24/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 19 czerwca 2007 r.

Sygn. akt Ts 33/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stowarzyszenia Inicjatyw Demokratycznych w Ogrodach Działkowych SIDOD w Olsztynie o zbadanie zgodności:

1) art. 10 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz. 1419, ze zm.) z art. 2, art. 12, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 58 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz. 1419, ze zm.) z art. 2, art. 12, art. 21 ust. 1, art. 58 ust. 1, oraz art. 64 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji;

3) art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz. 1419, ze zm.) z art. 2, art. 12 i art. 58 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 lutego 2007 r. skarżący domaga się zbadania zgodności z Konstytucją art. 10, art. 14 ust. 1 oraz art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz. 1419, ze zm.; dalej: u.r.o.d.), podnosząc w szczególności, że wszystkie te przepisy są niezgodne z art. 2, art. 12 i art. 58 ust. 1 Konstytucji, ponadto art. 10 u.r.o.d. jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 Konstytucji, a art. 14 ust. 1 u.r.o.d. jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 21 ust. 1 Konstytucji. Art. 10 u.r.o.d. przewiduje, że grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność jednostki samorządu terytorialnego, przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod rodzinne ogrody działkowe, przekazuje się nieodpłatnie w użytkowanie Polskiemu Związkowi Działkowców (dalej: PZD). Grunty te mogą być oddawane nieodpłatnie PZD również w użytkowanie wieczyste. Polski Związek Działkowców, na podstawie zaskarżonego art. 14 ust. 1 u.r.o.d. ustanawia w drodze uchwały na rzecz swojego członka bezpłatne i bezterminowe prawo używania działki i pobierania z niej pożytków (użytkowanie działki). Zgodnie z regulacją zawartą w zaskarżonym art. 13 ust. 2 u.r.o.d., rodzinny ogród działkowy powinien obejmować co najmniej 50 działek.

Zarzuty skarżącego kierują się w pierwszej kolejności przeciwko przyznaniu szczególnego statusu Polskiemu Związkowi Działkowców przez korzystne uregulowania w u.r.o.d. i jednocześnie wyłączeniu go spod zakresu zastosowania ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, ze zm.). Brak jest zarazem w u.r.o.d. środków prawnych umożliwiających skuteczne wymuszenie na PZD przeniesienia na inne stowarzyszenia o takich samych lub podobnych celach praw majątkowych umożliwiających prowadzenie ogrodów działkowych, w szczególności - prawa użytkowania wieczystego gruntu. Przepisy regulujące zasady wyodrębniania się jednych podmiotów ze struktur innych są znane polskiemu ustawodawcy, np. w ustawie z dnia 15 września 2000 r.- Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, ze zm.) lub ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, ze zm.). Tym samym naruszone zostały wynikające z art. 32 ust. 1 Konstytucji prawo do równego traktowania wobec prawa oraz prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Niezależnie od powyższego, nieuzasadnione, zdaniem skarżącego, uprzywilejowanie jednego stowarzyszenia (tu: PZD) przez zagwarantowanie mu monopolistycznej pozycji kosztem innych stowarzyszeń, w tym skarżącego, narusza zawarty w art. 32 ust. 2 Konstytucji zakaz dyskryminacji. Skarżący podkreśla, że PZD przyznany został status władzy publicznej, poddanej ochronie sądowej i podległej jedynie ustawom, a organy administracji publicznej są zobligowane do tworzenia warunków prawnych, przestrzennych i ekonomicznych dla rozwoju rodzinnych ogrodów działkowych prowadzonych przez PZD. Ustawa nie zawiera przepisów umożliwiających innym stowarzyszeniom zakładanie i prowadzenie rodzinnych ogrodów działkowych. Ze względu na monopol PZD skarżący nie może domagać się przed sądem przeniesienia na niego części praw majątkowych przysługujących PZD, nawet po wyodrębnieniu się ze struktur tego Związku.

Naruszenia wolności zrzeszania się, wynikającej z art. 58 ust. 1 oraz art. 12 Konstytucji skarżący upatruje w braku unormowań umożliwiających zmuszenie PZD do przeniesienia przysługujących temu Związkowi praw majątkowych na inne stowarzyszenia, powstałe w wyniku wyodrębnienia się ze struktur PZD i pozbawieniu obywateli prawa dobrowolnego zrzeszania się w celu użytkowania ogrodów działkowych, co wynika z przymusowego i monopolistycznego charakteru PZD. Jednocześnie stowarzyszenia takie jak skarżący, tj. których cele statutowe są tożsame z celami PZD, pozbawione są całkowicie podstaw majątkowych dla prowadzenia działalności. W ten sposób w praktyce wyłączona została wolność tworzenia i działania stowarzyszeń w celu prowadzenia rodzinnych ogrodów działkowych. Argument wywiedziony z niemożliwości uzyskania przez skarżącego praw majątkowych przysługujących PZD, przesądza w jego opinii również o niezgodności zaskarżonych przepisów z art. 64 ust. 1 Konstytucji. Naruszenie art. 64 ust. 2 oraz art. 21 ust. 1 Konstytucji uzasadnia natomiast przekonanie skarżącego, że u.r.o.d. nie chroni przysługujących członkom skarżącego Stowarzyszenia praw majątkowych, lecz uzależnia prawa majątkowe użytkowników działek od przynależności do PZD. Brak przepisów umożliwiających przeniesienie praw majątkowych PZD na inne stowarzyszenia narusza zasadę ochrony własności oraz prawo ochrony własności, gdyż nie pozwala na uzyskanie przez skarżącego praw przeznaczonych do wspólnego korzystania przez działkowców. Swoje zarzuty skarżący sformułował w oparciu o następujący stan faktyczny.

W 1980 r. Polski Związek Działkowców w Warszawie utworzył Pracowniczy Ogród Działkowy (dalej: POD) OAZA w Gutkowie. Gmina Olsztyn, właściciel nieruchomości, na której znajduje się POD OAZA w Gutkowie przekazała prawo użytkowania wieczystego tego gruntu Polskiemu Związkowi Działkowców 28 marca 2000 r. Skarżący - Stowarzyszenie Inicjatyw Demokratycznych w Ogrodach Działkowych SIDOD w Olsztynie - został utworzony 7 lipca 2005 r. Walne Zebranie SIDOD podjęło 10 stycznia 2006 r. uchwałę nr 1/06 o wyodrębnieniu się ze struktur PZD. W celu realizacji tej uchwały skarżący wniósł do Sądu Rejonowego w Olsztynie powództwo przeciwko PZD o złożenie świadczenia woli o przeniesieniu na swoją rzecz prawa użytkowania wieczystego gruntu, na którym znajduje się POD OAZA w Gutkowie z zachowaniem proporcjonalnego podziału majątku. Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z 12 kwietnia 2006 r. (sygn. akt X C 26/06) oddalił powództwo skarżącego. Wyrokiem z 19 października 2006 r. (sygn. akt IX Ca 681/06) Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił apelację skarżącego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek ochrony określonych w Konstytucji praw i wolności. Jej wniesienie uzależnione jest od spełnienia przez skarżącego kumulatywnie przesłanek wymienionych w art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Stanowią one o specyfice postępowania w trybie skargi konstytucyjnej w stosunku do innych postępowań obejmujących badanie zgodności aktów normatywnych z Konstytucją. Skarżący powinien w myśl wskazanych przepisów uzyskać prawomocne orzeczenie sądu, prawomocną decyzję lub inne ostateczne orzeczenie organu administracji, wydane na podstawie zaskarżonego przepisu, którego zastosowanie doprowadziło do naruszenia zagwarantowanych skarżącemu Konstytucją praw lub wolności.

Skarżący domaga się zbadania zgodności zaskarżonych przepisów z Konstytucją, wskazując na naruszenie art. 2, art. 12, art. 21 ust. 1, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 58 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji. Postępowanie w trybie skargi konstytucyjnej cechuje się m.in. tym, że wzorcem kontroli mogą być jedynie przepisy Konstytucji określające prawa podmiotowe lub wolności; spośród wymienionych przez skarżącego wzorców kwalifikację tę spełniają jedynie normy zawierające wolność zrzeszania się i prawo do ochrony własności. Praw podmiotowych nie tworzą natomiast zasada równości i zakaz dyskryminacji; w trybie skargi konstytucyjnej mogą one być brane pod uwagę tylko w takim zakresie, w jakim nierówne traktowanie lub dyskryminacja mają wpływ na naruszenie innego prawa podmiotowego lub wolności. Odnosząc się zaś do wskazanego jako wzorzec kontroli art. 2 Konstytucji, Trybunał zwraca uwagę, iż w orzecznictwie wielokrotnie już podkreślano, że z zasady demokratycznego państwa prawnego mogą wywodzić się prawa podmiotowe lub wolności niewyrażone wprost w innych przepisach Konstytucji, jednak obowiązkiem skarżącego jest wówczas ich wskazanie. W niniejszym przypadku ten formalny wymóg nie został spełniony.

Dokonując wstępnej kontroli przedstawionych przez skarżącego zarzutów, Trybunał ogranicza się w konkluzji do ich oceny z punktu widzenia naruszenia wolności zrzeszania się i ochrony prawa własności. Jak wskazano już na wstępie, pomiędzy zaskarżonymi normami, prawomocnym wyrokiem i naruszeniem prawa lub wolności powinien zachodzić związek logiczny polegający na tym, że z jednej strony zaskarżone przepisy stanowiły podstawę niekorzystnego dla skarżącego rozstrzygnięcia, z drugiej zaś to właśnie zastosowanie tych przepisów (a nie inne okoliczności prawne lub faktyczne) doprowadziło do naruszenia. W opinii skarżącego naruszenie jego konstytucyjnych praw i wolności wynika z wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie i Sądu Okręgowego w Olsztynie, w sprawie o zobowiązanie Polskiego Związku Działkowców w Warszawie do złożenia oświadczenia woli o przeniesienie na skarżącego prawa użytkowania wiecznego gruntu, na którym znajduje się POD OAZA w Gutkowie o obszarze odpowiadającym powierzchni działek użytkowanych przez członków SIDOD. Oddalenie żądania skarżącego obydwa Sądy uzasadniły brakiem przepisów przewidujących roszczenie w stosunku do PZD o przeniesienie na inne podmioty przysługujących mu praw do gruntu, na którym znajduje się rodzinny ogród działkowy. Trybunał podziela przekonanie wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego, podtrzymane przez Sąd Okręgowy, zgodnie z którym postępowanie wszczęte przez skarżącego nie pozostaje w związku z podstawowym zarzutem skarżącego, odnoszącym się do monopolu PZD w zakresie prowadzenia rodzinnych ogrodów działkowych. Skarżący podnosi, że wyłączność PZD na prowadzenie rodzinnych ogrodów działkowych prowadzi do ograniczenia jego wolności zrzeszania poprzez pozbawienie go ekonomicznych podstaw do prowadzenia statutowej działalności; okoliczność tę potwierdzać mają przedstawione wyroki sądowe. Jak wynika z uzasadnień tych wyroków przyczyną oddalenia żądania skarżącego nie były jednak ani wskazane przepisy ustawy, ani również fakt, że w świetle u.r.o.d. jedynym podmiotem, który może prowadzić rodzinne ogrody działkowe jest PZD. Brak jest również logicznego powiązania między twierdzeniem, że naruszona została wolność zrzeszania się i prawo własności, a postępowaniem, w którym stwierdzono jedynie, że brak jest normy, zmuszającej jeden podmiot do przeniesienia przysługujących mu praw na inny, zamierzający prowadzić tego samego rodzaju działalność. Przedstawione orzeczenia sądowe nie odnoszą się w żadnym stopniu do podnoszonych przez skarżącego problemów wynikających z braku przepisów przewidujących dopuszczalność i zasady podziału Polskiego Związku Działkowców na wzór spółek handlowych czy spółdzielni mieszkaniowych ani też do związania praw działkowców do użytkowania działek z przynależnością do PZD. Zupełnie oderwany od sprawy rozstrzyganej przez sądy meriti jest nadto zarzut, że skoro rodzinny ogród działkowy powinien obejmować co najmniej 50 działek, to stowarzyszenia zrzeszające mniej niż 50 członków nie mogą zakładać i prowadzić rodzinnych ogrodów działkowych.

Podkreślić należy, że w postępowaniu obejmującym wstępną kontrolę skargi konstytucyjnej Trybunał nie bada merytorycznej zasadności zarzutów, lecz formalną zgodność skargi konstytucyjnej z wymogami ustanowionymi w Konstytucji i ustawie o TK. W przedstawionych przez skarżącego okolicznościach formalną przeszkodę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stanowi rozbieżność przedstawionych przez niego zarzutów z postępowaniem, w którym wydano orzeczenie uznane przez skarżącego za źródło naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności.

Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji.