99

WYROK Z DNIA 22 SIERPNIA 2003 R.
WA 35/03

Wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1990 r. WR 3/90
(OSNKW 1991, z. 1-3, poz. 9), na tle art. 383 § 1 k.p.k. z 1969 r., pogląd
prawny, w myśl którego, jeżeli pisemna rewizja prokuratora została wniesiona
na niekorzyść oskarżonego tylko co do kary, to oskarżyciel publiczny w toku
rozprawy rewizyjnej nie może skutecznie wnosić o rozstrzygnięcie na
niekorzyść oskarżonego również co do winy, pozostaje aktualny, także na tle
art. 434 § 1 k.p.k. w odniesieniu do takiej apelacji prokuratora oraz wniosku
oskarżyciela publicznego na rozprawie apelacyjnej, chyba że zachodzi
wypadek przewidziany w art. 434 § 3 k.p.k.

Przewodniczący: Sędzia SN Z. Stefaniak.
Sędziowie SN: W. Błuś ( sprawozdawca ), B. Rychlicki.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk S.
Gorzkiewicz.

Sąd Najwyższy w sprawie Mirosława C., oskarżonego o popełnienie
przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 273 k.k. w zw. z art. 271 §
1 k.k. (trzykrotnie), po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 22
sierpnia 2003 r. apelacji na niekorzyść, wniesionej przez prokuratora Wojskowej
Prokuratury Garnizonowej w R., od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w W.
z dnia 2 czerwca 2003 r.,

z m i e n i ł zaskarżony wyrok w części orzeczenia o karze przez:
1. u c h y l e n i e orzeczenia o odstąpieniu od wymierzenia oskarżonemu kar i
orzeczeniu świadczeń pieniężnych (...) w kwocie 100 zł za czyny opisane w pkt 1, 2
i 3 zaskarżonego wyroku;
2. na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 295 § 2 k.k. w zw. z art. 60 § 6 pkt 3
k.k. w zw. z art. 323 § 3 k.k., za czyn opisany w pkt 1 zaskarżonego wyroku,
w y m i e r z y ł karę 3 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem pozostawania
na terenie J.W. w R., w czasie od zakończenia zajęć służbowych do capstrzyku,
przez dwa dni w tygodniu;
3. na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 295 § 2 k.k. w zw. z art. 60 § 6 pkt 3
k.k. w zw. z art. 323 § 3 k.k., za czyn opisany w pkt 2 zaskarżonego wyroku,
w y m i e r z y ł karę 3 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem pozostawania
na terenie J.W. w R., w czasie od zakończenia zajęć służbowych do capstrzyku,
przez dwa dni w tygodniu;
4. na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 295 § 2 k.k. w zw. z art. 60 § 6 pkt 3
k.k. w zw. z art. 323 § 3 k.k., za czyn opisany w pkt 3 zaskarżonego wyroku,
w y m i e r z y ł karę 3 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem pozostawania
na terenie J.W. w R., w czasie od zakończenia zajęć służbowych do capstrzyku,
przez dwa dni w tygodniu;
5. na podstawie art. 85 k.k. w miejsce orzeczonych kar jednostkowych
ograniczenia wolności orzekł karę łączną 8 miesięcy ograniczenia wolności z
obo ią kiem po osta ania na terenie J W
R
c asie od akońc enia ajęć
służbowych do capstrzyku, przez dwa dni w tygodniu;
6. na podstawie art. 89 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary ograniczenia
wolności w a r u n k o w o z a w i e s i ł na okres próby wynoszący 2 lata (...)

Z u z a s a d n i e n i a :

Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 2 czerwca 2003 r.,
Mirosław C. został uznany za winnego tego, że: (...) tj. popełnienia przestępstwa
określonego w art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 273 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k.
(trzykrotnie)
Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 295 § 1 k.k. w
zw. z art. 49 k.k. odstąpił od wymierzenia oskarżonemu kary za wszystkie z
przypisanych mu czynów, orzekając trzykrotnie świadczenie pieniężne na cel
społeczny w kwocie po 100 zł.
Apelację od tego orzeczenia na niekorzyść oskarżonego, w części dotyczącej
wymiaru kary, wniósł prokurator Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w R.
Zarzucając rażącą niewspółmierność kary, poprzez odstąpienie od jej wymierzenia,
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uznanie oskarżonego winnym
trzykrotnego popełnienia przestępstwa i wymierzenie mu za każde z przestępstw,
kar po 3 miesiące ograniczenia wolności polegających na obowiązku pozostawania
na terenie J.W. w R., w czasie od zakończenia zajęć służbowych do capstrzyku,
przez dwa dni w tygodniu i kary łącznej 8 miesięcy ograniczenia wolności z
warunkami określonymi jak przy karach jednostkowych, z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby oraz na zasadzie art. 71 § 1 k.k.
kary grzywny w wysokości 60 stawek dziennych po 30 zł każda.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej w toku rozprawy apelacyjnej
wniósł o uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji w całości i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w W. z uwagi na
treść orzeczenia, z którego wynika, że oskarżony dwukrotnie został uznany za
winnego czynu opisanego w pkt 2 aktu oskarżenia i zachodzi konieczność
przypisania mu winy i orzeczenia kary za czyn opisany w pkt 3 aktu oskarżenia.
Postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2003 r. Sąd Najwyższy z urzędu, w trybie art.
105 k.p.k., sprostował oczywistą omyłkę pisarską w wyroku Wojskowego Sądu
Okręgowego w W. z dnia 2 czerwca 2003 r. w ten sposób, że na stronie 3 wyroku w
ostatnim zdaniu wyrazy ,,pkt 2" zastąpił wyrazami ,,pkt 3".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wniosek pisemnej apelacji o uznaniu oskarżonego za winnego popełnienia
zarzucanych mu czynów nie może być uwzględniony, ponieważ jak wynika z treści
zaskarżonego wyroku Mirosławowi C. przypisano winę za wszystkie trzy czyny
opisane w akcie oskarżenia, co powoduje, że wniosek ten jest bezprzedmiotowy.
Także zarzuty i wnioski przedstawione w toku rozprawy apelacyjnej nie
zasługują na uwzględnienie. Przedstawiciel Naczelnej Prokuratury Wojskowej
przedstawił swoje stanowisko przed dokonaniem przez Sąd Najwyższy
sprostowania oczywistej omyłki pisarskiej w wyroku Wojskowego Sądu
Okręgowego w W., kiedy to z treści zaskarżonego wyroku wynikało, że oskarżony
został uznany za winnego popełnienia dwukrotnie czynu opisanego w pkt 2 aktu
oskarżenia. Ta omyłka pisarska, o oczywistości której świadczy treść pozostałej
części orzeczenia wraz z uzasadnieniem, wskazująca na uznanie winy za trzy różne
pr estępst a
ostała jak
żej
spomniano pra omocnie sprosto ana Tr eba
jednak podnieść, że nawet gdyby ta oczywista omyłka pisarska nie została
sprostowana, to zarzuty i wnioski zgłoszone w toku rozprawy apelacyjnej nie
mogłyby być uwzględnione.
W rozpoznawanej sprawie mamy bowiem do czynienia z sytuacją, w której
pisemną apelację na niekorzyść, od wyroku sądu pierwszej instancji, wniósł
prokurator Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w R. Jak wynika z treści tego
środka zaskarżenia, orzeczenie Wojskowego Sądu Okręgowego w W. zostało
zaskarżone w ,,części dotyczącej wymiaru kary". Chociaż autor apelacji wniósł,
między innymi, o uznanie oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanych mu
czynów, co jak wyżej zaznaczono okazało się bezpodstawne, ale też mogłoby
sugerować, że apelacja dotyczy winy, a więc jest zwrócona przeciwko całości
wyroku, to jednak kategoryczne oświadczenia skarżącego w pisemnej apelacji:
,,zaskarżam wyrok (...) w części dotyczącej wymiaru kary" czy też ,,(...) apelacja nie
kwestionuje (...) ustaleń (...) ani przyjętej kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych
oskarżonemu. Kwestionuje (...) fakt odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary
oskarżonemu", jednoznacznie wskazują na apelację zwróconą tylko i wyłącznie
przeciwko rozstrzygnięciu o karze (art. 447 § 2 k.p.k.). Takie określenie kierunku i
granic zaskarżenia orzeczenia przez prokuratora składającego pisemną apelację ma
decydujące znaczenie dla dalszych rozważań, w świetle zarzutów i wniosków
złożonych przez prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej w toku rozprawy
apelacyjnej. Oskarżyciel stający przed Sądem Najwyższym zgłosił bowiem wniosek
o uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do
ponownego rozpoznania, w celu uznania winy oskarżonego, za jeden z zarzucanych
mu czynów. Powstaje zatem pytanie, czy jest możliwa zmiana lub uzupełnienie w
toku rozprawy odwoławczej, istotnych elementów, mogących wywołać dalej idące
dla oskarżonego negatywne skutki, od wniesionego wcześniej na niekorzyść środka
zaskarżenia.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na to, że zgodnie z treścią art. 445
§ 1 k.p.k. termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego
uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku wraz z uzasadnieniem. We
wskazanym terminie prokurator, chcąc wzruszyć wyrok sądu pierwszej instancji,
powinien, obok pisemnego wskazania zaskarżonego rozstrzygnięcia, lub ustalenia i
podania czego się domaga, wskazać zarzuty stawiane rozstrzygnięciu oraz ich
uzasadnienie. Ma to o tyle istotne znaczenie, że ewentualne uzupełnienie środka
odwoławczego na niekorzyść oskarżonego nowymi żądaniami jest dopuszczalne
tylko na piśmie, i w terminie przewidzianym do złożenia tego środka (por. wyroki
SN: z dnia 9 grudnia 1981 r., Rw 365/81, OSPiKA 1982, z. 7-8, poz. 136 oraz z
dnia 29 maja 1982 r., Rw 388/82, NP 1983, z. 11-12, s. 195). Tak więc, jeżeli
doszło do uzupełnienia zarzutów i żądań odwoławczych po upływie terminu do
złożenia apelacji, należy uznać je za nieskuteczne, ponieważ mielibyśmy w istocie
do czynienia z nowym środkiem odwoławczym złożonym po terminie. Przepisy
Kodeksu postępowania karnego określające terminy, formę czy też granice i
kierunki środków odwoławczych mają gwarancyjny charakter, bowiem strony
występujące w postępowaniu karnym muszą wiedzieć, czy w określonym terminie
zaskarżono orzeczenie sądu ich dotyczące, jakie zarzuty stawiane są
rozstrzygnięciu, jaki jest kierunek i granice zaskarżenia. Określenie tych elementów
nie jest zabiegiem czysto technicznym, bowiem ma zasadniczy wpływ na zakres
orzekania sądu odwoławczego, w tym również na ściśle związany z kierunkiem
zaskarżenia zakaz reformationis in peius.
W tym miejscu należy podnieść, że o ile sąd rozpoznający apelację może zawsze
orzec na korzyść oskarżonego, i to niezależnie od zakresu zaskarżenia, zarzutów
podniesionych w środku odwoławczym, czy też kierunku tego środka, co wynika z
treści art. 434 § 1 i 2 k.p.k., art. 440 i 445 k.p.k., to gdy apelacja jest wnoszona na
niekorzyść oskarżonego, sąd związany jest w orzekaniu na niekorzyść nie tylko
granicami zaskarżenia (art. 434 § 1 zd. 1 k.p.k.), ale również musi uważać na to,
jakie uchybienia zostały podniesione w złożonym na piśmie, z zachowaniem
ustawowego terminu, środku odwoławczym (art. 434 § 1 zd. 2 k.p.k.). Sądowi,
rozpoznającemu apelację pochodzącą od podmiotu kwalifikowanego wolno
wprawdzie orzec na niekorzyść oskarżonego, ale tylko w razie stwierdzenia
uchybień podniesionych w środku odwoławczym lub podlegających uwzględnieniu
z urzędu (por. postanowienie SN z dnia 16 marca 2001 r., V KKN 11/99, Lex nr
51665).
Reasumując, uznać należy, że jeżeli pisemna apelacja prokuratora wniesiona
została na niekorzyść oskarżonego tylko co do kary, to oskarżyciel publiczny w
toku rozprawy apelacyjnej nie może skutecznie wnosić o rozstrzygnięcie na
niekorzyść również co do winy, bowiem w przeciwnym razie oznaczałoby to rażące
naruszenie zakazu reformationis in peius. Pogląd ten wyrażony przez Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 30 stycznia 1990 r., WR 3/90 (OSNKW 1991, z. 1-3,
poz. 9), na tle unormowań art. 383 § 1 k.p.k. z 1969 r., pozostaje w pełni aktualny w
obecnym stanie prawnym w odniesieniu do treści art. 434 § 1 k.p.k. (por. też Z.
Doda, glosa do wyroku SN z dnia 30 stycznia 1990 r., WR 3/90, OSP 1991, z. 5,
poz. 120).
Należy pamiętać, że powyższe rozważania nie odnoszą się do treści art. 434 § 3
k.p.k., bowiem w rozpoznawanej sprawie nie mamy do czynienia z wypadkami
określonymi w art. 60 § 3 i 4 oraz skazaniem z zastosowaniem art. 343 lub 387
k.p.k.
Z powodów wyżej wskazanych zarzuty i wnioski podniesione w toku rozprawy
apelacyjnej nie mogły być uwzględnione. Tym niemniej apelacja pisemna ,,w części
dotyczącej wymiaru kary polegającej na odstąpieniu od wymierzenia kary"
oskarżonemu okazała się zasadna. (...)