 § 5 zdanie 2 i 3 K.s.h. Z powołanych unormowań wynika, że "Spółce tej przysługują wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny wspólników. Przepisy art. 553 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio". Regulacja ta w pierwszej kolejności odnosi się do następstwa pomiędzy wspólnikami spółki cywilnej a spółką jawną powstałą z przekształcenia. Jednocześnie na mocy odesłania z art. 551 § 3 in fine K.s.h. ma ona zastosowanie przy przekształcaniu spółki cywilnej w spółkę handlową inną niż jawna, w tym spółkę komandytową (normuje ona bowiem skutki przekształcenia).
Zgodnie z art. 553 § 2 K.s.h. "Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem, chyba, że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej". W przypadku przekształcenia spółek, odmiennie niż ma to miejsce przy ich połączeniu lub podziale nie dochodzi do sukcesji administracyjnej. O takiej sukcesji można mówić jedynie wtedy, kiedy w sytuację prawną określonego podmiotu wstępuje inny podmiot. Przy przekształceniu spółki handlowej zostaje zachowana tożsamość podmiotowa, gdyż spółka przekształcona i spółka przekształcana to ten sam podmiot, który jedynie zmienił formę organizacyjną, w której działa. Z tej przyczyny należy przyjąć, że w art. 553 § 2 K.s.h. ustanowiona została zasada kontynuacji praw i obowiązków administracyjnoprawnych. Należy jednak podkreślić, że wspomniana zasada ma charakter warunkowy. Prawa i obowiązki o charakterze publicznym nie przysługują bowiem spółce
przekształconej, jeśli ustawa lub decyzja o udzieleniu koncesji (zezwolenia, ulgi itp.) stanowią inaczej. Wskazany charakter kontynuacji praw i obowiązków administracyjnoprawnych podkreślany jest także w literaturze, gdzie postuluje się także "(...) aby art. 553 § 2 K.s.h. był interpretowany pod tym warunkiem, że spółka przekształcona spełnia wymagane prawem warunki niezbędne do udzielenia koncesji (wydania zezwolenia)" (A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2008, tom II, s. 1123 -1125).
Przepis art. 26 § 5 zdanie 3 K.s.h. w związku z art. 551 § 3 K.s.h. nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów art. 553 § 2 i 3 K.s.h. do spółki handlowej, w tym komandytowej, powstałej w wyniku przekształcenia, o którym mowa w art. 551 § 2 K.s.h. W wypadku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę komandytową, spółce tej, zgodnie z art. 26 § 5 zdanie 2 K.s.h., przysługują wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny wspólników. Jak już wspomniano, uprawnienia i obowiązki o charakterze publicznoprawnym, w tym zezwolenia, z istoty swej nie mogą stanowić majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej. Celem ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 229, poz. 2276) było jednak szerokie ujęcie zasady kontynuacji w wypadku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową (w tym komandytową), o czym świadczy odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów statuujących zasadę kontynuacji w wypadku przekształcania spółek handlowych
(por. uzasadnienie projektu ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, Sejm RP IV kadencji druk nr 1666).
W związku z powyższym za niesłuszny należy uznać pogląd, że skoro spółka cywilna nie ma osobowości prawnej i nie jest przedsiębiorcą, to do przekształcenia tej spółki w spółkę handlową nie może mieć zastosowania art. 553 § 2 K.s.h. Argumentując to stanowisko zwraca się uwagę, że powołany przepis nie odnosi się do praw i obowiązków administracyjnych (koncesji, zezwoleń, ulg), których adresatami są wspólnicy spółki cywilnej, nie zaś sama spółka. Ponadto nie może on dotyczyć przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową również z tej przyczyny, że przejście ogółu praw i obowiązków wiąże się z ustaniem bytu prawnego przedsiębiorcy istniejącego przed przekształceniem, gdyż tylko wtedy prawa i obowiązki przejść mogą na przedsiębiorcę powstającego w wyniku przekształcenia. Według przytoczonego poglądu w wypadku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową opisana sytuacja nie ma miejsca (por. P. Bielski "Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową", Przegląd Prawa Handlowego 2002, nr 3, s. 40).
Jednakże przyjęcie powyższego stanowiska prowadziłoby do błędnego wniosku, iż art. 553 § 2 K.s.h. ma zastosowanie tylko do tych nielicznych przypadków, w których spółka cywilna jest podmiotem w określonych stosunkach administracyjnoprawnych (np. status podatnika VAT por. art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług [Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.]). Przeciwko takiej interpretacji przemawiać może okoliczność, że dla tego rodzaju przypadków przewidziane są normy szczególne dotyczące wstąpienia spółki handlowej powstałej z przekształcenia spółki cywilnej w te stosunki prawne.
Jak już wspomniano, w wypadku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę komandytową, na podstawie art. 26 § 5 zdanie trzecie w związku z art. 551 § 3 K.s.h. przepisy art. 553 § 2 i 3 K.s.h. stosuje się odpowiednio.
W związku z tym należy zauważyć, że w literaturze wskazuje się, że odpowiednie stosowanie przepisów prawa nie jest czynnością o jednolitym charakterze i ze względu na rezultat tego zabiegu wyróżnia się następujące sytuacje: stosowanie pełne, gdy odpowiednie przepisy prawa są stosowane bez żadnych zmian, stosowanie ze zmianami oraz niestosowanie ze względu na bezprzedmiotowość lub całkowitą sprzeczność z przepisami, do których miałyby być stosowane odpowiednio (por. J. Nowacki "Odpowiednie stosowanie przepisów prawa", Państwo i Prawo 1964, Nr 3, s. 367 i nast.; A. Skoczylas "Odesłania w postępowaniu sądowoadministracyjnym", Warszawa 2001, Wydawnictwo C.H. Beck, s. 6 - 7; A. Błachnio - Parzych "Przepisy odsyłające systemowo", Państwo i Prawo 2003, Nr 1, s. 43). Innymi słowy odpowiednie stosowanie przepisów prawa pozwala na stosowanie ich wprost, na dokonywanie modyfikacji stosownie do wymagań innego zakresu stosowania, jak również na odrzucenie tych przepisów jako nieprzystosowanych do nowego zakresu
stosowania.
Nie powinno budzić wątpliwości, że odpowiednie stosowanie przepisów art. 553 § 2 i 3 K.s.h. dotyczy tych uprawnień i obowiązków, które nie stanowią majątku wspólnego wspólników, gdyż tę kwestię reguluje art. 26 § 5 zdanie 2 K.s.h. W przeciwnym wypadku, to jest przy założeniu, że chodzi tu o uprawnienia i obowiązki publicznoprawne stanowiące majątek wspólny, bez wnikania czy taka sytuacja w ogóle jest możliwa, należałoby uznać, że regulacja zawarta w art. 26 § 5 zdanie 3 K.s.h. jest zbędna.
W rozważanym wypadku wyłączyć należało odpowiednie stosowanie przepisów art. 553 § 2 K.s.h. polegające na ich stosowaniu wprost. Podnieść należy, że o ile przed dniem 31 grudnia 2000 r. dopuszczalne było przyznanie spółce cywilnej jako takiej koncesji, zezwoleń czy ulg, gdyż była ona uznawana za przedsiębiorcę, to po wejściu w życie, z dniem 1 stycznia 2001 r., ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.), taka sytuacja nie mogła mieć miejsca. Po tej dacie wspomniane uprawnienia powinny zostać dostosowane do obowiązującego stanu prawnego, poprzez wskazanie jako ich adresatów wspólników spółek cywilnych. Jak już wspomniano spółka cywilna nie ma przymiotu przedsiębiorcy w rozumieniu obecnie obowiązującej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a co za tym idzie nie mogła być adresatem koncesji, zezwoleń lub ulg. W związku z tym należało wykluczyć, że spółka przekształcona pozostawała podmiotem praw i obowiązków publicznoprawnych, które
przysługiwały spółce cywilnej (spółce przekształcanej).
W tej sytuacji rozważenia wymagała możliwość modyfikacji art. 553 § 2 K.s.h. stosownie do wymagań innego zakresu stosowania.
W obrocie gospodarczym stosunkowo często zdarza się, że wspólnicy spółki cywilnej uzyskują określone prawa i obowiązki administracyjne dotyczące wspólnej działalności (np. zezwolenie na prowadzenie określonej działalności). W rozważanym wypadku nie sposób przyjąć, że chodzi tu o "wspólności" praw i obowiązków administracyjnych, jednak nie można nie dostrzec, że prawa i obowiązki administracyjne pozostają w związku ze wspólną działalnością (przedsiębiorstwem). Prowadzi to do wniosku, że w wypadku przekształcenia spółki cywilnej, w ramach której ta działalność jest prowadzona, wspomniane prawa i obowiązki powinny przejść na przejmującą tę działalność spółkę przekształconą (por. G. Nita - Jagielski "Następstwo prawne między wspólnikami spółki cywilnej a spółką handlową powstającą z przekształcenia spółki cywilnej", Prawo spółek 2006, nr 3, s. 9 - 17).
Przyjęcie powyższego stanowiska prowadzi do wniosku, że odpowiednie stosowanie przepisu art. 553 § 2 K.s.h. do skutków przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową, w tym komandytową, wymagać będzie właściwej modyfikacji tego przepisu, polegającej na zastąpieniu wyrazów "spółce przed jej przekształceniem" wyrazami "wspólnikom spółki cywilnej przed jej przekształceniem".
Za przyjęciem proponowanej wykładni przemawiają rezultaty wykładni celowościowej. Rozważając cel ustawy wyrażony w art. 551 § 2 i 3, art. 26 § 5 i art. 553 § 2 K.s.h. stwierdzić należy, że było nim ograniczenie przypadków prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej i zwiększenie bezpieczeństwa obrotu poprzez zapewnienie udziału w nim jednostek organizacyjnych wyposażonych w podmiotowość prawną, w tym zdolność sądową i procesową, nawet przy braku osobowości prawnej. Realizacja tego celu wymagała wprowadzenia takich mechanizmów, dotyczących podstaw prowadzenia działalności gospodarczej przez dotychczasowych wspólników spółki cywilnej, które zachęcałyby do podejmowania preferowanych działań w zakresie przekształcenia. W sferze praw i obowiązków o charakterze majątkowym zasada kontynuacji została uregulowana wprost w art. 26 § 5 zdanie drugie K.s.h. Stosownie do powołanego przepisu, spółce jawnej (odpowiednio komandytowej) przysługują wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny
wspólników. Oznacza to, że w miejsce kilku wspólników jako współuprawnionych wchodzi spółka mająca podmiotowość prawną. Inaczej rzecz ujmując, majątek wspólny wspólników spółki cywilnej staje się majątkiem spółki posiadającej podmiotowość prawną. Chodzi tu przede wszystkim o te składniki majątkowe, które stanowiły materialną podstawę prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej. Skoro realizacja celu ustawy wymagała ustanowienia zasady kontynuacji w sferze cywilnoprawnej, to należy uznać, że wspomniana zasada powinna mieć zastosowanie także w odniesieniu do uprawnień o charakterze publicznoprawnym. Możliwość kontynuowania dotychczasowej działalności gospodarczej, wymaga nie tylko istnienia bazy materialnej w postaci lokalu, maszyn, urządzeń itp., ale również dopuszczalność korzystania z przysługującego uprzednio uprawnienia do prowadzenia reglamentowanej działalności gospodarczej. W wypadku wykluczenia wspomnianej możliwości modyfikacji art. 553 § 2 K.s.h., przekształcenie spółki cywilnej w
sposób preferowany przez ustawę, wymagałoby od dotychczasowych wspólników podejmowania dodatkowych czynności związanych z uzyskaniem nowej koncesji (zezwolenia), a to oznaczałoby pogorszenie ich sytuacji w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej od tej, która istniała przed przekształceniem spółki.
W związku z tym nakaz odpowiedniego stosowania art. 553 § 2 K.s.h. należy rozumieć w ten sposób, iż zezwolenia, koncesje lub ulgi przyznane indywidualnie wspólnikom, przechodzą z mocy prawa na spółkę komandytową (por. J. Frąckowiak, A. Kidyba, W. Popiołek, W. Pyzioł, A. Witosz Kodeks spółek handlowych. Komentarz, LexisNexis 2008, s. 85).
Odnosząc powyższe uwagi do problematyki skutków przekształcenia spółki cywilnej - której wspólnicy uzyskali zezwolenie na prowadzenie apteki - w spółkę komandytową, stwierdzić należy, że zasada kontynuacji uprawnień i obowiązków publicznoprawnych znajduje tu pełne zastosowanie.
Podnieść należy, że ustawodawca w Prawie farmaceutycznym nie wyłączył możliwości kontynuacji, na podstawie art. 553 § 2 K.s.h., stosunków administracyjnoprawnych wykreowanych na podstawie tej ustawy. Na tle regulacji przyjętej w powołanym przepisie nie powinno budzić wątpliwości, że podmiotem zezwolenia na prowadzenie apteki, udzielonego wspólnikom spółki cywilnej, po jej przekształceniu pozostanie spółka komandytowa.
Dodać należy, że ustawa Prawo farmaceutyczne określając w art. 103 i art. 104 podstawy odpowiednio: cofnięcia i wygaśnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki, nie przewiduje zmiany formy prawnej, w jakiej prowadzona jest apteka, jako przyczyny cofnięcia lub wygaśnięcia zezwolenia. Podkreślenia wymaga, że stosownie do art. 104 ust. 1 pkt 2 Prawa farmaceutycznego zezwolenie na prowadzenie apteki wygasa w wypadku rezygnacji z prowadzonej działalności. Jednakże w sytuacji przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową, w tym komandytową, nie następuje rezygnacja z prowadzonej działalności, lecz jedynie zmiana formy w jakiej jest ona prowadzona.
Z powyższych względów na podstawie art. 15 § 1 pkt 3 i art. 264 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę jak w sentencji.