44

WYROK Z DNIA 17 STYCZNIA 2003 R.
WA 75/02

Ze względu na to, że orzeczony przez sąd zakaz prowadzenia pojazdów
obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia (art. 43 § 2 k.k. i art. 29 § 3
k.w.), do przypisania oskarżonemu przestępstwa określonego w art. 244 k.k., a
polegającego na umyślnym niezastosowaniu się do tego zakazu, niezbędne jest
przede wszystkim ustalenie, iż w chwili czynu miał on świadomość faktu
uprawomocnienia się orzeczenia skazującego.

Przewodniczący: sędzia SN ppłk A. Tomczyk.
Sędziowie SN: płk W. Maciak (sprawozdawca), płk B.
Rychlicki.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk S.
Gorzkiewicz.

Sąd Najwyższy w sprawie Adama F., oskarżonego o popełnienie przestępstw
określonych w art. 244 k.k. i in., po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 stycznia
2003 r. apelacji, wniesionych przez prokuratora (na niekorzyść) i obrońcę od
wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 15 października 2002 r.

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę Adama F. przekazał Wojskowemu Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.

Z u z a s a d n i e n i a :

Wojskowy Sąd Okręgowy w P., wyrokiem z dnia 15 października 2002 r., uznał
Adama F. za winnego tego, że przewidując, iż wyrok Wojskowego Sądu
Garnizonowego w S. z dnia 19 grudnia 2001 r., na podstawie którego został skazany
za popełnienie wykroczenia określonego w art. 86 § 1 k.w. na karę grzywny i zakaz
prowadzenia pojazdów silnikowych na okres roku, mógł zostać utrzymany w mocy
wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w P. dnia 13 lutego 2002 r., a więc, że
jest on prawomocny z tym okresem i godząc się na to, nie zastosował się do
orzeczonego zakazu i w okresie od dnia 13 lutego 2002 r. do dnia 17 kwietnia 2002
r., w tym w dniu 12 kwietnia 2002 r., wielokrotnie kierował w S. własnym
pojazdem marki ,,Nissan Primera", przy czym czynił to w krótkich odstępach czasu
i w ramach z góry powziętego zamiaru, tj. popełnienia przestępstwa określonego w
art. 244 k.k. w zw. z art. 12 k.k., za które na podstawie art. 244 k.k., skazał go na
karę 6 miesięcy ograniczenia wolności, orzekając, z mocy art. 323 § 3 k.k.,
obowiązek pozostawania przez dwa dni w tygodniu, tj. w każdy wtorek i czwartek
od zakończenia zajęć służbowych do capstrzyku, na terenie Wojskowej Komendy
Uzupełnień w S.
Ponadto tym samym wyrokiem Adam F. został uznany za winnego tego, że w
dniach pomiędzy 12-18 kwietnia 2002 r. nakłaniał Czesława D. z Wojskowej
Komendy Uzupełnień w S. do złożenia fałszywych zeznań, że to nie on, lecz
Czesław D. w dniu 12 kwietnia 2002 r. około godz. 10 00 w S. prowadził pojazd
marki Nissan Primera" to jest popełnienia pr estępst a określonego
art 18 § 2
k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k., za które na podstawie art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 233
§ 1 k.k. przy zastosowaniu art. 329 k.k. i art. 330 k.k. sąd skazał go na karę 6
miesięcy ograniczenia wolności, orzekając na podstawie o art. 323 § 3 k.k.
obowiązek pozostawania przez dwa dni w tygodniu, w każdy wtorek i czwartek od
zakończenia zajęć służbowych do capstrzyku na terenie Wojskowej Komendy
Uzupełnień w S.
W miejsce orzeczonych kar jednostkowych ograniczenia wolności Wojskowy
Sąd Okręgowy w P. wymierzył Adamowi F. jako karę łączną 10 miesięcy
ograniczenia wolności.
Wymienionym wyrokiem w stosunku do Czesława D. sąd, po uznaniu go za
winnego popełnienia przestępstwa określonego w art. 233 § 1 k.k., odstąpił, na
podstawie art. 233 § 5 pkt 2 k.k., od wymierzenia mu kary.
Wyrok ten w stosunku do Adama F. zaskarżony został zarówno apelacją
prokuratora, jak i obrońcy.
Rzecznik oskarżenia, zarzucając orzeczeniu obrazę przepisów prawa
materialnego, tj. art. 244 k.k., przez wymierzenie kary nieprzewidzianej w sankcji
tegoż przepisu, wniósł o ,,zmianę zaskarżonego wyroku przez wymierzenie
Adamowi F. za czyn z art. 244 k.k. w zw. z art. 12 k.k. kary 6 miesięcy ograniczenia
wolności na podstawie art. 244 k.k., przy zastosowaniu art. 329 k.k. i art. 330 k.k.".
Natomiast obrońca oskarżonego, podnosząc zarzut błędu w ustaleniach
faktycznych przyjętych za podstawę wyroku w zakresie obu czynów przypisanych
oskarżonemu, polegający na:
a) uznaniu oskarżonego za winnego popełnienia czynu określonego w art. 244
k.k. w zw. z art. 12 k.k. na podstawie dowolnej oceny zeznań świadków Mirosława
S., Stanisława M. i wyjaśnień oskarżonego Czesława D. oraz równie dowolnej
interpretacji faktów dotyczących wyroku skazującego oskarżonego,
b) uznania oskarżonego za winnego popełnienia czynu określonego w art. 18 § 2
w zw. z art. 233 § 1 k.k. w wyniku bezzasadnej dyskwalifikacji wyjaśnień
oskarżonego i faktu złożenia przez niego stosownego oświadczenia w Towarzystwie
Ubezpieczeń i Reasekuracji ,,Warta" SA,
wniósł o uniewinnienie oskarżonego od obydwu zarzuconych mu czynów.
W tym stanie sprawy Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustosunkowując się w pierwszej kolejności do apelacji obrońcy, podnoszącej
zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
wyroku w zakresie obu czynów przypisanych oskarżonemu i dalej idącej we
wniosku, niż apelacja rzecznika oskarżenia publicznego, która zmierza jedynie do
korekty podstawy wymiaru kary orzeczonej wobec Adama F. za czyn określony w
art. 244 k.k., podkreślić należy, iż w ocenie instancji odwoławczej sąd meriti w
zaskarżonym wyroku, w zakresie obydwu przypisanych oskarżonemu czynów,
dokonał dowolnej, a nie swobodnej, zgodnej z wymaganiami określonymi w art. 7
k.p.k., oceny dowodów, kształtując swe przekonanie na podstawie przyjętych przez
siebie hipotez, a nie na podstawie rzetelnej, zgodnej z zasadami prawidłowego
rozumowania analizy przeprowadzonych dowodów.
Odnośnie do pierwszego z zarzutów, podnieść należy, że art. 244 k.k. penalizuje
zachowanie polegające na nieprzestrzeganiu przez skazanego orzeczonego przez sąd
zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności
lub prowadzenia pojazdów albo niewykonaniu zarządzenia sądu o ogłoszeniu
orzeczenia w sposób w nim przewidziany, które może zaistnieć jedynie w sferze
winy umyślnej w postaci zamiaru bezpośredniego bądź ewentualnego.
Artykuł 43 § 2 k.k. z kolei stanowi, że zakaz prowadzenia pojazdów obowiązuje
od uprawomocnienia się orzeczenia (podobnie art. 29 § 3 k.w.). Przy
rozpoznawaniu więc tego zarzutu podstawowe znaczenie ma ustalenie, czy Adam
F., prowadząc w dniu 12 kwietnia 2002 r. swój samochód, wiedział, że wyrok
Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. z dnia 19 grudnia 2001 r., skazujący go za
popełnienie wykroczenia określonego w art. 86 § 1 k.w. na karę grzywny i zakaz
prowadzenia pojazdów silnikowych na okres roku, już się uprawomocnił.
Bezsporne w omawianej sprawie jest, że oskarżony dopiero w dniu 17 kwietnia
2002 r. podpisał zwrotne poświadczenie odbioru zawiadomienia o
uprawomocnieniu się orzeczenia i wezwania do zwrotu prawa jazdy.
Nie kwestionując tego, a przypisując oskarżonemu popełnienie występku
określonego w art. 244 k.k., sąd pierwszej instancji przyjął, iż oskarżony dokonał go
z zamiarem ewentualnym, ponieważ przewidując, że wyrok Wojskowego Sądu
Garnizonowego w S. mógł zostać utrzymany w mocy wyrokiem Wojskowego Sądu
Okręgowego w P. z dnia 13 lutego 2002 r., a więc już uprawomocnił się, nie
stosując się do orzeczonego zakazu, prowadził własny samochód.
Oskarżony kategorycznie twierdzi, że wcześniej o prawomocności orzeczenia nie
wiedział, gdyż na ogłoszeniu wyroku odwoławczego nie był obecny, a jego
współpraca z obrońcą zakończyła się przed wydaniem orzeczenia przez Wojskowy
Sąd Okręgowy w P. Odwołując się zaś od wyroku Wojskowego Sądu
Garnizonowego w S. przypuszczał, że może on być uchylony i przekazany do
ponownego rozpoznania. Przyjęta więc przez sąd w zaskarżonym wyroku hipoteza,
że ,,... powszechnie znanym jest, że wyrok sądu drugiej instancji jest zawsze
orzeczeniem prawomocnym oraz, że sąd odwoławczy może nie uwzględnić
złożonego środka odwoławczego, co powoduje, że oskarżony, jako osoba
wykształcona, co najmniej przewidywał to i godził się na to", nie może być
podstawą przypisania oskarżonemu popełnienia przestępstwa określonego w art.
244 k.k., nawet z zamiarem ewentualnym, ponieważ nie jest ona poparta żadnymi
innymi dowodami.
Z nieprecyzyjnej i dowolnie przeprowadzonej w uzasadnieniu zaskarżonego
orzeczenia analizy zeznań świadków Sz. i M., w ocenie instancji odwoławczej, nie
wynika jednoznacznie, iż przekazali oni oskarżonemu przed dniem 12 kwietnia
2002 r. wiadomość, że wyrok w jego sprawie się uprawomocnił. Do przypisania
przestępstwa określonego w art. 244 k.k. niezbędne jest ustalenie, że sprawca, nie
stosując się do orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów, miał
świadomość jego prawomocności, od której, w myśl art. 43 § 2 k.k. (art. 29 § 3
k.w.), ów zakaz obowiązuje.
Trudno w ogóle w omawianej sprawie prawidłowo skontrolować tok
rozumowania sądu pierwszej instancji, który przytaczając in extenso w uzasadnieniu
wyroku wyjaśnienia oskarżonego, a następnie zeznania świadków, nie wskazuje, w
sposób określony w art. 424 § 1 k.p.k., na jakich oparł się dowodach i dlaczego nie
uznał dowodów przeciwnych.
Podobnie rzecz się ma w odniesieniu do drugiego z przypisanych Adamowi F.
zarzutów, tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 18 § 2 k.k. w zw. z art.
233 § 1 k.k.
Nie ulega wątpliwości, że Czesław D. złożył fałszywe zeznania. Jednakże to, czy
nakłaniał go do tego Adam F., z ustaleń sądu pierwszej instancji w zaskarżonym
wyroku, w ocenie Sądu Najwyższego, wcale jednoznacznie nie wynika. Skoro z
oś iadc enia dla To ar st a Ube piec eń i Reasek racji
Warta" SA
wystawionego w dniu wypadku, tj. 12 kwietnia 2002 r., przez oskarżonego Adama
F. wynika, że to on prowadził swój samochód marki ,,Nissan Primera", to po co
miałby nakłaniać Czesława D. do składania fałszywych zeznań, że samochód
prowadził Czesław D. Również z notatki służbowej Żandarmerii, gdzie w sposób
wyraźny poprawiono daty, wynika, że samochód w chwili wypadku prowadził
Adam F. i fakt ten od początku był znany również organom ścigania.
Logiczne wydawałoby się, że w tej sytuacji oskarżony Adam F. nie miał interesu,
żeby nakłaniać Czesława D. do fałszywych zeznań. A tej kwestii sąd pierwszej
instancji w zaskarżonym wyroku bliżej nie wyjaśnił.
Rację ma także prokurator Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w S.,
zarzucając w apelacji wymierzenie oskarżonemu Adamowi F. za czyn określony w
art. 244 k.k. kary nieprzewidzianej w sankcji tegoż przepisu, ponieważ kara
ograniczenia wolności w stosunku do oskarżonego mogła być jedynie orzeczona
przy zastosowaniu art. 329 i 330 k.k.
W omawianej sytuacji Sąd Najwyższy, jako instancja apelacyjna, nie mógł
uwzględnić wniosku obrońcy oskarżonego o uniewinnienie, gdyż do
merytorycznego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy niezbędne jest nie budzące
wątpliwości ustalenie, w szczególności przez szczegółowe i precyzyjne rozpytanie
pracowników Wojskowej Komendy Uzupełnień w S., czy w dniu 12 kwietnia 2002
r. Adam F. wiedział, że wyrok orzekający w stosunku do niego zakaz prowadzenia
pojazdów jest prawomocny lub, przewidując tę możliwość, godził się na złamanie
orzeczonego zakazu (art. 9 § 1 k.k.), oraz z jakiego ewentualnie powodu nakłaniał,
jeżeli fakt taki miał miejsce, Czesława D. do fałszywych zeznań. Dopiero bowiem
ustalenie tych dwu kluczowych w niniejszej sprawie kwestii pozwoli na jej,
niesugerowane z góry założonymi hipotezami, rozstrzygnięcie. (...)