Obecny stan prawny przewiduje trzy możliwości wprowadzenia rozdzielności majątkowej. Pierwsza z nich to zawarcie umowy małżeńskiej dotyczącej wprowadzenia takiego właśnie małżeńskiego ustroju majątkowego, zwanego przez doktrynę intercyzą. Rozwiązanie to wymaga zgodnego porozumienia obu małżonków. Druga możliwość to orzeczenie przez sąd rozdzielności majątkowej, co jest skutkiem wystąpienia małżonka z wnioskiem o ustanowienie rozdzielności majątkowej, ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków lub orzeczenia separacji. Od 20 stycznia 2008 r., kiedy to w życie weszła zmiana kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadzona ustawą z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustanowienia rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków.
Zgodnie z art. 41 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kro), wierzyciel może żądać zaspokojenia wierzytelności z majątku wspólnego małżonków, jeżeli małżonek - dłużnik zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka. W pozostałych przypadkach, a więc w sytuacji, gdy małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie małżonka nie wynika z czynności prawnej (a np. z deliktu), zastosowanie ma art. 41 § 2 kro. Zgodnie z nim, wierzyciel może zaspokoić swą wierzytelność jedynie z majątku osobistego małżonka-dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, korzyści uzyskanych z praw autorskich, praw pokrewnych, prawa własności przemysłowej oraz innych praw twórcy, a także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, o ile wierzytelność powstała w związku z jego prowadzeniem. Wierzyciel nie może zatem żądać w takich sytuacjach zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków.
Co więcej, na podstawie art. 42 kro, wierzyciel w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej nie może żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustanie wspólności, przypadłby temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Zaznaczyć należy, że niejednokrotnie tylko majątek wspólny daje szansę na zaspokojenie wierzyciela.
Kluczem otwierającym możliwość zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków, jest dodany do art. 52 kro, ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, § 1a. Na jego podstawie wierzyciel ma prawo wystąpić do sądu z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej. Przesłanki jakie musi spełnić wierzyciel, by móc z tego prawa skorzystać to posiadanie tytułu wykonawczego oraz uprawdopodobnienie, że zaspokojenie wierzytelności wymaga podziału majątku wspólnego małżonków. Podkreślić należy, że wierzyciel nie musi tego faktu udowadniać. Wystarczy sam fakt uprawdopodobnienia, a więc uzasadnienie przypuszczenia, że podział taki jest konieczny. Ustawodawca celowo w tym zakresie dopuszcza środek dowodowy mniej pewny (od udowodnienia), aby tym samym ułatwić zainteresowanemu dostęp do środka prawnego.
Dopiero ustanie wspólności majątkowej i podział majątku umożliwia skuteczne prowadzenie egzekucji, ale już tylko z majątku osobistego wierzyciela, w skład którego weszły przedmioty i prawa uzyskane właśnie w wyniku podziału majątku. Takie rozwiązanie pozwala zarówno chronić majątek drugiego małżonka, jak i prawa wierzyciela. Ponadto, zgodnie z art. 52 § 3 kro (również dodanym ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów) małżonkowie mogą, przy spełnieniu jednej z kilku ustawowych przesłanek, ponownie zawrzeć małżeńską umowę majątkową. Stać się to może po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia wierzytelności.
Również zaspokojenie wierzytelności daje taką możliwość. Każde z tych zdarzeń odbierają bowiem sens dalszego utrzymywania przymusowego ustroju majątkowego, jakim jest rozdzielność majątkowa orzeczona przez sąd na żądanie wierzyciela jednego z małżonków. Ponowne zawarcie umowy małżeńskiej jest możliwe także po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności majątkowej, a więc od chwili uprawomocnienia się orzeczenia o ustanowieniu rozdzielności majątkowej.
Autor jest prawnikiem z Kancelarii Siwek Gaczyński