31

Postanowienie

z dnia 12 kwietnia 1989 r.

(S. 6/89)

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: sędzia TK Adam Józefowicz

Sędziowie TK: Henryk Groszyk,

Maria Łabor-Soroka (sprawozdawca)

po rozpoznaniu z urzędu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 kwietnia 1989 r. zebranego materiału w sprawie U. 9/88 wszczętej z inicjatywy własnej Trybunału Konstytucyjnego na wniosek Prezesa Trybunału Konstytucyjnego i z wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z udziałem uczestników postępowania: Rady Ministrów i Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o zbadanie zgodności prawa i o udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie II SA 1925/87, czy przepisy § 8 ust. 2-1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 1987 r. w sprawie odszkodowań za szkody wyrządzone w uprawach i plonach przez niektóre gatunki zwierząt łownych (Dz.U. Nr 34, poz. 189) są zgodne z art. 44 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (Dz.U. z 1973 r. Nr 33, poz. 197), a także z art. 56 ust. 1 i 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i art. 2 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 31, poz. 137) oraz z art. 2 § 1 i 3 Kodeksu postępowania cywilnego

postanowił

przedstawić Sejmowi PRL sygnalizację o braku spójności pomiędzy art. 293 kodeksu postępowania cywilnego z przepisami: art. 56 ust. 1 i 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i art. 2 ust. 1 prawa o ustroju sądów powszechnych, której usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

UZASADNIENIE

Z art. 56 ust. 1 i 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wynika, że sprawowanie wymiaru sprawiedliwości należy wyłącznie do sądów oraz, że właściwość sądów określają ustawy. Realizując to postanowienie Konstytucji ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 31, poz. 137) w art. 2 § 1 stanowi, że sądy powszechne rozstrzygają sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych z wyjątkiem spraw przekazanych ustawami innym sądom.

Podobnie przepis art. 251 kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że do rozpoznawania spraw cywilnych ze stosunków z zakresu prawa cywilnego powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych oraz Sąd Najwyższy. Przepis ten konkretyzując treść art. 56 ust. 1 i 3 Konstytucji PRL wyraźnie formułuje zasadę domniemania drogi sądów powszechnych do rozpoznawania spraw cywilnych.

Jednakże art. 2 § 3 kodeksu postępowania cywilnego stanowiąc, że: “Nie są również rozpoznawane w postępowaniu sądowym inne sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów” stanowi odstępstwo od zasad, wymienionych w art. 56 ust. 1 i 3 i art. 2 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych.

Zasługuje na uwagę przepis art. 251 prawa o ustroju sądów powszechnych, z którego wynika, że sądy te rozstrzygają sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych z wyjątkiem spraw przekazanych ustawami innym sądom a nie innym organom przepisami szczególnymi.

W doktrynie Prawa (por. Z.Jarosz i S.Zawadzki - Prawo Konstytucyjne, W-wa 1987 r. s. 527) przyjmuje się zasadę wyłączności sądów w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości. Funkcji tej nie utożsamia się z rozstrzyganiem wszelkich sporów prawnych, którymi mogą zająć się również inne organy np. administracji państwowej.

Pojęcie wymiaru sprawiedliwości oznacza jedynie szczególny tryb działania jurysdykcyjnego, wykorzystywany przez sądy w trybie postępowania sądowego, które stwarza gwarancje procesowe, wynikające z charakteru i pozycji sądów oraz procedury sądowej. Ma to istotne znaczenie, gdyż chodzi o spory dotyczące najistotniejszych praw lub obowiązków obywateli (w których choć jedną ze stron jest obywatel lub organizacja reprezentująca grupę obywateli) oraz zapewnienie ochrony praw obywatelskich i gwarancji praworządności.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tylko taka wykładnia doktrynalna zasady sprawowania przez sądy wymiaru sprawiedliwości, wynikająca z art. 56 ust. 1 i 3 Konstytucji i zastosowana przy stanowieniu przepisu art. 251 prawa o ustroju sądów powszechnych jest właściwa, bowiem służy prawidłowemu urzeczywistnianiu norm prawnych, zawartych w przepisach prawa materialnego i wprowadza stan pewności prawa w dziedzinie realizacji stosunków cywilno-prawnych.

Stwierdzając niespójność przepisów wymienionych w sentencji postanowienia i niemożność podjęcia postępowania w tym przedmiocie z inicjatywy własnej (ze względu na datę wydania ustawy - kodeksu postępowania cywilnego tj. 17 listopada 1964 r. i unormowanie zawarte w art. 35 ustawy o TK), Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 5 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym sygnalizuje Sejmowi PRL powyższe uchybienia w celu ich usunięcia.