30

Postanowienie

z dnia 5 kwietnia 1989 r.

(S. 5/89)

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: sędzia TK Natalia Gajl

Sędziowie TK: Adam Józefowicz

Maria Łabor-Soroka

po rozpoznaniu z urzędu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 kwietnia 1989 r. kwestii spójności przepisów zawartych w instrukcjach bankowych w zakresie dotyczącym problematyki praw i obowiązków podmiotów uczestniczących w rozliczeniach pieniężnych poprzez bank - z systemem prawnym PRL, a w szczególności z ustawą o Narodowym Banku Polskim z 31 stycznia 1989 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 22)

postanowił

1) zasygnalizować Sejmowi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Prezesowi Narodowego Banku Polskiego uchybienia zawarte w przepisie § 1 ust. 1, 2 i 3 instrukcji służbowej z dnia 31 grudnia 1986 r. Prezesa NBP nr B/2 pt. "Rozliczenia pieniężne jednostek gospodarki uspołecznionej" oraz w § 2 ust. 1 instrukcji służbowej z dnia 14 grudnia 1988 r. polegające na unormowaniu praw i obowiązków stron umowy rachunku bankowego, które podlegają wyłącznie regulacji ustawowej.

2) zwrócić uwagę na potrzebę usunięcia tych uchybień dla zapewnienia spójności systemu prawnego PRL.

UZASADNIENIE

W toku postępowania w sprawie Uw. 20/88 Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Prezes Narodowego Banku Polskiego wydaje instrukcje bankowe (niepublikowane) w przedmiocie form rozliczeń, które dotyczą praw i obowiązków podmiotów uczestniczących w rozliczeniach poprzez bank, a więc klientów banku.

Z treści art. 53 ust. 1 powołanej w sentencji postanowienia ustawy o NBP wynika, że: "Prezes NBP na podstawie upoważnień ustawowych wydaje zarządzenia, które są ogłaszane w Monitorze Polskim z wyjątkiem zarządzeń określonych w ust. 2 oraz w art. 54 ust. 1 pkt 1 ".

Z dalszej treści tego przepisu (art. 53 ust. 2) wynika, że: "Prezes NBP wydaje zarządzenia wewnętrzne, instrukcje służbowe oraz inne przepisy regulujące działalność i organizację NBP". Z postanowień tego przepisu wynika zatem, że uregulowania prawne zawarte w instrukcjach wydawanych przez Prezesa NBP mogą dotyczyć tylko kwestii wewnętrznych, służbowych Banku.

Tymczasem lektura (niepublikowanych) i często niedostępnych dla stron instrukcji bankowych pozwala na stwierdzenie, że niektóre z nich (np. B/2 z 1986 r. z dalszymi zmianami):

a) nie mają charakteru wewnętrznego, przewidzianego w art. 53 ust. 2 ustawy o NBP z 1989 r.,

b) są niejasne z uwagi na wady redakcyjne,

c) dotyczą podmiotów bankowi niepodporządkowanych (tj. klientów banku).

Porównanie tych uregulowań, zawartych w omawianych instrukcjach z przepisem art. 53 ustawy o Narodowym Banku Polskim z 1989 r. daje podstawę do uznania przepisów instrukcji za niespójne z systemem prawa PRL.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego stosowana praktyka wydawania przez Prezesa NBP instrukcji powszechnie obowiązujących adresowanych do podmiotów bankowi niepodporządkowanych (od lat krytykowana w doktrynie) powinna ulec zmianie. Trybunał Konstytucyjny uznaje, że jedynym właściwym rozwiązaniem tej kwestii byłoby określenie podstawowych zasad rozliczeń w odniesieniu do klientów banku w formie ustawowej. Pozwoliłoby to w przyszłości na uniknięcie dowolności i nieprawidłowości w wykładni treści i sposobów rozliczeń, a w konsekwencji spowodowałoby prawidłowy rozwój instytucji bankowych.

Z powyższych przyczyn Trybunał Konstytucyjny mając na względzie znaczenie zagadnienia, postanowił zasygnalizować je nie tylko Prezesowi NBP, lecz również i przede wszystkim Sejmowi PRL. Postanowienie opiera się na podstawie art. 5 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98, zm. z 1987 r. Nr 21, poz. 123).