Popularność pożyczek online i ryzyka z nimi związane
Długi pozakredytowe Polaków na koniec 2022 roku według danych z Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor przekraczały łącznie kwotę 42 mld zł, a te względem m.in. banków – ponad 35 mld zł. Problemy z regulowaniem bieżących zobowiązań miało prawie 2,7 mln osób.
Polacy w wyniku rosnących stóp procentowych na koniec 2021 roku i w 2022 roku musieli pogodzić się z malejącą zdolnością kredytową. Na domiar złego Komisja Nadzoru Finansowego – zaleciła stosowanie wyższego buforu bezpieczeństwa – zamiast 2,5 punktu procentowego aż 5 punktów procentowych dodawanych do bieżącego oprocentowania przy udzielaniu kredytów złotowych ze zmiennym oprocentowaniem i obliczaniu zdolności klienta. Banki odrzucały wiele wniosków, co mogło wspierać rozwój rynku pożyczek pozabankowych, w tym łatwych do zaciągania chwilówek online.
"Rzeczpospolita" z początkiem 2023 roku informowała, że Polacy chętnie sięgają po pożyczki poza sferą bankową. Pomimo faktu, że zwykle to droższy sposób na uzupełnienie budżetu domowego, to w warunkach wysokiego kosztu pieniądza w Polsce coraz więcej osób zaczęło aktywnie korzystać z ofert firm.
W okresie od stycznia do końca listopada 2022 roku "Rzeczpospolita" podała za analizą Fundacji Rynku Finansowego danych CRIF, że kwotowa wartość sprzedanych pożyczek wyniosła 8,3 mld zł, czyli o 29 proc. więcej rok do roku. Zawarto wówczas aż 3,3 mln umów o takie produkty finansowe.
Szybkość i łatwość uzyskania pożyczki – dlaczego to może być pułapka?
Zdecydowana większość klientów wybiera pożyczki online głównie dlatego, że można je uzyskać w krótkim terminie, bez konieczności dopełniania jakichkolwiek formalności poza weryfikacją swojej tożsamości, co można zrobić zdalnie. Dlaczego eksperci alarmują, że szybkość i prostota uzyskania takiego zobowiązania może być pułapką?
Dlatego, że przy takiej łatwej procedurze pożyczkowej klient nie zastanawia się długo, czy pożyczka jest mu rzeczywiście potrzebna. Spontanicznie, bez wychodzenia z domu, nawet w środku nocy może złożyć wniosek i po kilkunastu minutach od pozytywnej weryfikacji otrzymać wypłatę środków.
Ukryte koszty i wysokie oprocentowanie: Zrozumienie rzeczywistych warunków umowy
Nie należy zapominać, ile kosztują pożyczki w sektorze pozabankowym. Najczęściej ich oferta zakłada wyższe koszty niż w bankach. RRSO, czyli Roczna Rzeczywista Stopa Oprocentowania, przy porównywalnych warunkach, tj. okresie kredytowania i kwocie, będzie wyższa nawet o kilka czy kilkadziesiąt punktów procentowych.
Obecnie dzięki znowelizowaniu ustawy antylichwiarskiej koszty pożyczek pozabankowych zostały odgórnie znacząco ograniczone. Jeszcze do niedawna pożyczki online były postrzegane jako bardzo drogie i pełne pułapek narażających klienta na dodatkowe płatności,. Teraz jest jednak inaczej. Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu i pożyczki określa ustawa o kredycie konsumenckim. Maksymalna wysokość kosztów niezwiązanych z odsetkami dla zobowiązań o okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni to 10 proc. niezależnie od okresu kredytowania oraz 10 proc. w skali roku. Łącznie nie mogą one przekroczyć 45 proc. udzielonej pożyczki.
Dla szybkich pożyczek gotówkowych, tzw. chwilówek z okresem spłaty do 30 dni, maksymalne koszty pozaodsetkowe wynoszą 5 proc. kwoty udzielonej kwoty.
Brak przejrzystości i nieuczciwe praktyki firm pożyczkowych
Nadal rynek pożyczek pozabankowych pozostaje poza regulacjami ze strony zewnętrznych organizacji, jak Komisja Nadzoru Finansowego. Wkrótce jednak ma się to zmienić. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego przypomina, że z dniem 1 stycznia 2024 r. wprowadzony zostanie nadzór KNF nad działalnością instytucji pożyczkowych.
Tymczasem brak przejrzystości w udzielaniu pożyczek online w połączeniu ze stosowanymi przez niektóre podmioty rynkowe nieuczciwymi praktykami powoduje, że wielu klientów obawia się tych produktów. Do wspomnianych praktyk należą:
- brak załączników do umowy kredytowej dotyczących np. karty informacyjnej pożyczki, kosztów całkowitych czy praw konsumenta względem pożyczkodawcy;
- promowanie pożyczek darmowych, bezpłatnych, przy czym pożyczka ma opłaty pozaodsetkowe, jakie klient zobowiązuje się zapłacić przy jej zaciągnięciu;
- pobieranie wysokich opłat za rozpatrzenie wniosku czy weryfikację tożsamości;
- refinansowanie pożyczki i umieszczanie wśród zapisów w umowie postanowienia o automatycznym refinansowaniu.
Brak odpowiedniej zdolności kredytowej: Ryzyko zadłużenia się ponad stan
W firmach pozabankowych klienci mogą zaciągnąć zobowiązanie przy minimalnej zdolności kredytowej. Wystarczy dowód osobisty i oświadczenie o wysokości i źródle uzyskiwanych dochodów miesięcznych.
Jednak jest to kolejna pułapka związana z pożyczkami pozabankowymi. Można je uzyskać w praktyce przy braku odpowiednio wysokiej zdolności kredytowej. Pojawia się więc ryzyko zadłużenia się ponad stan i popadnięcia w długi czy nawet w spiralę zadłużenia.
Wiele pożyczek naraz – spirala zadłużenia
Kolejny problem jest korzystanie z takich produktów w kilku firmach pożyczkowych naraz. Nagle okazuje się, że klient ma do spłaty nie jedną, ale na przykład 5 różnych pożyczek albo co gorsza – zaciąga chwilówkę online po to, by spłacić inne zadłużenie. To pierwszy etap spirali zadłużenia, z której wydostanie się jest bardzo trudne. Najgorsze, co może zrobić dłużnik, to zaciągać kolejne pożyczki i unikać kontaktu z windykatorami, którzy mogą pomóc w wypracowaniu odpowiedniego planu spłaty zadłużenia.
Nieznane firmy pożyczkowe: Ryzyko oszustwa i kradzieży danych
Klienci nie powinni podejmować ryzyka korzystania z anonimowych firm pożyczkowych, które dopiero co pojawiły się na rynku. By chronić się przed ryzykiem oszustwa i kradzieży danych przez takie instytucje, warto sprawdzić, czy dany pożyczkodawca znajduje się na liście firm prowadzonej przez KNF i jednocześnie czy Komisja ostrzega przed współpracą z taką firmą na swoich stronach internetowych.
Można również sprawdzić w Krajowym Rejestrze Sądowym dane rejestrowe spółki, czyli informacje o formie prawnej, kapitale zakładowym, a także dane adresowe. Pomoże to zweryfikować, czy mamy do czynienia z legalnie działającym podmiotem.
Wpływ na zdolność kredytową i historię finansową
Wiele firm pożyczkowych udzielających również pożyczek online współpracuje już z Biurem Informacji Kredytowej (BIK). Przy zaciąganiu takich zobowiązań informacje o nich są umieszczane w BIK, dlatego mają one wpływ zarówno na zdolność kredytową klienta, jak i na historię kredytowania.
Alternatywne źródła finansowania: Czy są lepsze opcje niż pożyczki online?
Pomimo faktu, że pożyczki online zaciąga się szybko, to nie są one jedynym sposobem na doraźne uzupełnienie budżetu domowego. Wiele banków ma już w swojej ofercie takie produkty jak kredyty gotówkowe online. Najszybciej zaciąga się je w banku, w którym klient ma już otwarte konto osobiste i wpływa na nie jego wynagrodzenie.
Ponadto można skorzystać z pożyczki od znajomych czy rodziny, pożyczek społecznościowych, albo zabezpieczyć się na ewentualność potrzeby większej kwoty pieniędzy, wnioskując w banku o kartę kredytową czy też o limit w koncie.