95/2/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 23 stycznia 2008 r.

Sygn. akt Ts 64/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Michała Pierończyka w sprawie zgodności:

art. 47 ust. 10a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.) z art. 64 ust. 2 i art. 77 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 19 marca 2007 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 47 ust. 10a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.) z art. 64 ust. 2 i art. 77 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Działając w oparciu o zakwestionowany w skardze przepis, Sąd Rejonowy w Chorzowie wyrokiem z 25 lipca 2006 r. (sygn. akt I C 483/05) oddalił żądanie skarżącego o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych tytułem odszkodowania odsetek od nieterminowo przekazywanych składek do OFE. W ocenie sądu, jedynym odszkodowaniem należnym skarżącemu są odsetki obliczone na podstawie art. 47 ust. 10a ustawy, które są w niższej wysokości niż odsetki ustalone w powszechnym obrocie prawnym, czyli tzw. odsetki ustawowe. Sąd Okręgowy w Katowicach - Wydział IV Cywilny Odwoławczy wyrokiem z 30 listopada 2006 r. (sygn. akt IV Ca 837/06) oddalił wniesioną przez skarżącego apelację, wskazując tylko w uzasadnieniu, iż ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie wyklucza możliwości dochodzenia szkody od ZUS, wówczas jednak to na powodzie spoczywa obowiązek wykazania wysokości poniesionej szkody, czego powód nie uczynił.

Z wydaniem wskazanych powyżej orzeczeń wiąże skarżący naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego - wyrażonej w art. 2 Konstytucji, zasady równej ochrony praw majątkowych obywateli (art. 64 ust. 2 Konstytucji) oraz zasady naprawienia wyrządzonej szkody (art. 77 ust. 1 Konstytucji) i zasady równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji).

Uzasadniając zarzut naruszenia art. 64 ust. 2 Konstytucji, skarżący wskazuje, iż naruszenie to stanowi konsekwencje uprzywilejowania przez zaskarżony przepis Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez przyznanie mu środków prawnych właściwych organom administracji państwowej i ustalenie, iż od nieterminowo przekazywanych składek należą się odsetki w wysokości rażąco niższej niż powszechnie stosowana w obrocie prawnym. Cytując uzasadnienie wprowadzenia kwestionowanego rozwiązania, skarżący wywodzi, iż u podstaw wprowadzenia zmian legły przyczyny związane z ograniczeniem wydatków publicznych, które nie uwzględniają w żadnym stopniu konstytucyjnych zasad ochrony praw majątkowych obywateli, równości podmiotów oraz zasady wynagradzania szkody. Zdaniem skarżącego, zastosowanie przepisu, który reguluje zakres odszkodowania, skutkuje niedopuszczalnym ograniczeniem możliwości dochodzenia odszkodowania za szkody wyrządzone przez ZUS, w związku z nieprzekazaniem w ustawowym terminie składek od OFE, przez co zostaje zawężony zakres odpowiedzialności odszkodowawczej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 15 maja 2007 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braku formalnego skargi konstytucyjnej przez uprawdopodobnienie, iż doszło do naruszenia zasady równej ochrony prawa własności poprzez wykazanie, iż ZUS oraz skarżący są podmiotami podobnymi oraz wyjaśnienie, w jaki sposób zaskarżony przepis różnicuje ochronę przysługujących im praw majątkowych.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie pełnomocnik skarżącego wywodzi, iż zarówno ZUS, jak i skarżący są podmiotami podobnymi, ponieważ mają jednakową cechę wspólną - są stronami postępowania sądowego, a zatem - zgodnie z zasadami postępowania cywilnego (art. 3 k.p.c.) - posiadają równe prawa i obowiązki procesowe. W dalszej części skarżący wykazuje, iż naruszenie zasady równości stanowi konsekwencję nałożenia na ZUS obowiązku uiszczenia odsetek w wysokości niższej od wysokości odsetek ustawowych, których obowiązek uiszczenia obciąża skarżącego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna służy ochronie konstytucyjnych praw i wolności przysługujących skarżącemu, do których naruszenia doszło na skutek zastosowania niekonstytucyjnego przepisu przez orzekające w sprawie organy. Przesłanki skargi konstytucyjnej wynikają bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Z powyższych regulacji wynika, iż merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej możliwe jest wyłącznie w przypadku, w którym skarżący uprawdopodobni, iż doszło do naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych praw i wolności, przy czym źródłem tego naruszenia będą treści kwestionowanych przepisów, nie zaś ich zastosowanie.

Skarżący uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu prawa do równej ochrony praw majątkowych oraz prawa do naprawienia szkody wyrządzonej bezprawnym działaniem organów władzy publicznej. Naruszenie zasady równości uzasadnia skarżący przyznaniem - przez kwestionowany przepis - Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych możliwości uiszczenia odsetek świadczonych za nieterminowe przekazanie składek do OFE w wysokości niższej od tej, którą musi uiścić ubezpieczony w sytuacji, w której nie przekaże składek należnych ZUS. Przyjęcie, iż doszło do naruszenia zasady równości wymaga jednak wykazania, iż podmiotom, których sytuacja prawna została odmiennie ukształtowana przysługuje status „podmiotów podobnych”. Tymczasem skarżący, pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego do uzupełnienia braku formalnego wniesionej skargi konstytucyjnej, takiej relacji istniejącej pomiędzy nim a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych nie uprawdopodobnił. Tak zwane „podmioty podobne”, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, to podmioty charakteryzujące się tą samą cechą istotną. Jak podkreślił już Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 września 2005 r. sygn. K 38/04, OTK ZU nr 8/A/2005, poz. 92, „równość nie polega na tym, że sytuacja prawna i położenie każdej ze stron umowy będą identyczne, ale na tym, że adresaci normy prawnej, których charakteryzuje istotna z punktu widzenia analizowanej normy ta sama cecha relewantna, traktowani będą przez ustawodawcę w taki sam sposób, a więc bez uprzywilejowania”. Przenosząc tę tezę na grunt skargi konstytucyjnej stanowiącej przedmiot kontroli w trybie wstępnego rozpoznania, przyjąć należy, iż okoliczność, w której skarżący i ZUS - będąc stronami postępowania cywilnego - mają równe prawa i obowiązki procesowe (zgodnie z art. 3 k.p.c.) nie oznacza jeszcze, iż charakteryzują się istotną cechą relewantną z punktu widzenia zakwestionowanego przepisu nakładającego na ZUS obowiązek uiszczenia odsetek w niższej wysokości niż powszechnie przyjęta. Nie budzi bowiem najmniejszych wątpliwości, że przyjęcie w kodeksie postępowania cywilnego, iż strony mają równe prawa i obowiązki nie odnosi się do innych praw i obowiązków niż te o charakterze procesowym. Obowiązki i prawa o charakterze materialnoprawnym określone zostały w przepisach ustaw szczególnych, regulujących określoną kategorię stosunków prawnych. Innymi słowy, fakt posiadania równych praw i obowiązków w postępowaniu cywilnym nie uzasadnia przyjęcia tezy, iż ZUS i ubezpieczony na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych są podmiotami podobnymi, których odmienne potraktowanie przez ustawodawcę może prowadzić do naruszenia zasady równości (tak też: wyrok TK z 11 września 2007 r., P 11/07, OTK ZU nr 8/A/2007, poz. 97). Mając powyższe na względzie, należy przyjąć, iż skarżący we wniesionej skardze nie uprawdopodobnił, iż doszło do naruszenia wynikającej z art. 64 ust. 2 Konstytucji zasady równej ochrony praw majątkowych.

W sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną nie doszło jeszcze - zdaniem Trybunału Konstytucyjnego - do naruszenia konstytucyjnego prawa, o którym mowa w art. 77 ust. 1 Konstytucji. W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż w uzasadnieniu wyroków obu orzekających sądów wskazano, iż skarżący nie wykazał wysokości poniesionej przez niego szkody w wyniku niewykonania nałożonego na ZUS obowiązku terminowego przekazywania składek do otwartego funduszu emerytalnego. Ponadto, sąd II instancji wykazał, iż szkoda, której naprawienia można by dochodzić w trybie przepisów kodeksu cywilnego (trybu tego nie wyklucza zaskarżony przepis) niemożliwa jest do ustalenia przed datą nabycia przez ubezpieczonego uprawnień do wypłaty środków zgromadzonych na jego rachunku, a zatem wysunięte przez skarżącego roszczenie było przedwczesne. Podkreślić także należy, iż niezasadne jest twierdzenie skarżącego, zgodnie z którym odsetki, o których mowa w zaskarżonym przepisie, rekompensować mają w założeniu ustawodawcy szkodę poniesioną z tytułu nieterminowego przekazania odsetek. Zgodnie z powszechnie przyjętym poglądem doktryny i orzecznictwa inna jest funkcja odsetek płaconych z tytułu opóźnienia w wykonaniu zobowiązania, inna zaś z tytułu odszkodowania mającego pokryć szkodę wywołaną nieterminowym spełnieniem świadczenia. Trybunał Konstytucyjny nie kwestionuje przy tym, iż realizacja prawa do naprawienia szkody może napotykać przeszkody trudne do przezwyciężenia, a wynikające z faktu znacznego upływu czasu od momentu bezprawnego działania do momentu wymagalności odszkodowania. Jednakże skarga konstytucyjna służy ochronie praw konstytucyjnych, do których naruszenia już doszło, a nie tych, które mogą zostać naruszone w przyszłości. Ponadto, nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, iż potencjalne naruszenie prawa, o którym mówi skarżący, nie będzie wynikało z treści kwestionowanej regulacji określającej wysokość odsetek płaconych z tytułu nieterminowego spełnienia zobowiązania, tylko z treści innych przepisów, regulujących zasady uzyskiwania odszkodowań. Powyższe ustalenia pozwalają przyjąć, iż skarżący uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej nie może upatrywać w naruszeniu prawa do wyrównania szkody spowodowanej bezprawnym działaniem organów państwowych przede wszystkim z tego względu, iż do naruszenia tego prawa jeszcze nie doszło.

W konkluzji stwierdzić należy, iż nie została spełniona przesłanka skargi konstytucyjnej, tj. nie uprawdopodobniono, iż w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, doszło do aktualnego naruszenia przysługującego skarżącemu konstytucyjnego prawa lub wolności. W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) należało odmówić nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.

4