129

POSTANOWIENIE

z dnia 10 lutego 2004 r.

Sygn. akt Ts 95/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krystyny Pochopień w sprawie zgodności:

art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) oraz art. 172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 32 oraz art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 29 maja 2003 r. pełnomocnik skarżącej zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 10 ustawy z 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (dalej: ustawa nowelizująca) oraz art. 172 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. W ocenie skarżącej zaskarżone przepisy naruszają prawa wywodzone z art. 2, art. 7, art. 32 oraz art. 64 Konstytucji. Źródła takiej niezgodności upatruje skarżąca przede wszystkim w przyjmowanym przez sądy sposobie interpretacji art. 10 ustawy nowelizującej. Jej wyrazem ma być uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2002 r. (sygn. akt III CZP 72/01). Zgodnie z zawartą w niej tezą „okresu posiadania przed wejściem w życie przepisów wyłączających zasiedzenie nieruchomości państwowych nie dolicza się do okresu, o który skraca się termin zasiedzenia nieruchomości państwowej, ani nie uwzględnia się przy ustalaniu czasu posiadania niezbędnego do zasiedzenia takiej nieruchomości (art. 10 ustawy nowelizującej)”. Zdaniem skarżącej interpretacja powyższa prowadzi do naruszenia zakazu wstecznego działania prawa oraz pozbawia ją nabytego prawa majątkowego (art. 2 oraz art. 64 Konstytucji). Ponadto, łamie także zasadę równości wobec prawa.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 24 stycznia 2002 r. (sygn. akt I Ns 2606/01/P) Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie stwierdził nabycie przez skarżącą w drodze zasiedzenia nieruchomości. Działka ta w latach trzydziestych ubiegłego wieku stanowiła własność gminy, która sprzedała ją rodzicom skarżącej. Do wybuchu II wojny światowej nie doszło jednak do zawarcia umowy kupna sprzedaży tej nieruchomości w formie aktu notarialnego. Sąd przyjął zatem, iż rodzice skarżącej nie nabyli własności nieruchomości, aczkolwiek okres posiadania przez nich tej nieruchomości może zostać doliczony do okresu posiadania nieruchomości przez skarżącą. Odwołując się w związku z tym do treści art. 172 i art. 176 k.c. oraz art. 9 i 10 ustawy nowelizującej Sąd skrócił wymagany dla zasiedzenia nieruchomości termin o połowę, tj. o 15 lat, a następnie uwzględniając okres posiadania nieruchomości przez skarżącą oraz przez jej poprzedników prawnych, przyjął, że skarżąca nabyła z dniem 1 października 1990 r. prawo własności tej nieruchomości w drodze zasiedzenia. Na skutek apelacji Gminy Kraków, Sąd Okręgowy w Krakowie, postanowieniem z 24 czerwca 2002 r. (sygn. akt II Ca 399/02), zmienił postanowienie Sądu I instancji i wniosek skarżącej oddalił. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd stwierdził, że podziela tezę i wywody zawarte w powołanej w skardze konstytucyjnej uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2002 r.

Postanowieniem z 19 lutego 2003 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania kasacji skarżącej od opisanego wyżej postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, przed ich naruszeniem zaistniałym wskutek zastosowania wobec skarżącego zakwestionowanych w skardze przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony, nałożył ustawodawca na skarżącego obowiązek sprecyzowania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób - jego zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze konstytucyjnej unormowania (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku jest jednym z warunków nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Umożliwia ono zweryfikowanie prawidłowego określenia w skardze zarówno jej przedmiotu (przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia), jak i konstytucyjnego układu odniesienia kontroli unormowań zakwestionowanych w skardze. W świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji nie ulega bowiem wątpliwości, iż dopuszczalnym przedmiotem skargi konstytucyjnej stać się mogą przepisy wykazujące podwójną kwalifikację. Powinny one być podstawą prawną orzeczenia, z którego wydaniem wiąże skarżący zarzut naruszenia konstytucyjnych praw. Ponadto, to treść normatywna tych przepisów stanowić winna źródło takiego naruszenia. Uzasadnienie skargi konstytucyjnej dostarczać więc musi argumentów potwierdzających nie tylko okoliczność oparcia orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji na kwestionowanych przepisach, ale również wskazywać, na czym polega niezgodność zaskarżonego unormowania z przepisami konstytucyjnymi wyrażającymi określone prawa skarżącego.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie uzasadnienie skargi w odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 172 kodeksu cywilnego nie dostarcza tego rodzaju argumentów. Uzasadnienie to, mając służyć wykazaniu naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej, koncentruje się na problemie ustawowego unormowania kwestii skracania terminu posiadania koniecznego do nabycia własności nieruchomości państwowej w drodze zasiedzenia. Problem ten związany jest jednak z treścią art. 10 ustawy nowelizującej. Świadczy o tym zarówno treść - przywoływanej w uzasadnieniu wydanego w sprawie skarżącej orzeczenia Sądu Okręgowego, jak również samej skargi konstytucyjnej - uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2002 r. Skarga nie zawiera natomiast argumentów kwestionujących zgodność z Konstytucją samego art. 172 kodeksu cywilnego. Skarżąca nie podważa bowiem sformułowanych w nim ustawowych warunków nabycia własności przez zasiedzenie, a w szczególności określonych w tym przepisie okresów posiadania nieruchomości, niezbędnych dla nabycia tego prawa. Jak to już podkreślono, zastrzeżenia konstytucyjne wzbudza u skarżącej kwestia dopuszczalności uwzględnienia okresu posiadania nieruchomości państwowej przed wejściem w życie przepisów wyłączających zasiedzenie takiej nieruchomości i związanego z tym skrócenia terminu jej zasiedzenia. Powyższe kwestie nie są jednak uregulowane w potraktowanym jako samoistny przedmiot skargi konstytucyjnej - art. 172 kodeksu cywilnego.

W odniesieniu do zarzutu dotyczącego art. 10 ustawy nowelizującej stwierdzić należy, iż problem zgodności z Konstytucją tego przepisu stanowił już przedmiot kontroli Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z 28 października 2003 r. (sygn. P 3/03, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 82) Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 10 ustawy nowelizującej nie jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji. W związku z powyższym konieczne stało się rozważenie wpływu, jaki podjęcie tego orzeczenia ma dla dopuszczalności poddania merytorycznemu rozpatrzeniu niniejszej skargi konstytucyjnej. Należy w związku z tym zauważyć, iż wobec tożsamości przedmiotu niniejszej skargi konstytucyjnej w stosunku do przedmiotu pytania prawnego skierowanego w sprawie P 3/03, decydujące znaczenie zyskuje określenie przez skarżącą konstytucyjnego wzorca kontroli art. 10 ustawy nowelizującej. Zdaniem skarżącej, wzorzec ten kształtowany być winien przez art. 2, art. 7, art. 32 oraz art. 64 Konstytucji. Już w tym miejscu stwierdzić należy oczywistą bezzasadność wywodzenia przez skarżącą podmiotowych praw z zasady legalizmu wyrażonej w art. 7 Konstytucji. Odnośnie uznania zasad wyrażonych w art. 2 oraz art. 32 Konstytucji za dopuszczalny wzorzec kontroli unormowań kwestionowanych w trybie skargi konstytucyjnej, odwołać się trzeba do dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał w związku z tym ograniczoną dopuszczalność traktowania powyższych zasad za dopuszczalny i adekwatny wzorzec kontroli przepisów kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej. Uzależnione jest to od wskazania przez skarżącego, w zakresie jakiego prawa lub wolności o randze konstytucyjnej zasady te doznały niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia. W analizowanej skardze konstytucyjnej tego rodzaju relatywizacja nastąpiła w odniesieniu do praw majątkowych wyrażonych w art. 64 Konstytucji. W świetle rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 3/03 stwierdzić należy jednak, iż zbędne jest ponowne weryfikowanie zaskarżonego przepisu ustawy nowelizującej w odniesieniu do praw wyrażonych w art. 64 Konstytucji. Z uwagi na brak wskazania w skardze konstytucyjnej jakichkolwiek innych praw lub wolności, względem których dookreślone zostałyby zasady wyrażone w art. 2 oraz art. 32 Konstytucji, uznać należy, iż nie jest dopuszczalne nadanie jej dalszego biegu także w odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 10 ustawy nowelizującej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) orzeka się, jak w sentencji.

3