Przed wyborami parlamentarnymi wejdzie w życie część przepisów znowelizowanego Kodeksu wyborczego dot. m.in. nagrywania prac komisji. To kosmetyczne zmiany. Potrzebna jest głębsza reforma - mówili uczestnicy spotkania w siedzibie Fundacji Batorego.
Nowela Kodeksu wyborczego uchwalona przez Sejm w połowie maja czeka na podpis prezydenta; niektóre z nowych przepisów dot. m.in. kart do głosowania, klasyfikowania głosów nieważnych, nagrywania prac komisji wyborczych przez mężów zaufania będą miały zastosowanie już podczas październikowych wyborów parlamentarnych. Przepisy dot. kadencyjności sędziów Państwowej Komisji Wyborczej, przezroczystych urn, informowania wyborców o wyborach wejdą w życie później.
Joanna Załuska z Fundacji Batorego, dyrektor programu Masz Głos, Masz Wybór uważa, że te zmiany w prawie wyborczym, zapoczątkowane "trzęsieniem ziemi" podczas ubiegłorocznych wyborów samorządowych są kosmetyczne. W jej ocenie nie są one wystarczającą odpowiedzią na nieprawidłowości, które się wówczas ujawniły. Podczas wyborów samorządowych zawiódł system informatyczny przygotowany we współpracy z wyłonioną przez KBW w przetargu firmą; w związku z tym opóźniło się podanie wyników wyborów przez PKW.
Dr hab. Bartłomiej Michalak z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu ocenił, że potrzebne są przede wszystkim zmiany dotyczące zarządzania, związane z organizacją wyborów. Mówił o potrzebie bardziej wyraźnego oddzielenia kompetencji Krajowego Biura Wyborczego i PKW. Zmiany w KBW zdaniem Michalaka powinny objąć informowanie i edukowanie o wyborach np. bardziej przystępne materiały szkoleniowe dla komisji wyborczych. Eksperci zwracali uwagę także na konieczność ciągłej ewaluacji prac KBW.
Z kolei dr Jarosław Zbieranek krytykował zmianę na etapie prac legislacyjnych w Sejmie przepisu dotyczącego informowania wyborców o wyborach. Jak mówił, w początkowym zamyśle miała to być przesyłka skierowana do indywidualnie do każdego wyborcy m.in. z informacją o umieszczeniu go w spisie wyborców. Ostatecznie ustawodawca zdecydował, że wyborcy otrzymają przesyłkę bezadresową z informacją m.in. o terminie wyborów.
Natomiast dr Adam Gendźwiłł z UW uważa, że karta wyborcza w formie broszury w kształcie przedstawionym przez PKW może wprowadzać wyborców w błąd. Jego zdaniem część wyborców może błędnie oddać głos na komitet wyborczy w spisie treści na trzeciej stronie broszury, a nie na nazwisko kandydata. Zwrócił uwagę na brak zróżnicowania czcionki na karcie wyborczej, brak przejrzystej, graficznej informacji dla wyborcy, jak prawidłowo oddać głos. Przykładem - jego zdaniem - może być karta wyborcza stosowaną w Libanie, na której oprócz graficznie wyróżnionych list komitetów wyborczych przy każdym nazwisku umieszczono zdjęcie kandydata.
W najbliższych wyborach zmieniona będzie nieco karta wyborcza - jej wzór opublikowała PKW. Karta wyborcza będzie miała formę broszury; inaczej niż w poprzednich wyborach, na drugiej kartce (trzeciej stronie broszury) znajdzie się spis treści, a dopiero w dalszej kolejności listy nazwisk kandydatów komitetów wyborczych.
Do rozpoczęcia głosowania, a następnie po zamknięciu lokalu wyborczego do podpisania protokołu mężowie zaufania będą mogli rejestrować prace komisji wyborczych. Materiały będą mogły jednak służyć wyłącznie na potrzeby postępowań sądowych i prokuratorskich. Za ich publikację będzie groziła grzywna od 1 tys. do 10 tys. zł.
Ponadto nowela, na mocy której wprowadzono najnowsze zmiany w prawie wyborczym, przywraca do Kodeksu wyborczego zasadę klasyfikowania głosów nieważnych - informacja o przyczynach nieważności znajdzie się w protokole z głosowania. Głos jest nieważny m.in. jeśli wyborca nie postawi żadnego znaku X w kratce przy nazwisku kandydata lub postawi ich więcej niż jeden na jednej karcie do głosowania.
Dopiero 1 stycznia 2016 r. zaczną obowiązywać przepisy dotyczące informowania wyborcy o wyborach. Będzie to bezadresowa przesyłka pocztowa, w której wyborca znajdzie m.in. termin wyborów, godziny głosowania, sposób głosowania, warunki ważności głosu a także o możliwości głosowania korespondencyjnego i przez pełnomocnika. Wówczas wejdą w życie także przepisy dotyczące kadencyjności sędziów PKW - kadencja ma wynosić 9 lat.
Także wtedy wejdą przepisy zmieniające definicję statku morskiego: głosowanie będzie mogło się odbywać na statku pod polską banderą z polskim kapitanem także wtedy, gdy jednostka nie należy do polskiego armatora.
1 lipca 2016 r. wejdą w życie przepisy dotyczące przezroczystych urn do głosowania. W myśl nowych przepisów wyborca będzie mógł wrzucić kartę wyborczą do urny w kopercie; koperty w lokalu wyborczym będzie zapewniał wójt.
Wybory parlamentarne odbędą się 25 października.
