Wyrok z dnia 12 lipca 2005 r.
II PK 360/04

1. Pracodawcę obciąża ryzyko zatrudnienia pracownika na stanowisku
pracy, do zajmowania którego nie miał on wymaganych kwalifikacji zawodo-
wych. Żądanie przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach przez podle-
gającego szczególnej ochronie pracownika, który nie miał kwalifikacji zawodo-
wych koniecznych do wykonywania pracy na stanowisku zajmowanym przed
rozwiązaniem umowy o pracę nie jest nadużyciem prawa podmiotowego (art. 8
k.p.).
2. Przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach nie może być orze-
czone od daty wydania wyroku ani od daty wcześniejszej. W pojęciu ,,poprzed-
nie warunki" (art. 45 § 1 k.p.) mieści się także rodzaj umowy o pracę; w przy-
padku wadliwego rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę na czas nie-
określony niedopuszczalne jest przywrócenie pracownika do pracy na czas
określony.
3. Przepis art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta
stołecznego Warszawy (Dz.U. Nr 41, poz. 361 ze zm.) miał zastosowanie wyłącz-
nie do osób będących pracownikami samorządowymi Urzędu miasta stołecz-
nego Warszawy w dniu 31 maja 2003 r.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski, Barbara
Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 lipca 2005 r. sprawy z
powództwa Ewy M. przeciwko Urzędowi m. st. Warszawy następcy prawnemu
Urzędu Dzielnicy P. miasta Warszawy o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9
lipca 2004 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o
kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 9 lipca 2004 r. [...] oddalił ape-
lację Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy w Warszawie z dnia 31 października 2003 r. [...], przywracającego Ewę M. do
pracy u strony skarżącej i zasądzającego na jej rzecz kwotę 210.800 zł, pod warun-
kiem podjęcia pracy w terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się wyroku.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ich
prawna ocena. Ewa M. była zatrudniona w Urzędzie Dzielnicy P. Miasta Stołecznego
Warszawy od 6 kwietnia 1999 r., początkowo na stanowisku inspektora w biurze Za-
rządu oraz p.o. rzecznika prasowego. Od 1 sierpnia 2000 r. sprawowała funkcję na-
czelnika Biura Rady Dzielnicy. W wyniku wyborów, które odbyły się 11 października
1998 r., została wybrana radną Rady Powiatu W. Wiedzieli o tym wyborze zarówno
dyrektor Arkadiusz U., jak i jego zastępca Ireneusz T. Pismem z 22 stycznia 2001 r.
wypowiedziano powódce umowę o pracę, wskazując jako przyczynę wypowiedzenia
likwidację stanowiska pracy i powołując się na jego podstawę prawną art. 10 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz zmianie niektó-
rych ustaw (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm., powoływa dalej
jako ,,ustawa o zwolnieniach grupowych"). W ocenie Sądu strona pozwana naruszyła
art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. Nr
91, poz. 578 ze zm.), albowiem nie tylko nie uzyskała, ale nawet nie wystąpiła do
Rady Powiatu o zgodę na rozwiązanie z powódką stosunku pracy. Sąd uznał, że
rozwiązanie z Ewą M. stosunku pracy było bezprawne również z uwagi na art. 10a
ustawy o zwolnieniach grupowych, który wyłącza zastosowanie art. 10 tej ustawy w
stosunku do pracowników będących posłami, senatorami lub radnymi w okresie ich
szczególnej ochrony.
Ponieważ powódka jako radna Rady Powiatu W. była pracownikiem szczegól-
nie chronionym przed wypowiedzeniem, Sąd był związany wyborem jej roszczenia, a
mianowicie przywrócenia do pracy. Strona pozwana nie może, według Sądu, sku-
tecznie powoływać się na nadużycie przez powódkę prawa, poprzez szybki awans
czy brak kwalifikacji do zajmowanego stanowiska, ponieważ swoim postępowaniem
sama dopuszcza się takiego nadużycia. Zachowanie pracodawcy dotyczące wypo-
wiedzenia powódce umowy o pracę było nie tylko sprzeczne z przepisami prawa, ale
także sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ireneusz T., który wypowie-
dział jej stosunek pracy, ,,sam będąc wieloletnim radnym dzielnicy, wiedział dosko-
nale, że powódka jest radną powiatu." Zdawał sobie zatem sprawę z obowiązku
zwrócenia się do Rady Powiatu o zgodę na wypowiedzenie powódce umowy o
pracę. Ponadto, Ewa M. i Ireneusz T. należeli do dwóch pozostających w opozycji
frakcji politycznych, co mogło mieć wpływ na rozwiązanie z nią stosunku pracy.
Istotne znaczenie ma również okoliczność, że po zwolnieniu powódki, w Biurze Rady
Dzielnicy nie zmniejszyło się zatrudnienie. Został tam bowiem przesunięty nie-
zwłocznie inny pracownik Urzędu - Ewa Z. Zmiany obejmowały jedynie nazwy sta-
nowisk pracowników zatrudnionych w Biurze na inspektorów.
Pełnomocnik Urzędu Miasta Warszawy zaskarżył ten wyrok kasacją. Wska-
zując jako podstawy kasacji naruszenie prawa materialnego, a to: art. 18 ust. 3
ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy, poprzez
niezastosowanie powołanego przepisu i wyrażenie poglądu, że ,,powódce zostałyby
zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres", art. 47 k.p. w
związku z art. 18 ust. 3 ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy, poprzez
przyznanie powódce wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy do dnia
wyrokowania, a nie do dnia 31 maja 2003 r., to jest ostatniego dnia miesiąca, w któ-
rym upłynął okres 6 miesięcy od dnia opublikowania przez komisarza wyborczego
wyników wyborów do Rady Miasta Stołecznego Warszawy, art. 20 ust. 1 ustawy z
dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, poprzez jego niezastoso-
wanie i przyjęcie, że ,,dopuszczalne jest przywrócenie powódki do pracy na poprzed-
nich warunkach, podczas gdy powódka nie posiadała kwalifikacji zawodowych odpo-
wiadających przyznanemu wynagrodzeniu", § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych
pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powia-
towych i urzędach marszałkowskich - poprzez jego niezastosowanie i wyrażenie po-
glądu, że ,,przywrócenie do pracy powódki powinno mieć miejsce na poprzednich
warunkach, podczas gdy przywrócenie do pracy powódki wymagało zatrudnienia
zgodnie z w.w. przepisami", a także naruszenie przepisów postępowania, a mianowi-
cie art. 233 k.p.c. - poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów i nie-
uwzględnienie zeznań świadków, a w konsekwencji ,,uznanie, że żądanie przywróce-
nia do pracy powódki nie narusza art. 8 kp", oraz art. 316 § 1 k.p.c., poprzez pomi-
nięcie przepisów ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego War-
szawy, wniósł o ,,uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego" i ,,przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za
wszystkie instancje". Jako okoliczność uzasadniającą rozpoznanie kasacji powołał
następujące istotne zagadnienia prawne występujące - jego zdaniem - w sprawie:
,,czy dopuszczalne jest przywrócenie pracownika do pracy na poprzednich warun-
kach w sytuacji, gdy na podstawie art. 18 ust. 3 ustawy z 15 marca 2002 roku o
ustroju miasta stołecznego Warszawy (,,ustawa warszawska") stosunek pracy z pra-
cownikami, o których mowa w art. 18 ust. 2 ustawy warszawskiej wygasł z ostatnim
dniem miesiąca, w którym upłynął okres 6 miesięcy od dnia opublikowania przez
komisarza wyborczego wyników wyborów do Rady m.st. Warszawy (t.j. w dniu 31
maja 2003 roku), chyba że na miesiąc przed upływem tego terminu zostały takim
pracownikom zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres (a w
razie ich nieprzyjęcia, w ciągu 14 dni od dnia ich zaproponowania)" oraz ,,czy wyna-
grodzenie za okres pozostawania bez pracy w sytuacji, gdy rozwiązanie umowy o
pracę nastąpiło przed dniem 27 października 2002 roku (data wejścia w życie ustawy
warszawskiej) nie powinno obejmować jedynie okresu do dnia 31 maja 2003 roku
(data wygaśnięcia stosunków pracy z pracownikami określonymi w art. 18 ust. 2), w
sytuacji, gdy powód należał do grupy pracowników określonych w art. 18 ust. 2".

W uzasadnieniu kasacji pełnomocnik strony skarżącej podniósł, że zgodnie z
art. 18 ust. 3 ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy, stosunek pracy z pra-
cownikami samorządowymi wygasł w ostatnim dniu miesiąca, w którym upłynął ter-
min 6 miesięcy od dnia opublikowania przez komisarza wyborczego wyników wybo-
rów do Rady Miasta Stołecznego Warszawy, tj. 31 maja 2003 r., jeżeli na miesiąc
przed upływem tego terminu nie zostały tym pracownikom zaproponowane nowe wa-
runki pracy lub płacy na dalszy okres albo w razie ich nieprzyjęcia, w ciągu 14 dni od
dnia ich zaproponowania. Sąd nie uwzględnił zatem okoliczności, że powódka była
pracownikiem samorządowym i łączący ją z Urzędem Miasta Stołecznego Warszawy
stosunek pracy wygasłby w dniu 31 maja 2003 r., jeżeli do dnia 30 kwietnia 2003 r.
nie zostałyby przedstawione jej nowe warunki pracy i płacy. Nieuzasadnione jest za-
sądzenie przez Sąd kwoty 210.800 zł za cały czas pozostawania powódki bez pracy,
czyli od dnia ustania stosunku pracy do dnia wyrokowania, to jest do 31 października
2003 r. Nie można wprawdzie przewidzieć, czy powódce zostałyby przedstawione
nowe warunki pracy lub płacy, niemniej jednak Sąd powinien z urzędu uwzględnić
art. 18 ust. 3 ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy i wynikające z powoła-
nego przepisu konsekwencje.

Strona skarżąca wskazała, że niesłuszny jest pogląd Sądu w kwestii przywró-
cenia powódki do pracy. Zgodnie bowiem z art. 20 ust. 1 ustawy o pracownikach sa-
morządowych, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego
stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji. Ewa M. nie posiadała wymaganego wyż-
szego wykształcenia potrzebnego do zajmowania stanowiska naczelnika wydziału, a
przywracając ją do pracy pracodawca ,,naraża się na zarzut dyskryminacji wobec
pozostałych pracowników." Zdaniem pełnomocnika strony skarżącej, przywrócenie
powódki do pracy na dotychczasowych zasadach ,,stoi w sprzeczności z zasadami"
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie zasad wynagra-
dzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnionych w
urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich. W jego oce-
nie, z zeznań świadków, a zwłaszcza Ireneusza T. wynika, że ,,strona pozwana udo-
wodniła, że żądanie przywrócenia do pracy i zapłaty wynagrodzenia za cały okres
pozostawania bez pracy, pozostają w kolizji z art. 8 kp". Twierdzenie to potwierdza
Sąd, który w uzasadnieniu wyroku przyznał, że stanowisko powódki było utworzone
specjalnie dla niej. Przywrócenie Ewy Murawskiej do pracy, mimo nieposiadania
kwalifikacji, ,,powoduje naruszenie nie tylko bezwzględnych przepisów prawa, ale
także zasad współżycia społecznego poprzez nieuzasadnione podwyższenie pozycji
zawodowej powódki w stosunku do innych pracowników Urzędu". Zdaniem strony
skarżącej, Sąd pierwszej instancji naruszył art. 316 § 1 k.p.c., albowiem wydając
orzeczenie, uwzględnił stan rzeczy z chwili wniesienia powództwa, to jest z dnia 1
lutego 2001 r., a nie z chwili wyrokowania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja została oparta na obu podstawach wymienionych w art. 3931 k.p.c.
Zarówno zarzuty procesowe jak i materialnoprawne skierowane są na wykazanie, że
orzeczenie przywracające Ewę M. do pracy w Urzędzie m.st. Warszawy i zasądza-
jące na jej rzecz wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy jest nie tylko
sprzeczne z prawem, ale narusza także zasady współżycia społecznego.
Uchybienie art. 233 k.p.c. pełnomocnik strony skarżącej dostrzega w tym, że
Sąd ocenił, iż przywrócenie powódki do pracy nie narusza art. 8 k.p. Jego zdaniem,
ocena ta jest błędna, albowiem Ewa M. nie miała kwalifikacji zawodowych koniecz-
nych do zatrudnienia na stanowisku, które zajmowała, a jej szybki awans nie wynikał
z walorów merytorycznych, lecz z ,,układu politycznego". Z zarzutem tym łączą się
bezpośrednio zarzuty naruszenia art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pra-
cownikach samorządowych i § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lutego
2003 r. w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników
samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzę-
dach marszałkowskich (Dz.U. Nr 33, poz. 264). Strona skarżąca w uzasadnieniu
także tych zarzutów podnosiła brak kwalifikacji zawodowych powódki i wywodziła, że
przywrócenie jej do pracy na dotychczasowym stanowisku narusza powołane prze-
pisy. Ze względu na uzasadnienie zarzutów - brak kwalifikacji zawodowych wymaga-
nych na stanowisku zajmowanym przez powódkę (naczelnika Biura Rady Dzielnicy
P. m. st. Warszawy) - celowe jest ich łączne rozpatrzenie. Nie są one trafne.
Oceniając zgodność wypowiedzenia umowy o pracę z prawem, sąd powinien
uwzględnić stan rzeczy istniejący w chwili dokonania tej czynności. Postępowanie
sądowe ma bowiem charakter kontrolny, sprawdzający merytoryczną zasadność wy-
powiedzenia i jego zgodność z przepisami prawa (wymogami formalnymi). Strona
skarżąca wypowiedziała Ewie M. stosunek pracy z powodu likwidacji stanowiska
pracy - przyczyny, jak ustalił to Sąd i czego strona skarżąca ostatecznie nie kwestio-
nowała - nieistniejącej, a nadto z naruszeniem art. 10a ustawy z 28 grudnia 1989 r. o
zwolnieniach grupowych oraz art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samo-
rządzie powiatowym. Było to więc bez wątpienia wypowiedzenie wadliwe. W takich
razach pracownikowi, po ustaniu stosunku pracy, przysługuje alternatywne roszcze-
nie o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie, stosownie do jego żądania (art. 45
§ 1 k.p.). Sąd winien orzec wedle wyboru pracownika. Jeżeli jednak ustali, że żądane
przywrócenie do pracy jest niemożliwe lub niecelowe może zasądzić w jego miejsce
odszkodowanie (art. 45 § 2 k.p.). Powódka dochodziła przywrócenia do pracy. Jako
radna Rady Powiatu W. należała do pracowników, których stosunek pracy jest chro-
niony w przepisach szczególnych (art. 22 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym).
W takim przypadku, stosownie do art. 45 § 3 k.p., sąd orzeka o przywróceniu do
pracy. Odszkodowanie w miejsce żądanego przywrócenia do pracy, może być orze-
czone wobec pracownika, którego zatrudnienie podlega szczególnej ochronie tylko
wówczas, gdy restytucja stosunku pracy nie jest możliwa z przyczyn określonych w
art. 411 k.p., tj. w razie likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy. Taka sytuacja
w rozpoznawanej sprawie nie zachodziła. Przywrócenie Ewy M. do pracy nie naru-
szało więc przepisów prawa. Wyjątkowo, sąd może ocenić żądanie przywrócenia do
pracy przez pracownika, którego stosunek pracy podlega szczególnej ochronie jako
nadużycie prawa podmiotowego (art. 4771 § 2 k.p.c. w związku z art. 45 § 3 k.p. i art.
8 k.p.). Takie rozstrzygnięcie muszą jednak usprawiedliwiać zaistniałe po stronie pra-
cownika okoliczności szczególnie moralnie naganne, w których restytucja stosunku
pracy nie zyskałaby aprobaty społecznej i sprzeciwiała się poczuciu sprawiedliwości
(np. uporczywe albo ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych) lub wprawdzie
niezależne od pracownika, jednak obiektywnie uniemożliwiające mu wykonywanie
dotychczasowej pracy (np. stan zdrowia czy utrata uprawnień). Trafnie podniosły
Sądy, że orzecznictwo w tym zakresie jest kazuistyczne. Inne być nie może. Żądanie
przywrócenia do pracy przez pracownika, który nie miał kwalifikacji zawodowych ko-
niecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku nie może być uznane
za nadużycie prawa podmiotowego. Ewentualnie mogłoby ono być rozważane i oce-
niane w tym aspekcie, gdyby pracodawca wskazał jako przyczynę wypowiedzenia
umowy o pracę brak kwalifikacji zawodowych. Jednak strona skarżąca takiej przy-
czyny wypowiedzenia Ewie M. stosunku pracy nie wskazała. Poza wszystkim, nie
może powoływać się na nadużycie przez pracownika prawa podmiotowego praco-
dawca, który świadomie dokonał wypowiedzenia z naruszeniem prawa, co niewątpli-
wie wynika z przebiegu procesu. Sąd ustalił także, że wypowiedzenie powódce
umowy o pracę zostało dokonane przez reprezentującego pracodawcę Ireneusza T.
z naruszeniem zasad współżycia społecznego. Ustalenia tego strona skarżąca nie
kwestionowała.
Zgodnie z art. 45 § 1 k.p., sąd orzeka o przywróceniu do pracy ,,na poprzed-
nich warunkach". ,,Poprzednie warunki", to warunki istniejące w chwili wypowiedzenia
umowy o pracę. Brak kwalifikacji zawodowych nie może, co do zasady, stanowić
przeszkody w restytucji stosunku pracy. Ryzyko zatrudnienia pracownika na stanowi-
sku pracy, do zajmowania którego nie ma on odpowiednich (przepisanych) kwalifika-
cji, obciąża pracodawcę. Pracodawca dysponuje też środkami prawnymi umożliwia-
jącymi mu doprowadzenie do stanu zgodnego z przepisami kwalifikacyjnymi (np. po-
przez wypowiedzenie warunków pracy). Sąd nie jest ani zobowiązany, ani uprawnio-
ny do dokonywania w postępowaniu dotyczącym wadliwego rozwiązania stosunku
pracy korekty ,,błędów" pracodawcy poczynionych w fazie zatrudniania pracownika.
Wszystko to należy odnieść także do wysokości przyznanego Ewie M. wynagrodze-
nia za pracę. Zatem to nie Sąd przywracając powódkę do pracy naruszył powołane w
kasacji przepisy, ale sam pracodawca uzgadniając w umowie o pracę, wbrew tym
przepisom, rodzaj pracy (stanowisko), do wykonywania której Ewa M. nie miała kwa-
lifikacji. Inna mogłaby być sytuacja w razie utraty przez pracownika kwalifikacji po
rozwiązaniu z nim umowy o pracę. Wówczas uzasadniona byłaby ocena przywróce-
nia do pracy w aspekcie jego celowości czy możliwości, a samego żądania restytu-
cyjnego w płaszczyźnie nadużycia prawa podmiotowego.
W kontekście zarzutów naruszenia art. 20 ust. 1 ustawy o pracownikach sa-
morządowych i § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2003 r. warto
podnieść, że § 3 pkt 3 tego rozporządzenia (podobnie jak § 3 ust. 1 pkt 1 i 4 poprze-
dzającego go rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2000 r. w sprawie za-
sad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych za-
trudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządy terytorialnego,
Dz.U. Nr 61, poz. 708 ze zm.) wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 stycz-
nia 2005 r., K 25/04 (OTK-A 2005 nr 1, poz. 6), został uznany za niezgodny z art. 92
ust. 1 Konstytucji i utracił moc obowiązującą z dniem 31 lipca 2005 r.
Niesłuszny jest także zarzut naruszenia art. 47 k.p. Wynagrodzenie jest rosz-
czeniem przysługującym pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do
niej. Okres pozostawania bez pracy, za który przysługuje wynagrodzenie jest ograni-
czony czasowo (art. 47 zdanie pierwsze k.p.). Ograniczenie to nie dotyczy rozwiąza-
nia umowy o pracę z pracownikami, których stosunek pracy podlega szczególnej
ochronie (zdanie drugie art. 47 k.p.). Skoro rozwiązanie umowy o pracę Ewy M.
podlegało ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego (art. 22 ust. 2 ustawy o samo-
rządzie powiatowym), przysługiwało jej wynagrodzenie za cały czas pozostawania
bez pracy.
Trafny natomiast jest zarzut naruszenia art. 316 k.p.c. o tyle, że o roszcze-
niach pracownika sąd, inaczej niż w odniesieniu do oceny zgodności wypowiedzenia
z prawem, orzeka wedle stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy po-
przedzającej wydanie wyroku (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia
2001 r., I PKN 206/00, OSNAPiUS 2002 nr 19, poz. 460). Rację ma pełnomocnik
strony skarżącej, że Sąd pominął zmianę stanu prawnego, która nastąpiła między
wypowiedzeniem Ewie M. umowy o pracę a wyrokowaniem w sprawie zgłoszonych
przez nią roszczeń, a ściślej - nie przywiązał doń dostatecznej wagi.
W dniu 27 października 2002 r. weszła w życie ustawa z dnia 15 marca 2002
r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Zgodnie z jej art. 18 ust. 1, dotychcza-
sowe Biuro Zarządu m. st. Warszawy, starostwo powiatu warszawskiego, urzędy
gmin warszawskich i urzędy dzielnic w gminie Warszawa - Centrum ,,stają się Urzę-
dem m.st. Warszawy"; stosownie do ustępu 2, pracownicy wymienionych jednostek
,,stają się pracownikami samorządowymi Urzędu m.st. Warszawy"; wedle zaś ustępu
3 - stosunek pracy z pracownikami, którzy stali się pracownikami samorządowymi
Urzędu m.st. Warszawy, ,,wygasa z ostatnim dniem miesiąca, w którym upływa 6
miesięcy od dnia opublikowania przez komisarza wyborczego wyników wyborów do
Rady m.st. Warszawy, jeżeli na miesiąc przed upływem tego terminu nie zostaną im
zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres albo w razie ich nie-
przyjęcia, w ciągu 14 dni od ich zaproponowania". Zastosowany w tym przepisie me-
chanizm oddziaływania zmian organizacyjnych w administracji na stosunki pracy za-
trudnionych w niej osób nie jest nowy. Był on stosowany przy reorganizowaniu admi-
nistracji publicznej w latach 1990 (art. 33 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządo-
wych) i 1998 (art. 58 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzają-
ce ustawy reformujące administrację publiczną, Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.). Nie-
zależnie od jego oceny, Sąd, rozstrzygając o przywróceniu powódki do pracy, powi-
nien był uwzględnić art. 18 ust. 3 tzw. ustawy warszawskiej. Jednakże nie w sposób
sugerowany w kasacji, tj. poprzez przyjęcie, że stosunek pracy Ewy M. z Urzędem
m.st. Warszawy wygasł 31 maja 2003 r. Przepis art. 18 ust. 3 ustawy z 15 marca
2002 r. może dotyczyć bowiem tych tylko osób, które w dniu 31 maja 2003 r. były
pracownikami Urzędu. Stosunek pracy z powódką został rozwiązany przed tą datą
wskutek wypowiedzenia dokonanego 22 stycznia 2001 r. przez pracodawcę. Skoro w
dniu 31 maja 2003 r. stron procesowych nie łączył stosunek pracy, nie mogło dojść
do jego wygaśnięcia. Sąd nie mógł również orzec przywrócenia do pracy na czas
określony (do 31 maja 2003 r.), albowiem restytucja stosunku pracy następuje ,,na
warunkach dotychczasowych", a zatem i na takiej samej podstawie. Jeżeli więc w
chwili wypowiedzenia powódka była zatrudniona na podstawie bezterminowej umowy
o pracę, to także przywrócenie do pracy nastąpić powinno na czas nieokreślony. Sąd
nie mógł też orzec przywrócenia do pracy do 31 maja 2003 r. ze względu na cha-
rakter prawny orzeczenia restytucyjnego. Wyrok przywracający do pracy wywiera
skutek w postaci restytucji stosunku pracy na przyszłość i warunkowo. Warunkiem
tym jest zgłoszenie przez pracownika, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od przywró-
cenia do pracy, gotowości niezwłocznego jej podjęcia (art. 48 § 1 k.p.) - zdarzenie
przyszłe, niepewne. Gdyby zatem Sąd orzekł przywrócenie do pracy na czas do ter-
minu wstecznego (wcześniejszego niż data wyrokowania), spełnienie tego warunku
byłoby niemożliwe, a sam wyrok niewykonalny. Z konstrukcji prawnej przywrócenia
do pracy wynika więc, że nie może ono być orzeczone od daty i do daty poprzedza-
jącej wydanie wyroku. Niewykonalny byłby też wyrok w części zasądzającej, na pod-
stawie art. 47 k.p., wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Bowiem również
wynagrodzenie zasądzane jest warunkowo; obowiązek jego wypłaty aktualizuje
podjęcie pracy przez pracownika do niej przywróconego. Wyrokowi w części doty-
czącej wynagrodzenia nadaje się klauzulę wykonalności po stwierdzeniu, że pracow-
nik podjął pracę (art. 786 § 2 k.p.c.). Nie mógłby on jej podjąć po wygaśnięciu sto-
sunku pracy z mocy art. 18 ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy.
Mimo to wejście w życie art. 18 ,,ustawy warszawskiej" mogło mieć znaczenie
dla rozstrzygnięcia sprawy. Zakładając hipotetycznie, że Ewa M. pozostawałaby w
dniu 31 maja 2003 r. w stosunku pracy możliwe byłyby na gruncie art. 18 ust. 3
ustawy z 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy różne scenariu-
sze. Po pierwsze, nie zaproponowano by jej nowych warunków pracy lub (i) płacy; po
drugie, zaproponowano by jej nowe warunki pracy lub (i) płacy, których by nie przy-
jęła; po trzecie, zaproponowano by jej nowe warunki pracy lub (i) płacy, które by
przyjęła. W pierwszym i drugim przypadku doszłoby do wygaśnięcia stosunku pracy;
w trzecim - stosunek pracy byłby kontynuowany na zmienionych warunkach. W tym
ostatnim przypadku przywrócenie do pracy byłoby oczywiście możliwe i celowe, tak
jak zasądzenie wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy. W dwu pierw-
szych sytuacjach - Sąd powinien rozważyć i ocenić żądanie restytucyjne powódki w
aspekcie celowości (możliwości) przywrócenia jej do pracy. Ustalenie, że nie zapro-
ponowano by jej nowych warunków pracy lub (i) płacy albo że odmówiłaby ona ich
przyjęcia mogłoby mieć znaczenie także dla wysokości ewentualnego odszkodowa-
nia. Okolicznością istotną, w kontekście wejścia w życie ,,ustawy warszawskiej",
której Sąd nie wyjaśnił, było więc to, czy strona pozwana zaproponowałaby Ewie M.
czy nie, a także jakie, nowe warunki pracy. Ewentualny brak propozycji ze strony
pracodawcy Sąd powinien ocenić z uwzględnieniem nakazu równego traktowania
pracowników w zatrudnieniu (art. 183a i art. 183b k.p.) i zakazu dyskryminacji, w tym
ze względu na przekonania polityczne (art. 113 k.p.). Ustalając, że Urząd m. st. War-
szawy zaproponowałby powódce nowe warunki pracy lub płacy i że propozycja ta
zostałaby przyjęta, należałoby rozważyć przywrócenie do pracy na nowych warun-
kach (bo to one byłyby wtedy ,,poprzednimi") i zasądzenie wynagrodzenia wprawdzie
za cały czas pozostawania bez pracy, ale z uwzględnieniem ewentualnej zmiany
jego wysokości. W przeciwnym razie (niedyskryminujący brak propozycji nowych
warunków pracy lub odmowa ich przyjęcia) usprawiedliwione byłoby zasądzenie - w
miejsce żądanego przez Ewę M. przywrócenia do pracy - ,,odszkodowania" za cały
czas pozostawania bez pracy, jednak nie dłuższy niż do 31 maja 2003 r. (hipotetycz-
nej daty wygaśnięcia stosunku pracy).

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313 k.p.c.,
orzekł jak w sentencji.
========================================