Uchwała Składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 20 lipca 2006 r.
II UZP 9/06

Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, SSN Beata Gudowska (spra-
wozdawca), Roman Kuczyński, Jerzy Kuźniar (uzasadnienie), Herbert Szurgacz,
Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kasz-
czyszyn, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lipca 2006 r. sprawy z wniosku An-
drzeja L. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o wyso-
kość emerytury, na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Naj-
wyższy postanowieniem z dnia 29 marca 2006 r., II UZP 2/06:

,,Czy podstawa wymiaru emerytury ubezpieczonego, który wcześniej miał
ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, może być ustalona na nowo
w myśl art. 15 w związku z art. 21 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) także wtedy, gdy do jej obliczenia ma być przyjęta
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub na ubezpie-
czenie społeczne w tej samej wysokości i z tego samego okresu, które były uwzględ-
nione przy ustalaniu podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy ?"

p o d j ą ł uchwałę:

Podstawa wymiaru emerytury ubezpieczonego, który wcześniej miał
ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, może być ustalona na
nowo w myśl art. 15 w związku z art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) także wówczas, gdy do jej obli-
czenia ma być przyjęta podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytal-
ne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w tej samej wysokości i z tego
samego okresu, które zostały uwzględnione przy ustalaniu podstawy wymiaru
renty z tytułu niezdolności do pracy.

U z a s a d n i e n i e

Przedstawione do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu Sądu Najwyższe-
go zagadnienie prawne ujawniło się w następującym stanie faktycznym. Ubezpieczo-
ny Andrzej L. na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w
W. nabył od dnia 11 lipca 1995 r. prawo do renty inwalidzkiej według drugiej grupy
inwalidów. Podstawa wymiaru tego świadczenia została wyliczona przez pomnożenie
wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, stanowiącego przeciętną podstawę wymia-
ru składki na ubezpieczenie społeczne z 6 kolejnych lat kalendarzowych od stycznia
1984 r. do grudnia 1989 r. (53,32%), przez kwotę bazową, według zasad określonych
w ustawie z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze
zm., powoływanej dalej jako ustawa o rewaloryzacji). W czerwcu 2003 r. ubezpieczo-
ny złożył dokumenty stwierdzające wysokość wynagrodzenia w latach 1966-1997,
które organ rentowy potraktował jako wniosek o ponowne obliczenie wysokości renty
z tytułu niezdolności do pracy według art. 111 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o eme-
ryturach i rentach lub ustawa). Decyzją z dnia 17 czerwca 2003 r. organ rentowy
przeliczył wysokość renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 czerwca
2003 r. przy zastosowaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wyliczonego z 20
lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu przypa-
dających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie renty.
W grudniu 2004 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie emerytury, nie
dokonując wyboru sposobu wyliczenia podstawy wymiaru emerytury spośród wymie-
nionych w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach. Decyzją z dnia 11 stycznia
2005 r., w oparciu o art. 21 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, organ rentowy przyznał ubezpie-
czonemu emeryturę od dnia 1 grudnia 2005 r., do obliczenia której przyjął podstawę
wymiaru renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, ze wskaźnikiem wysokości
podstawy wymiaru z 20 lat kalendarzowych przypadających przed złożeniem wnio-
sku rentowego (z lat 1966 - 1997), wskazanych przez ubezpieczonego do ustalenia
nowej wysokości renty w decyzji z dnia 17 czerwca 2003 r. i odniósł go do kwoty ba-
zowej zastosowanej w tej decyzji, stanowiącej - zgodnie z art. 19 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z systemu ubezpieczeń społecznych (w
brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2004 r., Dz.U. z 1998 r. Nr 98, poz.
162) - 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone składki na
ubezpieczenie społeczne w kwartale poprzedzającym termin waloryzacji. Tak obli-
czoną podstawę wymiaru renty poddał mechanizmowi waloryzacji.
W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę i ustalenie pod-
stawy wymiaru świadczenia według wariantu przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 2
ustawy o emeryturach i rentach, co pozwoliłoby na przyjęcie do jego obliczenia kwoty
bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę.
Sąd Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia
30 maja 2005 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego, stwierdzając, że sposób ustala-
nia podstawy wymiaru świadczenia wskazany w art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy można
fakultatywnie stosować we wszystkich sytuacjach objętych dyspozycją art. 21 ust. 1,
a więc w każdym przypadku ustalania podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która
wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, tym bardziej
że ubezpieczony nie wskazał we wniosku wariantu ustalenia podstawy wymiaru
świadczenia. Sąd ten stwierdził, iż przyjęcie do obliczenia emerytury podstawy wy-
miaru renty z tytułu niezdolności do pracy skutkuje przyjęciem do obliczenia emerytu-
ry tej samej kwoty bazowej, która ostatnio była przyjęta do ustalenia podstawy wy-
miaru tego świadczenia, a następnie podwyższaniem świadczenia według mechani-
zmów waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury (art. 53
ust. 3 i 4 ustawy o emeryturach i rentach).
W apelacji ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez przyję-
cie do obliczenia emerytury kwoty bazowej zgodnie ze stanowiskiem zajętym w od-
wołaniu bądź o zobowiązanie organu rentowego do ustalenia tzw. części socjalnej
emerytury przy uwzględnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 października
2002 r., III UZP 7/02 (OSNP 2003 nr 2, poz. 42). Ubezpieczony utrzymywał, że
gdyby jego interpretacja przepisu art. 21 ustawy o emeryturach i rentach została
uznana za błędną, to Sąd Okręgowy powinien nakazać organowi rentowemu wyli-
czenie części socjalnej emerytury jako 24% nowej kwoty bazowej, ponieważ ,,taką
możliwość dopuszczają długoletni pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w
aktualnym opracowaniu na temat systemu emerytalno-rentowego". Powołał się rów-
nież na wykonywanie zatrudnienia w okresie od dnia 2 maja 2004 r. do dnia 31 paź-
dziernika 2004 r.
Na gruncie takiego stanu sprawy Sąd Apelacyjny w Warszawie powziął istotne
wątpliwości co do prawidłowej wykładni art. 21 ust. 1 ustawy, których rozstrzygnięcie
ma duże znaczenie dla orzecznictwa sądów ubezpieczeń społecznych ze względu
na znaczną ilość spraw o podobnych stanach faktycznych. Sąd Apelacyjny wskazał,
że przepis ten stanowi odpowiednik art. 8 ustawy o rewaloryzacji, który zawierał
wyrażenie analogiczne do użytego w art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i ren-
tach, stanowiąc że podstawę wymiaru emerytury może również stanowić podstawa
wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 7. Możliwość przyjmowania za podstawę
wymiaru emerytury podstawy wymiaru poprzednio przyznanej renty inwalidzkiej
przewidywał również przepis art. 16 ustawy z dnia 17 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm., powoływanej
dalej jako ustawa o z.e.p.). Od dnia 1 stycznia 1990 r. wraz z wprowadzeniem na
mocy przepisów ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych przepisów o
zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.U. Nr 36, poz. 206), sposobu obliczania podstawy
wymiaru świadczenia przez ustalenie wskaźnika wysokości wynagrodzenia pracow-
nika (obecnie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru) i przy zastosowaniu kwoty
przewidywanego przeciętnego wynagrodzenia, stanowiącego podstawę ostatniej
waloryzacji (obecnie określanej jako kwota bazowa) - stosownie do art. 162 ust. 2
ustawy o z.e.p. - podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała
ustalone prawo do renty inwalidzkiej, mogła stanowić podstawa wymiaru tej renty
albo kwota ustalona w myśl art. 16 lub art. 161, ale tylko przy uwzględnieniu wyna-
grodzenia rencisty zatrudnionego po przyznaniu renty inwalidzkiej i pod warunkiem,
że jest to korzystniejsze. Nie jest kwestią dyskusyjną, że art. 21 ust. 1 ustawy o eme-
ryturach i rentach dopuszcza możliwość dokonania wyboru przez zainteresowanego
między dwiema możliwościami ustalenia podstawy wymiaru, przy czym wybór ten
przysługuje osobie ubiegającej się o przyznanie emerytury, która wcześniej miała
ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Z treści powołanego przepisu
nie można wyprowadzić wniosku, iż wybór ten przysługuje każdej osobie, która
ubiega się o emeryturę, a wcześniej miała ustalone prawo do renty, ponieważ jest on
ograniczony przede wszystkim przez okoliczności faktyczne.
Nie każda osoba mająca wcześniej ustalone prawo do renty, ubiegając się o
przyznanie emerytury, będzie mogła wykazać się okresem wskazanym w art. 15 ust.
1 ustawy (kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzo-
wych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę)
bądź w art. 15 ust. 6 ustawy (20 lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem
zgłoszenia wniosku wybranych z całego okresu ubezpieczenia). Dalsze ograniczenie
wyboru wynika ze sformułowania art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach,
który dopuszczając ustalenie podstawy wymiaru na nowo w myśl art. 15 nie sprecy-
zował, co należy rozumieć przez sformułowanie ,,na nowo". Przy rozstrzyganiu wąt-
pliwości nie jest pomocna wykładnia historyczna, ponieważ omówione wcześniej
zmiany przepisów, jakie następowały przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i
rentach, nie dają się odczytać jako konsekwentne stanowisko ustawodawcy w oma-
wianej kwestii.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, przy rozstrzyganiu wątpliwości co do zakresu
wyrażenia ,,na nowo" użytego w art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy nie można pominąć sta-
nowiska zawartego w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 września
1998 r., III ZP 21/98 (OSNAPiUS 1999 nr 2, poz. 61). W uchwale tej, dotyczącej in-
nego stanu faktycznego, Sąd Najwyższy na gruncie art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o re-
waloryzacji stwierdził, że przepis ten dopuszczający ustalenie podstawy wymiaru
emerytury ,,na nowo" odsyła do całego art. 7 ustawy, a nie tylko do jednego z jego
ustępów, wskazującego na sposób ustalania wskaźnika wysokości podstawy wymia-
ru emerytury lub renty i kwoty bazowej. Podkreślono w nim także, iż w myśl art. 7 ust.
5 ustawy o rewaloryzacji podstawy wymiaru emerytury lub renty nie stanowiło wprost
wynagrodzenie rzeczywiste otrzymywane przez ubezpieczonego, lecz wynik wska-
zanych w tym przepisie działań arytmetycznych. Z dalszej części uzasadnienia tej
uchwały można wyprowadzić wniosek, że sama zmiana kwoty bazowej, bez wskaza-
nia innej wysokości otrzymywanego wynagrodzenia lub wynagrodzenia z innego
okresu, nie może prowadzić do ustalenia podstawy wymiaru ,,na nowo".
Sąd Najwyższy, przekazując do rozpoznania zagadnienie prawne składowi
powiększonemu, zgodnie z art. 390 § 1 in fine k.p.c. , rozważał znaczenie użytego w
art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy zwrotu ,,na nowo" i zwrócił uwagę na uzasadnienie
uchwały z dnia 15 czerwca 2005 r., II UZP 3/05 (OSNP 2005 nr 24, poz. 394), w któ-
rym argumentowano, że emerytura nie jest kontynuacją renty, lecz innym świadcze-
niem, przyznawanym na podstawie innych przesłanek i na mocy innych przepisów, w
związku z czym przymiotu ,,nowości" nie należy łączyć z jednym z elementów jego
ustalenia, tj. z wyborem lat kalendarzowych, z których składka na ubezpieczenie ma
wpływ na wysokość jego podstawy wymiaru, lecz z faktem ustalenia podstawy wy-
miaru tego nowego świadczenia. Dodał, że uzależnienie ustalenia podstawy wymiaru
emerytury obliczonej w myśl art. 15 ustawy od wskazania lat kalendarzowych innych
niż te, z których składka stanowiła podstawę wymiaru renty z tytułu niezdolności do
pracy, jest wymaganiem pozaustawowym. Ustawa nie przewiduje bowiem możliwo-
ści ustalenia podstawy wymiaru emerytury z okresu dłuższego niż 20 lat kalendarzo-
wych w stosunku do osób, które przed spełnieniem warunków do emerytury miały
ustalone prawo do renty.
Przedstawiony wyżej pogląd - w ocenie składu Sądu Najwyższego - wypływa z
gramatycznej wykładni art. 21 ust. 1 ustawy i zasadza się na tezie o zbiegu upraw-
nień do wcześniej ustalonej renty oraz do emerytury przysługującej od dnia spełnie-
nia warunków do tego świadczenia, a zbieg ten rozstrzyga określona w art. 95
ustawy zasada wyboru świadczenia korzystniejszego lub wybranego przez upraw-
nionego. Gdy przyjmie się taką przesłankę, to ustalenie podstawy wymiaru emerytury
na nowo w myśl art. 15 ustawy, dokonywane na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 2
ustawy, należy uznać za obwarowane wyłącznie warunkami ustalonymi w tych prze-
pisach, a te nie przewidują wskazania innych okresów ubezpieczenia czy innej prze-
ciętnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na
ubezpieczenie społeczne. W takim wypadku ustalenie podstawy wymiaru emerytury
nie jest przeliczeniem świadczeń tego samego rodzaju według reguł określonych w
art. 110 - 112 ustawy, które uwzględniał Sąd Najwyższy przy podejmowaniu uchwały
z dnia 11 września 1998 r. (III UZP 21/98), lecz podlega innym zasadom. Zdaniem
składu przedstawiającego zagadnienie prawne, stanowisko przyjęte w uchwale z
dnia 15 czerwca 2005 r. (II UZP 3/05) doznaje wzmocnienia wyrażoną w art. 2a ust.
2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.
Nr 137, poz. 887 ze zm.) zasadę równego traktowania ubezpieczonych, w szczegól-
ności równego obliczania wysokości świadczeń, która sprzeciwia się ustalaniu niż-
szej emerytury dla osób, spełniających te same warunki nabycia prawa do emerytury
w zakresie stażu ubezpieczenia i wysokości opłaconych składek dlatego tylko, że
wcześniej miały ustalone prawo do renty.

Zwrócono jednak uwagę, że wyrażenie ,,na nowo", użyte w art. 21 ust.1 pkt 2
ustawy, może być rozumiane także inaczej, bez oderwania się od raz przyjętej kwoty
bazowej jako elementu służącego ustaleniu podstawy wymiaru świadczenia w sto-
sunku do przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w poszczególnych latach
kalendarzowych, wiązanego z uzyskiwaniem w określonym czasie przychodu, sta-
nowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Przyjęcie kwoty
bazowej obowiązującej w okresie ubezpieczenia, czyli tej, która została uwzględnio-
na w obliczeniu renty, nie wyklucza ustalenia podstawy wymiaru emerytury ,,na
nowo", lecz to nowe obliczenie musi wiązać się z zaistnieniem dalszych ,,nowych"
warunków, a nie wypływać tylko ze zmiany kwoty bazowej, która ,,nie jest elementem
indywidualizującym podstawę wymiaru, a jedynie przystosowującym ją do określonej
sytuacji faktycznej, zgodnie z wolą ustawodawcy". Przy takim rozumieniu art. 21 ust.
1 pkt 2 ustawy dochodzi wprawdzie do zróżnicowania uprawnień osób wnioskujących
o emeryturę jako pierwsze świadczenie i tych, które wcześniej pobierały rentę, lecz ta
nierówność nie narusza zasady określonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji, gdyż kryte-
rium zróżnicowania wysokości świadczenia w zależności od wcześniejszego jego
pobierania lub niepobierania mieści się w granicach konstytucyjnej swobody ustawo-
dawcy (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 kwietnia
2005 r. w sprawie P 3/04, OTK - A 2005 nr 4, poz. 41). W konsekwencji, obowiązy-
wanie jedynie innej kwoty bazowej w okresie ubiegania się o emeryturę, bez wska-
zania innej wysokości otrzymywanego wynagrodzenia lub wynagrodzenia z innego
okresu, wpływających na wysokość składek na ubezpieczenie, nie może prowadzić
do ustalenia podstawy wymiaru emerytury ,,na nowo" na podstawie art. 21 ust. 1 pkt
2, lecz ograniczone jest do możliwości opisanej w art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Sąd Najwyższy w składzie powiększonym zważył, co następuje:

Przed rozstrzygnięciem przedstawionego zagadnienia konieczne jest zapre-
zentowanie przepisów tworzących całościową regulację ustalania podstawy wymiaru
emerytury, w tym również dla osób wcześniej uprawnionych do renty z tytułu niezdol-
ności, oddzielając przepisy art. 21 ust. 1 i art. 15 ustawy, mówiące o ustaleniu pod-
stawy wymiaru emerytury, od postanowień art. 53, stanowiącego o ustaleniu jej wy-
sokości.
Według art. 15 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi
ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie
przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych
przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpo-
średnio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem
między innymi ust. 6 (ten przepis pozwala ubezpieczonemu wskazać - w celu ustale-
nia podstawy wymiaru emerytury lub renty - przeciętną podstawę wymiaru składki na
ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat
kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z
całego okresu podlegania ubezpieczeniu, nie powtarzając wymogu by były to lata
poprzedzające bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę).
W myśl ust. 4, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty: 1) obli-
cza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w
okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych; 2)
oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wyna-
grodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z za-
okrągleniem do setnych części procentu; 3) oblicza się średnią arytmetyczną tych
procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy
wymiaru emerytury lub renty, oraz 4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową,
która - stosownie do art. 19 ustawy - wynosi 100 % przeciętnego wynagrodzenia po-
mniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne,
określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych w poprzednim roku
kalendarzowym (licząc od daty wniosku).
Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 20 kwiet-
nia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-
łecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz. 1264), podstawę wymiaru
emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdol-
ności do pracy, stanowi podstawa wymiaru renty - w wysokości uwzględniającej re-
waloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następują-
cym po ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art. 15 ust. 5, przewidującego, że
wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250 % - (pkt 1),
albo podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15 (pkt 2). Przepis art. 21 ust.
2 ustawy nakazuje stosowanie zasady określonej w jego ust. 1 pkt 1 do ustalania
podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do
emerytury oraz renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby, która wcześniej miała
ustalone prawo do tej renty albo do emerytury.
Przepis art. 53 ustawy stanowiący o wysokości emerytury, określa ją jako 24
% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz po 1,3 %
podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych i po 0,7 % podstawy jej
wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych. Przepis ten został wprawdzie zno-
welizowany, lecz w zmienionej treści nie ma zastosowania w rozpoznawanym stanie
faktycznym, gdyż postanowienia ust. 3 i 4 odnoszą się wyłącznie do emerytury, której
podstawę stanowi podstawa wymiaru świadczenia, przewidzianego w art. 21 ust. 1
pkt 1 i ust. 2 ustawy, a nie w art. 21 ust. 1 pkt 2. Nie wnoszą więc niczego istotnego
argumenty przytaczane w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 kwietnia
2006 r., P 9/05, w którym Trybunał uznał te przepisy za zgodne z art. 2 i art. 32 Kon-
stytucji (Dz.U. Nr 75, poz. 530, OTK 2006 - A nr 46, poz. 4).
W uzasadnieniu postanowienia z dnia 3 marca 1999 r., III ZP 1/99
(OSNAPiUS 1999 nr 19, poz. 620), Sąd Najwyższy zauważył, że występujące w
ustawie rewaloryzacyjnej pojęcie ,,kwota bazowa" nie precyzuje jaka data byłaby mia-
rodajna dla jej ustalenia. Uznał, że ma to być kwota obowiązująca w dniu, w którym
skarżący złożył wniosek o emeryturę, a więc świadczenie rodzajowo inne niż to,
które dotychczas pobierał, gdyż ani art. 8 ust. 1 pkt 1, ani art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z
dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, nie upoważnia do sto-
sowania innych zasad ustalania kwoty bazowej.
Zasadniczo w tym samym kierunku wypowiedział się Sąd Najwyższy w
uchwale z dnia 29 października 2002 r., III UZP 7/02 (z glosą aprobującą K. Ślebza-
ka, OSP 2003 nr 9, poz. 107), stwierdzając, że przy ustalaniu na podstawie art. 53
ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyso-
kości emerytury osoby, która miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do
pracy i która żąda przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury podstawy wymiaru renty
(art. 21 ust. 1 pkt 1 tej ustawy), składnik emerytury wynoszący 24% kwoty bazowej
oblicza się na podstawie kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o
emeryturę.
Uwzględniając argumenty wynikające z zasady równości ubezpieczonych wy-
rażonej w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a w szczególności ich
równego traktowania co do obliczania wysokości świadczeń, należy uznać, że znaj-
duje ona wyraz w wypadku obliczenia emerytury na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy o
emeryturach i rentach w przyjęciu tej samej kwoty bazowej - z chwili złożenia wnio-
sku o emeryturę - wobec wszystkich wnioskodawców nabywających prawo do eme-
rytury w tym samym czasie, niezależnie od tego, czy wcześniej pobierali, czy nie po-
bierali rentę z tytułu niezdolności do pracy. W każdym razie z całą pewnością zasada
równości ubezpieczonych nie może być naruszona odnośnie do elementu emerytury
nazwanego ,,częścią socjalną", gdyż ten właśnie element jest równy dla wszystkich
uprawnionych, którym świadczenie wyliczane jest w określonym czasie. W tym wy-
padku pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia z dnia 29 października
2002 r. przekłada się wprost na wypadek, w którym emerytura ustalana jest jako
nowe świadczenie. Ustalając wysokość takiego świadczenia przyjmuje się bowiem
co do zasady kwotę bazową obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku, a inną tylko
wówczas, gdy warunki do świadczenia zostaną spełnione później, ,,pod rządem" innej
kwoty bazowej. W takim wypadku przyjmuje się kwotę bazową obowiązującą w dniu
spełnienia wszystkich warunków wymaganych do przyznania świadczenia (por. np.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 1995 r., II UR 2/95, OSNAPiUS 1995 nr 15,
poz. 195).
W świetle wskazanych w uzasadnieniu rozstrzyganego zagadnienia prawnego
orzeczeń Sądu Najwyższego, a szczególnie uchwały z dnia 15 czerwca 2005 r. (II
UZP 3/05), obliczenie podstawy wymiaru emerytury na nowo, w myśl art. 21 ust. 1
pkt 2 ustawy, przy wskazaniu we wniosku o to świadczenie tych samych 20 lat ka-
lendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, które zostały ostatnio
przyjęte do obliczenia podstawy wymiaru uprzednio pobieranej renty, jest oczywiście
dopuszczalne. Pogląd ten jest utrwalony. Został powtórzony w uchwale z dnia 15
lutego 2006 r., II UZP 16/05 (dotychczas niepublikowanej) jak też w postanowieniu
Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2006 r., II UZP 6/06 (także jeszcze niepubli-
kowanym). Skład powiększony Sądu Najwyższego stanowisko to w pełni aprobuje,
nie znajdując żadnych podstaw, aby odstępować od wykładni przyjętej w tej mierze w
powołanych wyżej orzeczeniach. Oznacza to, że rencista przechodzący na emerytu-
rę, może mieć podstawę wymiaru tego świadczenia (emerytury) wyliczoną z tych
samych lat kalendarzowych, które były przyjęte do wyliczenia wskaźnika wysokości
podstawy wymiaru renty, oczywiście przy założeniu - tak jak w stanie faktycznym
sprawy, że lata te mieszczą się w okresie ostatnich 20 lat kalendarzowych licząc
wstecz od daty nabycia prawa do emerytury
Wynika to z niewątpliwego, na tle wykładni, założenia, że ustawa dopuściła
dwa warianty ustalenia podstawy wymiaru emerytury dla osób objętych dyspozycją
art. 21 ust. 1 (mających wcześniej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do
pracy).
Według wariantu pierwszego, podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa
wymiaru renty - w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz kolejne waloryzacje
przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty, a według wa-
riantu drugiego (albo), podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15. Pod
względem gramatycznym przepis ten jest zdaniem złożonym. Użycie pomiędzy jego
dwoma członami spójnika współrzędnego ,,albo" jednoznacznie wskazuje na ich rów-
noważność (ekwiwalencję), a to oznacza, że mają tę samą wartość. Wybór pomiędzy
tymi wariantami ustawodawca pozostawił ubezpieczonemu, przy czym obowiązkiem
organu rentowego jest ustalenie, który z wariantowych sposobów jest korzystniejszy
dla ubezpieczonego (por. wyrok z dnia 24 stycznia 1996 r., II URN 60/95, OSNP
1997 nr 4, poz. 53, w którym Sąd Najwyższy przyjął, że ,,jeżeli podstawa wymiaru
emerytury lub renty może być ustalona w rozmaity sposób, to o sposobie decyduje
żądanie ubezpieczonego, a dopiero wówczas, gdy żądania takiego nie ma, decyduje
o tym organ rentowy, który ma obowiązek wyboru rozstrzygnięcia korzystniejszego
dla osoby zainteresowanej").
W przypadku określonym w art. 21 ust. 1 pkt 1, emeryturę ustala się więc
przyjmując poprzednią podstawę wymiaru świadczenia z daty wniosku o rentę (z
uwzględnieniem waloryzacji na dzień ustalenia prawa do emerytury), zaś jeżeli wy-
brany został sposób określony w art. 21 ust. 1 pkt 2 podstawę wymiaru ustala się na
nowo, stosując zasady określone w art. 15 ustawy, przy czym nie ma przeszkód
prawnych, aby wybrany został ten sam co poprzednio okres, przy zastosowaniu jed-
nak kwoty bazowej z daty złożenia wniosku o emeryturę. Za powoływaną już
uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2005 r., II UZP 3/05, warto powtó-
rzyć, że ,,skoro ustawodawca określił na 20 maksymalną ilość lat kalendarzowych, z
których podstawa składki na ubezpieczenie może stanowić podstawę wymiaru za-
równo emerytury, jak i renty, to trudno przyjąć, że jego intencją było zwiększenie
ilości tych lat w stosunku do osób, które przed spełnieniem warunków do emerytury
miały ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy".
Pogląd ten wzmacnia treść art. 53 ust. 3 wskazanej ustawy, według którego tę
samą kwotę bazową, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, stosuje
się tylko w przypadku gdy podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru
renty (art. 21 ust. 1 pkt 1), lub podstawa wymiaru emerytury dla osoby, która wcze-
śniej miała ustalone prawo do emerytury albo renty z tytułu niezdolności do pracy dla
osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do tej renty albo emerytury (ust. 2 ), a
więc przedstawiona reguła nie ma zastosowania jeżeli podstawę wymiaru emerytury
ustala się na nowo według art. 15 ustawy. W tym drugim przypadku (ustalania pod-
stawy wymiaru na nowo), stosuje się - na ogólnych zasadach kwotę bazową z daty
złożenia wniosku o emeryturę.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji uchwały.
========================================