36/3/A/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 21 marca 2006 r.

Sygn. akt SK 6/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz - przewodniczący

Marian Grzybowski

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska - sprawozdawca

Ewa Łętowska

Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 marca 2006 r., skargi konstytucyjnej spółki Kondrex sp. z o.o. o stwierdzenie niezgodności:

art. 493 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) umorzyć postępowanie ze względu na zbędność wydania orzeczenia.

Uzasadnienie:

I

1. W skardze konstytucyjnej z 19 września 2005 r. spółka Kondrex sp. z o.o. domagała się stwierdzenia niezgodności art. 493 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji. W uzasadnieniu skargi wskazano, że nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy z 7 lipca 2003 r. orzeczono, że Kondrex sp. z o.o. ma zapłacić powodowi sumę 8556,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 czerwca 2003 r. i kosztami procesu. Skarżąca podniosła zarzut potrącenia, jednak ze względu na treść art. 493 § 3 k.p.c. zarzut ten został odrzucony przez Sąd Rejonowy wyrokiem z 9 listopada 2004 r. Następnie Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z 12 maja 2005 r. oddalił apelację skarżącej. Wyrok został jej doręczony 23 czerwca 2005 r. Od wyroku tego nie służy kasacja. Skarga do Trybunału Konstytucyjnego została wniesiona w trzymiesięcznym terminie, przewidzianym w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).

Zdaniem skarżącej, art. 493 § 3 k.p.c., na którym zostało oparte ostateczne rozstrzygnięcie w jej sprawie, jest niezgodny:

- z art. 2 Konstytucji, ponieważ narusza zasady sprawiedliwości społecznej i zasady państwa prawnego,

- z art. 45 ust. 1 Konstytucji, ponieważ zamyka drogę sądową podnoszenia zarzutu potrącenia, przez co narusza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez Sąd,

- z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, ponieważ ogranicza prawa majątkowe strony procesu, która - mimo że służy jej zarzut potrącenia - zarzutu tego nie może realizować w postępowaniu nakazowym. Uzależnienie ochrony praw majątkowych od dysponowania przez uprawnionego dokumentami kwalifikowanymi jest niezgodne z wyrażoną w art. 64 ust. 2 Konstytucji zasadą równej dla wszystkich ochrony tych praw.

Skarżąca, powołując się na orzeczenia SN, wywodzi, że na skutek zawartego w art. 493 § 3 k.p.c. wymagania, by wierzytelność wzajemna, przedstawiana do potrącenia w postępowaniu nakazowym, udowodniona była takimi samymi dokumentami jak wierzytelność, co do której ma być wydany nakaz zapłaty, powód niebędący wierzycielem może uzyskać nakaz zapłaty, jeśli tylko dysponuje odpowiednimi dokumentami, wskazanymi w art. 485 k.p.c. Pozwany natomiast, jeśli takimi dokumentami nie dysponuje, nie może się bronić zarzutem potrącenia, choć na skutek dokonanego potrącenia przestał być dłużnikiem. Wyłączenie tego sposobu obrony dotyczy zarówno sytuacji, gdy potrącenia dokonał w trakcie procesu, jak i przed zawiśnięciem sporu. Jedynym sposobem obrony, jaki mu pozostaje, jest powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 § 1 k.p.c. Poza jego kosztami, dłużnik musi zwrócić koszty bezpodstawnie wytoczonego przeciw niemu procesu.

W uzupełnieniu skargi konstytucyjnej, piśmie wniesionym 11 listopada 2005 r., skarżąca rozszerzyła jej zakres, domagając się dodatkowo stwierdzenia niezgodności art. 493 § 3 k.p.c. z art. 77 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącej, dopuszczalność skorzystania w postępowaniu z procesowego zarzutu potrącenia jest - co do zasady - objęta gwarancjami prawa do sądu. Zarzut ten, jako wniesiony po terminie wskazanym w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, nie podlega jednak rozpoznaniu.

2. Rzecznik Praw Obywatelskich pismem z 7 marca 2006 r. poinformował, że postanowił nie przystępować do przedstawionej mu skargi.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Przedmiotem skargi w rozpoznawanej sprawie jest art. 493 § 3 k.p.c. Przepis ten jest elementem regulacji postępowania nakazowego (art. 484¹-497 k.p.c.). Zasadniczym celem wprowadzenia postępowania nakazowego jest maksymalne przyspieszenie rozpoznania powództwa i zapewnienie skutecznego dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych. Sąd może wydać nakaz zapłaty, gdy powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, których istnienie jest wykazane dołączonymi do pozwu dowodami o charakterze dokumentów urzędowych lub prywatnych, enumeratywnie wymienionymi w art. 485 k.p.c. Kwestionowany w skardze przepis, art. 493 § 3 k.p.c., stanowi, że w postępowaniu nakazowym „Do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami, o których mowa w art. 485”. Przepisowi temu skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

W sprawie z 9 stycznia 2006 r., sygn. SK 55/04 (OTK ZU nr 1/A/2006), rozpatrywanej na skutek połączonych do rozpoznania skarg Polskiej Telefonii Cyfrowej sp. z o.o. oraz Marka Jarockiego, Trybunał Konstytucyjny badał zgodność art. 493 § 3 k.p.c. z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 64 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. W wyroku z 9 stycznia 2006 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zaskarżony przepis kodeksu postępowania cywilnego jest zgodny z art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 64 i art. 77 ust. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 2 i art. 21 ust. 2 Konstytucji.

Porównanie zakresu kontroli konstytucyjnej przeprowadzonej w sprawie o sygn. SK 55/04 z zakresem kontroli, której przeprowadzenia domaga się skarżąca w obecnie rozpoznawanej sprawie, jednoznacznie wskazuje, że przedmiot kontroli jest identyczny, zaś lista wzorców kontroli konstytucyjnej w poprzednio rozpoznanej sprawie była szersza. Oprócz powołanych w niniejszej sprawie art. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, kontrola obejmowała także art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 77 ust. 2 i pozostały ustęp art. 64 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny, po przeprowadzeniu postępowania i wszechstronnym zbadaniu sprawy, uznał, że art. 493 § 3 k.p.c. nie narusza żadnego z powołanych wzorców kontroli. Ponowne badanie zgodności tego przepisu z tymi samymi wzorcami konstytucyjnymi jest zbędne. Kontrola konstytucyjna w zakresie, w jakim domaga się jej przeprowadzenia skarżąca, została już bowiem dokonana, a jej wynik znalazł wyraz w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który - zgodnie z treścią art. 190 ust. 1 Konstytucji - ma moc powszechnie obowiązującą i jest ostateczny. Formuła ta, jeśli zastosować ją do przypadków potwierdzenia przez Trybunał konstytucyjności badanego przepisu, musi oznaczać niedopuszczalność ponownego badania tego samego przepisu z punktu widzenia tych samych wzorców kontroli konstytucyjnej.

Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał umarza postępowania na posiedzeniu niejawnym, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Wobec spełnienia tej przesłanki zachodzą podstawy do umorzenia postępowania.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.

3