31

Postanowienie

z dnia 14 marca 1990 r.

(S. 1/90)

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: Prezes TK Mieczysław Tyczka

Sędziowie TK: Czesław Bakalarski

Kazimierz Działocha

Tomasz Dybowski

Henryk Groszyk

Maria Łabor-Soroka (sprawozdawca)

Remigiusz Orzechowski (sprawozdawca)

Janina Zakrzewska

po rozpoznaniu z urzędu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 marca 1990 r. kwestii spójności przepisów w zakresie dotyczącym problematyki funduszów socjalnego i mieszkaniowego w zakładach rzemieślniczych - z systemem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności z art. 16 oraz 94 Kodeksu pracy,

postanowił:

zasygnalizować Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej potrzebę unormowania problematyki funduszów socjalnego i mieszkaniowego dla pracowników zatrudnionych w zakładach rzemieślniczych oraz uczniów pobierających naukę w tych zakładach i członków ich rodzin, dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zabezpieczeń socjalnych.

UZASADNIENIE

Zarząd Krajowy Związku Zawodowego Pracowników Rzemiosła wniósł do Trybunału Konstytucyjnego (w sprawie K. 5/89) o stwierdzenie niezgodności przepisu art. 53 pkt 11 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 41, poz. 324), w części dotyczącej uchylenia art. 29 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła (jedn. tekst Dz. U. z 1983 r. Nr 7, poz. 40, zm. z 1984 r. Nr 5, poz. 24, z 1985 r. Nr 3, poz. 12, z 1986 r. Nr 17, poz. 89 i z 1987 r. Nr 33, poz. 181) z przepisem art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wnioskodawca twierdził, iż przepis ten pozostaje w niezgodności z wymienionym przepisem Konstytucji przez to, iż pozbawił pracowników zakładów rzemieślniczych i uczniów pobierających naukę zawodu w tych zakładach oraz członków ich rodzin prawa do świadczeń socjalnych, z których korzystali od 1961 r. (z przerwą od 1 stycznia 1983 r. do 7 maja 1986 r.) do wejścia w życie ustawy o działalności gospodarczej.

Orzeczeniem z dnia 6 marca 1990 r. Trybunał Konstytucyjny, po rozpoznaniu sprawy z wniosku Zarządu Krajowego Związku Zawodowego Pracowników Rzemiosła o zbadanie zgodności art. 53 pkt 11 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 41, poz. 324), w części dotyczącej uchylenia art. 29 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 7, poz. 40, zm. z 1984 r. Nr 5, poz. 24, z 1985 r. Nr 3, poz. 12, z 1986 r. Nr 17, poz. 89 i z 1987 r. Nr 33, poz. 181) z art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, stwierdził, że przepisy te są zgodne.

Trybunał Konstytucyjny jednocześnie uznał, że zachodzi jednakże potrzeba skierowania uwagi Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej na problematykę funduszy socjalnego i mieszkaniowego dla pracowników zakładów rzemieślniczych ze względu na zmianę położenia ekonomicznego tych pracowników oraz uczniów i ich rodzin, gdy chodzi o świadczenia z tych funduszy po wejściu w życie powołanej ustawy o działalności gospodarczej, jak też i z tej przyczyny, że państwo w stosunku do innych grup społecznych kontynuuje dotychczasową politykę w sferze socjalno-bytowej poprzez fundusze socjalno-mieszkaniowe. Pomoc w tej formie dotyczy zdecydowanie przeważającej części społeczeństwa, skoro obejmuje pracowników zatrudnionych w jednostkach gospodarki uspołecznionej oraz pracowników sfery budżetowej i ich rodziny, pracowników organizacji społecznych, organizacji rzemiosła i rolników oraz ich rodziny.

Ta polityka ma swoje uzasadnienie w przepisach art. 16 i 94 pkt 8 Kodeksu pracy. Przepis art. 16 Kodeksu pracy, norma prawna o charakterze podstawowej zasady prawa pracy, nakłada na zakład pracy (również i rzemieślnicy) obowiązek zaspokajania pracowniczych potrzeb socjalnych, bytowych i kulturalnych. Ustanowienie takiej normy zakłada konieczność jej stopniowej konkretyzacji, czy to przez ustawodawcę, czy to przez podmioty, które na szczeblu zakładu pracy czynią użytek z odpowiednich ustawowych kompetencji. Przejawem takiej konkretyzacji zasady z art. 16 Kodeksu pracy jest art. 94 pkt 8 tegoż kodeksu, nakazujący zakładowi pracy zaspokajanie potrzeb socjalnych w miarę posiadanych środków, naliczanych według przepisów o gospodarowaniu zakładowym funduszem socjalnym.

Przepisy te dają możliwość organom przedstawicielskim załogi pracowniczej domagania się od zakładu pracy realizacji powinności w zakresie potrzeb socjalnych pracowników.

Zniesienie przepisem art. 53 pkt 11 wymienionej ustawy z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej rozwiązania prawnego w postaci funduszów socjalnego i mieszkaniowego dla pracowników i uczniów zakładów rzemieślniczych oraz ich rodzin i nieuregulowanie tej kwestii dotychczas jest niespójne z wymienionymi przepisami Kodeksu pracy.

Koncentrując uwagę Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej na tym zagadnieniu, Trybunał Konstytucyjny jednocześnie stwierdza, że organizacyjne rozwiązanie tego problemu daje ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz. U. Nr 17, poz. 92), stwarzająca możliwości powoływania samorządowych organizacji rzemiosła, którym można powierzyć sprawy związane z gromadzeniem środków na fundusz socjalno-mieszkaniowy oraz gospodarowanie tym funduszem. Przywrócenie funduszów socjalnego i mieszkaniowego w rzemiośle znajduje również oparcie w obowiązujących przepisach prawa podatkowego, bowiem ustawą z dnia 28 grudnia 1989 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania wprowadzone zostały ulgi w opodatkowaniu, gdy następują odpisy na fundusz socjalny i mieszkaniowy (art. 12 ust. 1 i art. 12 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym - jedn. tekst Dz. U. z 1989 r. Nr 10, poz. 147 - w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania (Dz. U. Nr 74, poz. 443).

Mając na względzie przytoczone racje, Trybunał Konstytucyjny uznał za stosowne na podstawie art. 5 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98; z 1987 r. Nr 21, poz. 123; z 1989 r. Nr 34, poz. 178 i Nr 73, poz. 436 oraz z 1990 r. Nr 3, poz. 16 i Nr 6, poz. 35) zasygnalizować Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej wymienioną w sentencji postanowienia niespójność przepisów prawnych i potrzebę jej usunięcia dla ujednolicenia regulacji prawnej z zakresu spraw socjalno-bytowych pracowników.