Praktyka pokazuje, że w Polsce wciąż funkcjonuje zasada _ silniejszy i większy może więcej _ - chodzi tutaj oczywiście o silne kapitałowo podmioty posiadające określone wpływy i powiązania. I nie na tutaj znaczenia treść łączącej strony umowy lub obowiązujące przepisy prawa.
W celu przedstawienia nieuczciwych praktyk polegających na wykorzystywaniu pozycji dominującej na rynku można ukazać autentyczny przykład dotyczący wiodącego na rynku operatora dostarczającego energię elektryczną (dalej określanego operatorem).
Aby korzystać z energii elektrycznej w nowowybudowanym budynku należy podpisać z operatorem umowę regulującą przyłączenie instalacji elektrycznej.
Czasami dochodzi do sytuacji, w której konieczne jest wybudowanie elektroenergetycznej linii kablowej na sąsiedniej nieruchomości wspólnej będącej własnością klienta oraz podmiotu trzeciego. W umowach z operatorem zamieszczone są postanowienia, na mocy których klient przed realizacją prac w terenie - na wniosek operatora - ustanowi w formie aktu notarialnego bezterminowe i nieodpłatne ograniczone prawo rzeczowe służebności.
Oznacza to, że do ustanowienia służebności zobowiązany jest wyłącznie klient, nie zaś podmiot trzeci - współwłaściciel nieruchomości, na której ma zostać wybudowana linia elektroenergetyczna. Zgodnie z treścią przepisu art. 199 Kodeksu cywilnego do rozporządzania rzeczą wspólną oraz innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. Przywołany przepis świadczy o tym, że wystarczającym warunkiem dla wybudowania linii elektroenergetycznej wystarczy stosowna zgoda współwłaściciela nieruchomości sąsiedniej.
Operator może wystąpić do podmiotu trzeciego o ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego - ale będzie to odrębny stosunek prawny, niezależny od umowy operatora z klientem.
Pomimo postanowień umowy oraz przytoczonego wyżej przepisu prawa, operator uzależniał wykonanie obowiązku umownego od ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości również przez podmiot trzeci. Dla operatora nie miało znaczenia, że ustanowienie takiego ograniczonego prawa przez podmiot trzeci będzie możliwe dopiero za pół roku, co jest i było związane z terminem obrad organu podmiotu trzeciego, który jest władny w zakresie podjęcia stosownej w tym zakresie uchwały. Wcześniej organ zebrać się nie mógł, o czym operator został poinformowany.
W analizowanym przykładzie operator _ zaproponował _ podpisanie aneksu terminowego do umowy lub porozumień, na mocy których klient musiał zobowiązać się do bezwarunkowego i niezwłocznego zaspokojenia wszelkich roszczeń, w tym finansowych, które mogą być zgłaszane w przyszłości w stosunku do operatora i jego następców prawnych przez współwłaścicieli nieruchomości w związku z funkcjonowaniem na niej infrastruktury energetycznej. Oczywiście w związku z _ propozycją _ zawarty był rygor, że jeśli porozumienie nie zostanie podpisane przez klienta sieć elektroenergetyczna w ogóle nie zostanie podłączona.
ZOBACZ TAKŻE:
W myśl brzmienia przepisu art. 7 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. 2003, Nr 153, poz. 1504 z późń. zm.) przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii jest obowiązane do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z podmiotami ubiegającymi się o przyłączenie do sieci, na zasadzie równoprawnego traktowania, jeżeli istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania tych paliw lub energii, a żądający zawarcia umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru.
Operatorzy mają jednak zawsze gotową odpowiedź w takich przypadkach. Otóż stwierdzają, że ustanowienie odpowiedniego ograniczonego prawa rzeczowego przez klienta i wyrażenie zgody przez współwłaścicieli na położenie kabla elektroenergetycznego _ nie stanowi dla operatora satysfakcjonującego rozwiązania, gdyż nie gwarantuje operatorowi późniejszego trwałego i niezakłóconego prawa do zasilania przedmiotowego obiektu _.
Nie ulega wątpliwości, że operator jako uczestnik obrotu gospodarczego powinien strzec swoich interesów, w szczególności interesów majątkowych spółki. Z uwagi na charakter swojej działalności operator nie może jednak postępować arbitralnie.
Operatorzy bardzo często przedstawiają się jako podmioty, które dążą do wspólnego sukcesu - przede wszystkim klientów. Niestety, stwierdzić należy, że stosunkowo często działania podejmowane w stosunku do klientów przeczą takiemu wizerunkowi - operatorów jako nowoczesnych podmiotów gospodarczych.
Czy klienci dysponują odpowiednimi uprawnieniami w celu ochrony swoich praw? Czasami brak podłączenia w terminie budynku do linii elektroenergetycznej może powodować ponoszenie przez klientów - na przykład deweloperów - kosztów związanych z kredytami inwestycyjnymi oraz zagrożenie karami umownymi na rzecz podmiotów trzecich, w związku z nieprzekazaniem w terminie lokali.
Klienci operatorów mogą wówczas wystąpić na drogę postępowania sądowego z powództwem o naprawienie szkody związanej z niewykonaniem umowy przez operatora na podstawie art. 471 Kodeksu Cywilnego jak również zawiadomić Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, który mocą ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne zobowiązany jest do monitorowania funkcjonowania systemu elektroenergetycznego w zakresie warunków przyłączania podmiotów do sieci i ich realizacji oraz współdziałania z właściwymi organami w przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom.
Należy zachęcić konsumentów oraz podmioty gospodarcze, aby - o ile to możliwe - negocjowali treść umów z operatorami w celu uzyskania bardziej szczegółowych postanowień umownych bądź domagali się wprowadzenia kar umownych w celu ochrony swoich praw oraz dyscyplinowania operatorów.
Autor jest prawnikiem w kancelarii _ Rachelski i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza _ Spółka komandytowa z siedzibą w Warszawie