Firmy rodzinne dominują w sektorze mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Sukcesja czyli przekazanie zarządu lub zarządu i własności młodszemu pokoleniu jest zjawiskiem naturalnym i wymaga zaplanowania. Proces przekazania firmy to nie tylko kwestie związane z wyborem następcy, ale przede wszystkim znalezienie optymalnych rozwiązań prawnych, finansowych i organizacyjnych, które będą współgrały z sytuacją rodzinną właścicieli. Z prawnego punktu widzenia kluczowe w procesie sukcesji jest przeniesienie praw i obowiązków z jednego podmiotu na drugi.
W związku z rodzinnym charakterem firmy konieczne jest zarówno zabezpieczenie majątku prywatnego przed wierzycielami firmy, jak i kwalifikacja poszczególnych składników majątku w aspekcie ustroju majątkowego małżeńskiego. Może zdarzyć się tak, że niektóre składniki majątkowe stanowią współwłasność w częściach ułamkowych kilku członków rodziny (np. rodzeństwa), niektóre należą do wspólności majątkowej małżeńskiej (np. seniorów rodu), a jeszcze inne zaliczane są do majątku osobistego jednego z nich.
Właściwe ustalenie składu mas majątkowych w procesie sukcesji jest niezwykle istotne i ściśle związane z planowanym podziałem majątku oraz możliwością dysponowania składnikami majątkowymi wchodzącymi w skład różnych mas majątkowych. Nie należy zapominać przy tym o kwestiach spłat pomiędzy spadkobiercami czy zachowków, które dla firm rodzinnych mogą stanowić poważne obciążenie finansowe.
Konsekwencje niewłaściwie przygotowanej sukcesji
Niewłaściwie przygotowana sukcesja bądź nagła śmierć osoby prowadzącej firmę może spowodować upadek rodzinnego biznesu. Jest to szczególnie widoczne przy przedsiębiorstwach opartych na indywidualnej działalności gospodarczej prowadzonej przez jednego członka rodziny, które stanowią zdecydowaną większość wśród firm rodzinnych. Bardzo często właściciele (nestorzy) nie zdają sobie sprawy, że jeśli nie przygotują procesu sukcesji, to z chwilą ich śmierci firma praktycznie przestanie istnieć. Związane jest to z trudnościami lub brakiem możliwości przeniesienia umów, zobowiązań czy koncesji na sukcesora (następcę).
Stosunki prawne powstałe przy prowadzeniu firmy rodzinnej związane są z osobą wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą. Z tego względu zalecane jest rozważenie przekształcenia takiej działalności w spółkę kapitałową (ewentualnie osobową), by zapewnić ciągłość działalności firmy. Zatem nigdy nie jest za wcześnie by zastanowić się i przygotować przejęcie przedsiębiorstwa przez młode pokolenie.
W przypadku firm rodzinnych prowadzonych jako spółki kapitałowe sytuacja jest najprostsza, bowiem oznacza przeniesienie własności udziałów w firmie na jednego bądź kilku następców. Jest to istotne w przypadku planów powierzenia firmy rodzinnej kilku osobom - dzieciom. Przepisy Kodeksu spółek handlowych umożliwiają, przy spełnieniu określonych warunków, przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej (spółki: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna), na inną osobę. Przeniesienie ogółu praw i obowiązków jest dopuszczalne, jeśli w umowie spółki zostanie zawarte postanowienie przewidujące taką możliwość (art. 10 §1 K.s.h.).
Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wymaga uzyskania pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że w umowie zastrzeżono inaczej (art. 10 § 2 K.s.h.). W związku z tym, należy przyjrzeć się umowie spółki i ewentualnie dokonać w niej stosownych zmian. W pewnych sytuacjach optymalnym rozwiązaniem będzie przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową (spółka z o.o., spółka akcyjna). Spółkę osobową muszą tworzyć co najmniej dwie osoby, co może być problemem przykładowo w spółce prowadzonej przez ojca z synem, gdy senior chciałby przejść na emeryturę i pozostawić firmę w rękach następcy.
Forma sukcesji
Sukcesja w firmie rodzinnej może zostać dokonana za życia nestora jako rozporządzenie _ inter vivos (między żyjącymi) lub na wypadek śmierci ( mortis causa _). Wśród niedocenianych rozwiązań prawnych znajduje się darowizna, która zapewnia ciągłość działalności firmy i płynne przejście na następcę.
Kolejne rozwiązanie prawne to sprzedaż części przedsiębiorstwa (lub całości) członkowi rodziny lub osobie trzeciej. Sukcesywne wprowadzanie następców do zarządzania firmą może zostać połączone z darowizną/sprzedażą części udziałów młodemu pokoleniu. Oczywiście najpopularniejszą formą sukcesji jest dziedziczenie (ustawowe, testamentowe), jeśli jednak nie jest połączone z przygotowaniem następców do prowadzenia firmy rodzinnej może zaburzyć jej funkcjonowanie.
Istnieje szereg rozwiązań prawnych umożliwiających seniorom przekazanie firmy rodzinnej swoim następcom. Decyzja w zakresie sposobu przekazania władzy i własności firmy rodzinnej często oznacza konieczność przekształcenia przedsiębiorstwa we właściwą formę prawną, zmiany umowy spółki, sporządzenie testamentu. Jednak należy mieć na względzie to, że zaplanowana sukcesja zabezpieczy funcjonowanie nie tylko firmy, ale także zapewni byt związanej z nią rodziny.
| Czytaj więcej w Money.pl | |
|---|---|
| Podatek od spadku będzie uproszczony? Projekt zmian w podatkach od spadków i darowizn zakłada uproszczenie i ujednolicenie wysokości zwolnień od podatku we wszystkich grupach podatkowych. | |
| Dziedziczenie udziałów w spółce z o.o. Wyłączenie dziedziczenia udziałów w spółce z o.o. powoduje obowiązek wypłacenia do masy spadkowej wynagrodzenia za umorzone udziały. | |
| Śmierć wspólnika spółki. Co z udziałami? Umowa spółki musi zawierać określenie rodzaju rekompensaty dla spadkobierców, którzy nie mogą wstąpić w miejsce zmarłego wspólnika. |
Autorka jest radcą prawnym w Malinowski, Płachta i Wspólnicy Radcowie Prawni i Adwokaci sp. p.