Tezy
Organ egzekucyjny nie jest i nie może być organem odwoławczym w stosunku do wierzyciela.
Organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Organem właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie wierzyciela wyrażające stanowisko w zakresie zarzutów /art. 34 par. 1 i par. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - t.j. Dz.U. 2002 nr 110 poz. 968 ze zm./ jest właściwy dla tego wierzyciela organ wyższego stopnia, o którym mowa w art. 17 Kpa.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2004 r. na rozprawie w Izbie Finansowej wniosku Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. o rozstrzygnięcie sporu o właściwość pomiędzy Samorządowym Kolegium Odwoławczym w L. a Dyrektorem Izby Skarbowej w W. w przedmiocie rozstrzygnięcia zażalenia na postanowienie wierzyciela dotyczące zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w administracji postanawia: wskazać jako organ właściwy do rozpoznania zażalenia na postanowienie wierzyciela dotyczące zarzutów w postępowaniu administracyjnym w administracji Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L.
Uzasadnienie
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. wystąpiło do Naczelnego Sądu Administracyjnego na podstawie art. 22 par. 2 i par. 3 pkt 2 Kpa oraz art. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270/ o rozstrzygnięcie negatywnego sporu kompetencyjnego pomiędzy Samorządowym Kolegium Odwoławczym w L. a Dyrektorem Izby Skarbowej w W. i wskazanie organu właściwego do rozpoznania zażaleń pełnomocnika Krzysztofa B. na postanowienie Przewodniczącego Zarządu Miasta Z. z dnia 16 stycznia 2002 r. i z dnia 25 stycznia 2002 r. w sprawie stanowiska co do zgłoszonych przez zobowiązanego zarzutów w prowadzonym przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w L. postępowaniu egzekucyjnym.
Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco:
W piśmie z dnia 19 grudnia 2001 r. pełnomocnik Krzysztofa B. zgłosił na podstawie art. 33 pkt 1 i pkt 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji /Dz.U. 1991 nr 36 poz. 161 ze zm./ zarzuty w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.
W zakresie tych zarzutów Przewodniczący Zarządu Miasta Z., jako organ reprezentujący wierzyciela - Gminę Z. w prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym zajął stanowisko w formie dwóch postanowień: z dnia 16 stycznia 2002 r. oraz z dnia 25 stycznia 2002 r.
Podstawę prawną dla wypowiedzi wierzyciela stanowiły przepisy art. 34 par. 1 i par. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W postanowieniu z dnia 25 stycznia 2002 r. Przewodniczący Miasta Z. pouczył, że zażalenie przysługuje do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L.
Pełnomocnik Krzysztofa B. zaskarżył ww. postanowienia, składając zażalenia z dnia 23 stycznia 2002 r. oraz z dnia 29 stycznia 2002 r.; zażalenia te zobowiązany skierował do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. za pośrednictwem Przewodniczącego Zarządu Miasta Z.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. w piśmie z dnia 7 maja 2002 r. uznało się za niewłaściwe do rozpatrzenia przedmiotowych zażaleń i przesłało akta sprawy, na podstawie art. 65 par. 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, do Dyrektora Izby Skarbowej w W. jako organu właściwego do rozpoznania ww. środków zaskarżenia.
Pismem z dnia 20 maja 2002 r. Dyrektor Izby Skarbowej w W. odesłał wskazane zażalenia oraz akta sprawy do Kolegium jako organu właściwego do rozpoznania sprawy. W ocenie Dyrektora Izby Skarbowej w W., zgodnie z przepisami ustawy egzekucyjnej, organ egzekucyjny nie jest właściwym do rozpatrywania zażaleń na postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela. Zażalenie Krzysztofa B. w sprawie wypowiedzi wierzyciela powinno zostać rozpatrzone przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L., czyli organ II instancji dla jednostek samorządu terytorialnego, o czym stanowi art. 17 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Jednocześnie Dyrektor Izby Skarbowej w W. powołał się na pismo Ministerstwa Finansów, z którego wynika, że od postanowień wydawanych w toku postępowania egzekucyjnego w administracji przez ZUS jako wierzyciela składek na ubezpieczenia społeczne - obowiązuje procedura analogiczna jak w procedurze odwoławczej od decyzji ZUS. W myśl tej interpretacji w przypadku zażalenia na postanowienie wierzyciela -
ZUS - w sprawie stanowiska wierzyciela przysługuje odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, a nie do Dyrektora Izby Skarbowej. W związku z tym właściwym do rozpoznania przedmiotowych zażaleń będzie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. nie zgodziło się z przedstawioną argumentacją Dyrektora Izby Skarbowej i postanowieniem z dnia 18 czerwca 2002 r. uznało się za niewłaściwe do rozpatrzenia ww. zażaleń.
W postanowieniu tym Kolegium stwierdziło, iż zgodnie z art. 34 par. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji /Dz.U. 2002 nr 110 poz. 968 ze zm./ zarzuty zgłoszone na podstawie art. 33 pkt 1-7, 9-10, a przy egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym - także na podstawie art. 33 pkt 8, organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów, z tym że w zakresie zarzutów, o których mowa w art. 33 pkt 1-5, wypowiedź wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążąca. W myśl art. 34 par. 2 na postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela przysługuje zażalenie.
Według ogólnej reguły wyrażonej w art. 17 par. 1 cytowanej ustawy, o ile jej przepisy nie stanowią inaczej, rozstrzygnięcie i zajmowane przez organ egzekucyjny lub wierzyciela stanowisko w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego następuje w formie postanowienia. Na postanowienie to służy zażalenie, jeżeli wskazana ustawa lub Kodeks postępowania administracyjnego tak stanowi. Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.
Z kolei w myśl art. 23 par. 1 wymienionej ustawy, nadzór nad egzekucją administracyjną sprawują organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do wykonania tej egzekucji. Przy czym zgodnie z par. 4 art. 23 organy sprawujące nadzór są jednocześnie:
1/ organami odwoławczymi dla postanowień wydanych przez nadzorowane organy egzekucyjne,
2/ organami sprawującymi kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i nadzorowane organy egzekucyjne.
Organem wyższego stopnia, a jednocześnie organem odwoławczym w stosunku do naczelnika urzędu skarbowego jest dyrektor izby skarbowej. Zatem w przedmiotowej sprawie, skoro organem egzekucyjnym prowadzącym postępowanie egzekucyjne wobec Krzysztofa B. jest Naczelnik Urzędu Skarbowego w L. - to w myśl zacytowanych wyżej przepisów właściwym do rozpatrzenia zażalenia na postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela jest organ odwoławczy właściwy dla tego organu, czyli Dyrektor Izby Skarbowej w W., a nie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. Zaprezentowany sposób rozumowania, zdaniem Kolegium, wydaje się także potwierdzać brzmienie innych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie z par. 2 art. 17 wniesienie zażalenia nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Organ egzekucyjny lub organ odwoławczy może jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia. W myśl z kolei art. 23 par. 6 organy sprawujące nadzór mogą, w szczególnie
uzasadnionych przypadkach, wstrzymać, na czas określony, czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne prowadzone przez nadzorowany organ, z zastrzeżeniem par. 7. Gdyby więc przyjąć stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w W. za zasadne, iż Samorządowe Kolegium Odwoławcze jest właściwe do rozpatrzenia zażalenia zobowiązanego na postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela w trybie art. 34 par. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym - w prowadzonym przez naczelnika urzędu skarbowego postępowaniu egzekucyjnym - to organ ten miałby prawo stosować wskazane wyżej środki nadzoru w stosunku do organu egzekucyjnego. Działanie to pozostawałoby zaś w sprzeczności z treścią art. 23 cyt. ustawy wskazującego organy sprawujące nadzór nad egzekucją administracyjną.
Ponieważ, jak to wynika z pisma Burmistrza Miasta Z. z dnia 14 listopada 2003 r., Dyrektor Izby Skarbowej w W. nie podjął stosownego rozstrzygnięcia w sprawie, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. uznało za konieczne wystąpienie z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu o właściwość.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Art. 34 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewiduje dwa rozstrzygnięcia mające formę postanowienia:
- w sprawie zgłoszonych na podstawie art. 33 zarzutów, które wydaje organ egzekucyjny /par. 4/,
- w sprawie stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów /par. 1/.
Na obydwa te postanowienia służy zażalenie /odpowiednio - par. 5 i par. 2 cyt. artykułu/.
Postanowienie organu egzekucyjnego musi być poprzedzone ostatecznym postanowieniem wierzyciela. Organ egzekucyjny do czasu otrzymania tego postanowienia nie podejmuje żadnych rozstrzygnięć poza ew. zawieszeniem postępowania w sytuacji opisanej w par. 3 art. 34.
Wbrew poglądowi wyrażonemu przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze organ egzekucyjny nie jest i nie może być organem odwoławczym w stosunku do wierzyciela. Zajmowanie stanowiska w sprawie istnienia i zasadności obowiązku poddanego egzekucji przez organ egzekucyjny jako drugą instancję nie dałoby się pogodzić z zakresem wynikającym z art. 29 par. 1 ustawy egzekucyjnej. W myśl tego przepisu organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Nie powinno zatem budzić wątpliwości, że organem właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie wierzyciela wyrażające stanowisko w zakresie zarzutów /art. 34 par. 1 i par. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji/ jest właściwy dla tego wierzyciela organ wyższego stopnia, o którym mowa w art. 17 Kpa.
Pkt 2 tego przepisu przesądza o właściwości Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L., będącego takim organem dla Przewodniczącego Zarządu Miasta Z.
Mając powyższe na uwadze, należało, na podstawie art. 15 par. 1 pkt 4 w zw. z art. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270/ postanowić jak w sentencji.