32

Postanowienie

z dnia 24 kwietnia 1991 r.

(S. 4/91 )

Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie:

Przewodniczący: prezes TK Mieczysław Tyczka

Sędziowie TK: Czesław Bakalarski (sprawozdawca)

Tomasz Dybowski

Kazimierz Działocha

Antoni Filcek

Henryk Groszyk

Wojciech Łączkowski

Maria Łabor-Soroka

Leonard Łukaszuk

Remigiusz Orzechowski

Janina Zakrzewska

Andrzej Zoll

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 kwietnia 1991 r. sprawy sygn. akt U. 1/91 z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, na podstawie art. 5 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 22, poz. 98, zm.: z 1987 r. Nr 21, poz. 123; Nr 34, poz. 178 i Nr 73, poz. 436; z 1990 r. Dz.U. Nr 3, poz. 16, Nr 6, poz. 35 i Nr 34, poz. 198; z 1991 r. Nr 7, poz. 24),

postanowił

zasygnalizować Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej powody prawne, które uzasadniają uchylenie art. 19 ust. 2 powołanej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, jako niezgodnego z art. 1 Konstytucji RP.

UZASADNIENIE

Rzecznik Praw Obywatelskich wnioskiem z dnia 25 lutego 1991 r. skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego zaskarżył § 2 zarządzenia Ministra Obrony Narodowej Nr 5/MON z dnia 5 lutego 1991 r. w sprawie postępowania z poborowymi uznanymi za jedynych żywicieli rodzin, jako sprzeczny z art. 16 § 1 , art. 110, art. 161 kpa w związku z art. 1 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. Nr 34, poz. 201 ), a także z art. 1 Konstytucji.

Waga podniesionych we wniosku problemów jest znaczna, dotyczy bowiem m.in. zarzutu ograniczenia praw i wolności obywatelskich w akcie podustawowym, bezpodstawnego uchylenia prawomocnych decyzji administracyjnych, podważa zatem trwałość tych decyzji, co wprost narusza zasady państwa prawnego.

Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich nie mógł jednak być rozpoznany merytorycznie, i na posiedzeniu niejawnym dnia 24 kwietnia 1991 r. Trybunał Konstytucyjny postanowił nie nadać mu dalszego biegu. Przeszkodą w jego rozpoznaniu jest przepis art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym, który stanowi, że z wnioskami, o których mowa w ust. 1, a więc z wnioskami o stwierdzenie zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją albo innego aktu normatywnego z Konstytucją lub aktem ustawodawczym, odnoszącymi się do aktów normatywnych dotyczących obronności Państwa i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz bezpieczeństwa Państwa wystąpić mogą: Prezydium Sejmu, Prezydium Senatu, Rada Ministrów i Komitet Obrony Kraju. Rzecznik Praw Obywatelskich nie jest więc uprawniony do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego nawet w przypadku jaskrawego naruszenia praw obywateli lub oczywistego pogwałcenia zasad państwa prawnego, jeśli akt normatywny naruszający te prawa obywateli lub zasady państwa prawnego dotyczy obronności Państwa i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz bezpieczeństwa Państwa.

W sprawach tych, zgodnie z treścią art. 19 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał ten nie jest władny podjąć postępowania z inicjatywy własnej.

Zachowanie art. 19 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, a więc przepisu pochodzącego z innego ustroju, jest nie do pogodzenia z zasadami państwa prawnego, wyrażonymi w art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zasada ta w państwie, w którym ustanowiono sądownictwo konstytucyjne, może być w pełni zrealizowana tylko wówczas, gdy podmioty uprawnione do wszczęcia takiego postępowania mogą je inicjować w każdym przypadku dostrzeżonej niekonstytucyjności lub nielegalności ustanowionych norm prawnych. Przepis art. 19 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w sposób nieuzasadniony bardzo zawęża krąg tych podmiotów, ilekroć wnioski odnoszą się do aktów normatywnych dotyczących obronności Państwa i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz bezpieczeństwa Państwa.

Przepis ten razi swą treścią w zestawieniu z dokonanymi już zmianami w prawie, w tym przede wszystkim w zestawieniu z przepisami znowelizowanego Kodeksu postępowania administracyjnego. Przepisy tego kodeksu pozwalają, począwszy od 27 maja 1990 r., skarżyć do sądu administracyjnego decyzje administracyjne również z zakresu powszechnego obowiązku obrony (por. art. 3, art. 196 i art. 201 § 3 kpa, w brzmieniu ustalonym art. 1 pkt 3, 22 i 24 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego, Dz.U. Nr 34, poz. 201 ).

Uchylenie przepisu art. 19 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jest niezbędne dla zachowania zaufania obywateli do Państwa i jego praw oraz spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.