21/1/B/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 22 czerwca 2005 r.

Sygn. akt Ts 15/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Dębowska-Romanowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Wandy Alkiewicz i Reginy Pokrywko w sprawie zgodności:

art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 107, poz. 464 ze zm.) z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 25 stycznia 2005 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym) skarżące zakwestionowały zgodność z Konstytucją art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw; Dz. U. Nr 107, poz. 464 ze zm., (dalej: zaskarżona ustawa). Zaskarżonemu przepisowi skarżące zarzuciły, że poprzez zawężenie kręgu uprawnionych do skorzystania z prawa pierwszeństwa przy sprzedaży nieruchomości rolnych Skarbu Państwa jedynie do spółdzielni produkcyjnych narusza on zasady równego traktowania obywateli i sprawiedliwości społecznej (art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji).

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującą sprawą. Skarżące wystąpiły z powództwem o ustalenie nieważności przetargu oraz umowy sprzedaży nieruchomości rolnych, stanowiących uprzednio własność ich spadkodawcy, a przejętych na własność Skarbu Państwa w wyniku reformy rolnej. Wyrokiem z 24 marca 2003 r. (sygn. akt I C 1705/01) Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił powództwo skarżących, wskazując, że ich roszczenia wywodzone są z przepisów ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości, która nie może mieć w sprawie zastosowania. Zasady gospodarowania mieniem Skarbu Państwa w odniesieniu do nieruchomości rolnych określone zostały w przepisach zaskarżonej ustawy. Te jednak nie przewidują pierwszeństwa nabycia nieruchomości przez byłych właścicieli lub ich spadkobierców. Apelacja skarżących od opisanego wyżej orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 stycznia 2004 r. (sygn. akt I ACa 1181/03). Postanowieniem z 29 września 2004 r. (sygn. akt IV CK 342/04) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania kasacji skarżących od tego wyroku.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2005 r. wezwano pełnomocnika skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - ich zdaniem - zostały naruszone przez art. 29 ust. 1 zaskarżonej ustawy.

W piśmie z 25 kwietnia 2005 r. pełnomocnik skarżących ponownie sformułował zarzut niezgodności art. 29 ust. 1 zaskarżonej ustawy z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji. Wyjaśnił, że równość wobec prawa jest konstytucyjnym prawem obywateli do takiego traktowania, które jest wolne od przejawów nieuzasadnionego uprzywilejowania jednych podmiotów względem drugich. Odstępstwo od zasady równości winno być wyjątkiem, opartym na uznanych kryteriach, przy czym zasadność doboru tych kryteriów musi podlegać każdorazowej ocenie m.in. z punktu widzenia zasady sprawiedliwości społecznej. W tym też kontekście skarżące podkreślają, że wykluczeniu byłych właścicieli i ich spadkobierców z kręgu podmiotów uprawnionych w świetle art. 29 ust. 1 zaskarżonej ustawy nie towarzyszył żaden ważki interes usprawiedliwiający takie zawężenie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym usuwaniu z systemu prawnego przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które stanowiły podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej naruszającego konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), obowiązkiem skarżącego jest wskazanie, jakie przysługujące mu konstytucyjne prawa lub wolności i w jaki sposób - jego zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane w tym trybie unormowania. Wykonując powyższy obowiązek, winien skarżący określić konstytucyjny układ odniesienia kontroli zakwestionowanych przepisów. Wykluczone jest przy tym precyzowanie bądź korygowanie tak wyznaczonego wzorca przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Stanowi to konsekwencję zasady wyrażonej w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, zgodnie z którą Trybunał orzekając jest związany granicami skargi konstytucyjnej. Należy podkreślić, że w świetle powyższych regulacji skarżący zobligowany jest nie tylko do „nazwania” konstytucyjnych praw i wolności, których naruszenie zarzuca zakwestionowanym w skardze unormowaniom, ale również do sformułowania argumentów, uzasadniających zarzut takiego naruszenia.

Biorąc powyższe pod uwagę, trzeba stwierdzić, że zarówno w uzasadnieniu samej skargi konstytucyjnej, jak i w treści pisma pełnomocnika skarżących z 25 kwietnia 2005 r. nie doszło do wykonania opisanego wyżej obowiązku ustawowego. Sformułowaniu zarzutu niezgodności z Konstytucją art. 29 ust. 1 zaskarżonej ustawy nie towarzyszy argumentacja pozwalająca na doprecyzowanie, jakiej treści prawa podmiotowe skarżących doznały ograniczenia lub uszczerbku. Wymogu, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie spełnia odwołanie się przez skarżące do zarzutu naruszenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa oraz zasad sprawiedliwości społecznej. Oceniając argumentację skargi w tym zakresie należy stwierdzić, że w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazywano już na ograniczoną dopuszczalność traktowania powyższych zasad jako wzorca kontroli unormowań kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej. Dopuszczalność weryfikacji zaskarżonych przepisów w stosunku do art. 32 ust. 1 Konstytucji uzależniona jest bowiem od sprecyzowania przez skarżącego, w zakresie jakiego przysługującego mu prawa podmiotowego, znajdującego podstawę w unormowaniach konstytucyjnych, zasada ta doznała niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia (por. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 47/98, OTK ZU nr I(30)/1999, poz. 41; 17 czerwca 1998 r., sygn. Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59; 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 46/98, OTK ZU nr I(30)/1999, poz. 40; 3 listopada 1998 r., sygn. Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 1 marca 1999 r., sygn. Ts 57/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 72, oraz 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Zastrzeżenie to jest szczególnie istotne w sprawie , w której skarżący zarzucają ustawodawcy „nieuzasadnione zawężenie kręgu uprawnionych” do pierwszeństwa nabycia nieruchomości. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego ani w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej, ani w piśmie mającym uzupełnić jej braki tego rodzaju konieczne doprecyzowanie rodzaju naruszonego prawa konstytucyjnego przysługującego skarżącym nie nastąpiło. Wymogu takiej konkretyzacji nie spełnia tym bardziej odwołanie się przez skarżące do art. 2 Konstytucji i wyrażonych w nim zasad sprawiedliwości społecznej. Ogólne wskazanie zasad sprawiedliwości społecznej, jako układu odniesienia kontroli kwestionowanego przepisu nie skutkuje samo przez się sprecyzowaniem treści prawa podmiotowego przysługującego skarżącym. Trzeba ponadto zauważyć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego w sprawach skarg konstytucyjnych, również samoistnie ujmowane zasady sprawiedliwości społecznej nie mogą być uznawane za dopuszczalny wzorzec kontroli unormowań kwestionowanych w tym trybie postępowania przez Trybunałem (zob. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, orzeka się jak w sentencji.

3