Skuteczność doręczenia zastępczego w procedurze cywilnej

Przepisy procedury cywilnej określające zasady skuteczności doręczeń pism sądowych dla osób fizycznych mają nader istotne znaczenie procesowe. Od prawidłowego doręczenia zależy bowiem możliwość wystąpienia wielu zdarzeń procesowych. Doręczenie polega na zgodnym z przepisami prawa umożliwieniu adresatowi korespondencji zapoznania się z jego treścią. Kodeks postępowania cywilnego wyróżnia dwa rodzaje doręczeń osobom fizycznym: właściwe oraz zastępcze.

Doręczenie właściwe dokonuje się przez wręczenie pisma osobiście w mieszkaniu, miejscu pracy lub tam, gdzie się adresata zastanie. Ze względu na to, że doręczenie pisma do rąk własnych z różnych przyczyn nie zawsze jest możliwe, przepisy przewidują również możliwość tzw. doręczenia zastępczego - dokonywanego do rąk innej niż adresat osoby.

W sytuacji, gdy doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może doręczyć pismo sądowe dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było - administracji domu, dozorcy domu lub właściwemu organowi gminy, jeśli podmioty te nie są przeciwnikami adresata w sprawie i podjęły się oddania pisma.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/113/t80497.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/kiedy;mozna;skorzystac;z;potracenia;wzajemnych;wierzytelnosci,206,0,771278.html) Kiedy można skorzystać z potrącenia wzajemnych wierzytelności
Warto zwrócić uwagę na praktyczne znaczenie pojęcia _ dorosły domownik _. Domownikiem w rozumieniu art. 138 k.p.c. jest osoba pozostającą z adresatem pisma we wspólnym gospodarstwie domowym. Nie jest przy tym wymagane, aby osoba ta była upoważniona przez adresata do odbioru korespondencji. W doktrynie i orzecznictwie pojawia się pogląd stwierdzający, iż dorosły domownik, któremu można doręczyć pismo w trybie doręczenia zastępczego, to osoba niekoniecznie pełnoletnia, ale taka, która w swoim wieku osiągnęła odpowiedni rozwój fizyczny i psychiczny, a nade wszystko swoim zachowaniem na zewnątrz prezentuje dojrzałość właściwą osobie pełnoletniej.

Ze względu na skutki związane z doręczeniem nieuzasadnione wydaje się uzależnienie prawidłowego doręczenia od subiektywnej oceny doręczającego stanu _ dojrzałości właściwej osobie pełnoletniej _ wykazywanej przez domownika. Słusznym wydaje się więc zapatrywanie, zgodnie z którym _ dorosły _ w rozumieniu art. 138 § 1 k.p.c. oznacza po prostu osobę pełnoletnią.

Określając prawne konsekwencje odbioru korespondencji przez domownika będącego osobą niepełnoletnią należy rozróżnić dwie sytuacje. Pierwsza dotyczy przypadku, gdy domownik w rzeczywistości nie oddał pisma adresatowi. Wówczas - zważywszy na brak realnej możliwości zapoznania się przez adresata z treścią korespondencji - oczywiście nie może być mowy o skutecznym doręczeniu. Drugi przypadek odnosi się natomiast do sytuacji, w której domownik faktycznie przekazał pismo adresatowi i ten zapoznał się z jego treścią. Wtedy należy uznać, że doszło do wprawdzie wadliwego, aczkolwiek skutecznego doręczenia, co w konsekwencji pozbawia adresata możliwości kwestionowania prawidłowości doręczenia.

Należy również zauważyć, że pokwitowanie odbioru przesyłki przez osobę, która nigdy nie była domownikiem adresata również nie wywołuje skutków prawnych, które ustawa wiąże z doręczeniem pisma. Nie można także zapominać, że niedopuszczalnym jest doręczenie pisma domownikowi w innym miejscu, niż miejsce zamieszkania adresata (np. w miejscu pracy domownika lub tam, gdzie się go zastanie). Zatem wydanie na poczcie przesyłki innej osobie niż adresat jest nieprawidłowe i nie wywołuje skutków prawnych w postaci doręczenia.

Zastosowanie trybu doręczenia zastępczego wymaga każdorazowo łącznego spełnienia dwóch warunków. Po pierwsze, osoby wymienione w art. 138 § 1 k.p.c. muszą podjąć się doręczenia pisma adresatowi i po drugie nie mogą być równocześnie jego przeciwnikami (lub uczestnikami w postępowaniu nieprocesowym). Słusznie postuluje się, iż wyłączenie możliwości dokonania doręczenia do rąk przeciwników adresata powinno być dokonane przez przewodniczącego sądu przy sporządzaniu zarządzenia dotyczącego doręczeń (np. wskazanie osób nieuprawnionych do odbioru korespondencji). Powinno mu towarzyszyć polecenie pracownikowi sekretariatu sądu umieszczenia na adresowej stronie przesyłki stosownej informacji o niedopuszczalności jej doręczenia oznaczonym osobom.

Istnieje także inna postać doręczenia zastępczego, tj. doręczenie pisma w miejscu pracy adresata osobie upoważnionej do odbioru pism (por. 138 § 2 k.p.c.). Inaczej niż w przypadku domownika, w tym wypadku warunkiem skuteczności doręczenia jest upoważnienie do odbioru pism. Przyjmuje się jednak, że przy braku udzielenia przez adresata upoważnienia komu innemu, jego korespondencję może odebrać osoba, która upoważniona jest do odbioru pism skierowanych do zakładu pracy.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/240/t130544.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/jak;prawidlowo;sporzadzic;testament,104,0,764008.html) Jak prawidłowo sporządzić testament
Istota przepisów art. 138 k.p.c. przejawia się we wprowadzeniu domniemania prawidłowości doręczenia nakazującego przyjmować, że pismo dotarło do rąk adresata.

Konsekwencją takiej konstrukcji prawnej jest nakaz traktowania daty doręczenia pisma domownikowi (lub innym podmiotom wskazanym w powyższym przepisie) jako daty doręczenia adresatowi, co ma niebagatelne znaczenie przy obliczaniu terminów procesowych (np. do wniesienia apelacji).

Powyższe domniemanie może zostać jednak przez adresata obalone przez łączne wykazanie dwóch warunków: braku spełnienia przesłanek do zastosowania trybu zastępczego oraz braku faktycznego otrzymania przesyłki przez adresata.

Z taką sytuacją możemy mieć do czynienia między innymi w przypadku doręczenia pisma innemu podmiotowi niż określony w art. 138 k.p.c. (np. sąsiadowi) albo podmiotowi będącemu przeciwnikiem adresata bądź w innym miejscu niż miejsce jego zamieszkania, a ponadto gdy takie uchybienie skutkowało nieotrzymaniem pisma przez adresata. Jeśli jednak, mimo nieprawidłowości w zastosowaniu powyższych przepisów adresat pismo otrzymał i miał możliwość zapoznania się z jego treścią, wówczas uznać należy, że doręczenie było skuteczne.

Autor jest prawnikiem w Kancelarii Prawnej Piszcz, Norek i Wspólnicy