83

WYROK Z DNIA 4 CZERWCA 2003 R.
WA 26/03

,,Podstępne wprowadzenie w błąd" w rozumieniu art. 272 k.k. oznacza
szczególną, a nie (jak np. art. 286 § 1 k.k.) zwykłą formę ,,wprowadzenia w
błąd". Dla wypełnienia znamion przestępstwa określonego w art. 272 k.k. nie
wystarcza samo złożenie nieprawdziwego oświadczenia, ale konieczne jest
podjęcie jeszcze pewnych działań, np. przebiegłych, pozorujących jego
zgodność z rzeczywistością i utrudniających wykrycie nieprawdy.

Przewodniczący: sędzia SN W. Maciak.
Sędziowie SN: M. Pietruszyński (sprawozdawca), Z.
Stefaniak.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk F.
Szymański.

Sąd Najwyższy w sprawie Krzysztofa N., oskarżonego o popełnienie przestępstw
określonych w art. 263 § 3 k.k. i art. 272 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej
na rozprawie w dniu 4 czerwca 2003 r. apelacji wniesionej przez prokuratora na
niekorzyść oskarżonego, od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia
11 marca 2003 r.

u t r z y m a ł w m o c y zaskarżony wyrok (...)

Z u z a s a d n i e n i a :

Krzysztof N. został oskarżony o to, że:
1) w dniu 1 kwietnia 2000 r. w W. przekazał będący w jego posiadaniu, na
podstawie pozwolenia Dowódcy Jednostki Wojskowej w W. z dnia 18 lutego 1991
r., karabinek kbks kal. 5,6 mm swojej córce Marcie N., będącej osobą
nieuprawnioną do posiadania broni palnej, tj. o popełnienie przestępstwa
określonego w art. 263 § 3 k.k.,
2) w dniu 3 lipca 2000 r. w W. wyłudził poświadczenie nieprawdy, co do
posiadania przez siebie karabinka kbks kal. 5,6 mm, wobec komisji 3 batalionu
zabezpieczenia Dowództwa Wojsk Lądowych w W., powołanej do sprawdzenia
broni służbowej kadry zawodowej tejże jednostki wojskowej, w dokumencie
zatytułowanym jako ,,Zaświadczenie o stanie technicznym broni", wprowadzając ją
w błąd poprzez złożenie nieprawdziwego oświadczenia o posiadaniu
przedmiotowego karabinka, podczas gdy broń ta nie znajdowała się w jego
posiadaniu, tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 272 k.k.
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 11 marca 2003 r., uniewinnił
oskarżonego Krzysztofa N. od zarzutu popełnienia przestępstwa określonego w art.
272 k.k., a postępowanie karne o czyn wyczerpujący dyspozycję art. 263 § 3 k.k.
warunkowo umorzył na okres próby wynoszący rok, orzekając od oskarżonego
świadczenie pieniężne na rzecz Fundacji Pomocy Ofiarom Przestępstw w
wysokości 700 zł.
W
asadnieni or ec enia
akresie ar t popełnienia pr e oskarżonego
przestępstwa z art. 272 k.k., sąd pierwszej instancji stwierdził, że podstawą
uniewinnienia oskarżonego, co do tego zarzutu, było uznanie, iż jego działanie nie
nosiło żadnych cech podstępu.
Od tego orzeczenia, w części uniewinniającej oskarżonego od zarzutu
popełnienia przestępstwa określonego w art. 272 k.k., apelację wniósł prokurator.
W apelacji zarzucił wyrokowi sądu pierwszej instancji obrazę przepisów prawa
materialnego, poprzez niezastosowanie do prawidłowo ustalonego stanu
faktycznego, dyspozycji art. 272 k.k. na skutek przyjęcia, że działanie oskarżonego
nie wypełniało znamienia ,,podstępnego wprowadzenia w błąd", co spowodowało
niezasadne jego uniewinnienie i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części
uniewinniającej i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Apelacja prokuratora nie jest zasadna.
Punktem wyjścia do rozważań dla sądu pierwszej instancji, w przedmiocie oceny
zachowania oskarżonego, było dokonanie interpretacji znamienia określającego
czynność sprawczą z art. 272 k.k.
Sąd a quo dokonał wykładni znamienia ,,podstępnego wprowadzenia w błąd", z
uwzględnieniem zapatrywań judykatury i doktryny.
Zdaniem Sądu Najwyższego wykładnia ta została dokonana prawidłowo. Rację
należało przyznać sądowi pierwszej instancji który twierdził, że samo złożenie
nieprawdziwego oświadczenia przez oskarżonego nie oznacza, iż takie działanie
nosiło cechę ,,podstępu". Sąd Najwyższy, dążąc do poszerzenia płaszczyzny
rozważań nad tym zagadnieniem, zakreślonej przez sąd pierwszej instancji,
wskazuje, że już na gruncie przepisu art. 193 k.k. z 1932 r. przyjmowano, iż pojęcie
,,podstępnego wprowadzenia w błąd" wymaga podjęcia przez sprawcę podstępnych
zabiegów, środków. Tak termin ten interpretował J. Makarewicz porównując
sprawcę takiego zachowania do jednostki, która podstępnymi zabiegami wywołuje u
osoby mającej zeznawać w charakterze świadka, niezgodne z rzeczywistością,
wrażenie o przebiegu prawnie ważnego zjawiska, skutkiem czego świadek zeznaje
nieprawdę, chociaż czyni to w dobrej wierze (por. J. Makarewicz: Kodeks karny z
komentarzem, Lwów, 1932, s. 239). Zdaniem Sądu Najwyższego pogląd ten
zachował aktualność na gruncie art. 272 k.k. z 1997 r. Dokonując interpretacji
znamienia strony przedmiotowej czynu z art. 272 k.k. z 1997 r. nieodzowne,
zdaniem Sądu Najwyższego, było odwołanie się do interpretacji znamienia
czynności sprawczej czynu określonego w art. 306 pkt 2 k.k. z 1969 r., który
statuował odpowiedzialność karną żołnierza podejmującego podstępny zabieg w
celu uzyskania całkowitego lub częściowego zwolnienia ze służby wojskowej. Na
gruncie tego przepisu komentatorzy stwierdzili wprost, że samo kłamstwo nie
stanowi jeszcze podstępnego zabiegu, a staje się nim dopiero w połączeniu z
zachowaniem sprawcy, które jego kłamliwym twierdzeniom daje pozór prawdy i
jako przykłady takich zabiegów podawali np. symulowanie choroby, agrawację
drobniejszych dolegliwości do rozmiarów czyniących z nich przeszkodę w
pełnieniu służby (por. J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski: Kodeks karny,
Komentarz, Warszawa 1977, s. 70). Pogląd ten znalazł uznanie doktryny również w
zakresie przepisu art. 342 k.k. z 1997 r., w którym pojęcie ,,podstępnego zabiegu"
zastąpiono pojęciem ,,podstępu" (por. M. Flemming: Kodeks karny - część
wojskowa. Komentarz, Warszawa 2000, s. 130).
Zdaniem Sądu Najwyższego, powyższe zapatrywania prawne w pełni odnoszą
się do namienia stron pr edmioto ej c n
abronionego określonego
art 272
k.k. Niewątpliwe jest, że sprawca używając podstępnych zabiegów, pozoruje
zgodność przebiegu zdarzenia z rzeczywistością, a tym samym utrudnia odkrycie
prawdy o tym zdarzeniu. W takim działaniu oskarżonego odnajdujemy również
element skrytości. Na skrytość zachowania sprawcy działającego z zamiarem
podstępnego wprowadzenia w błąd wskazuje leksykalne znaczenie słowa
,,podstępne", jako działania skrytego, mającego na celu zmylenie kogoś lub
oszukanie kogoś (por. Inny Słownik Języka Polskiego pod red. M. Bańko,
Warszawa 2000, s. 134).
W kontekście tych rozważań za trafny należało uznać pogląd, że ,,podstępne
wprowadzenie w błąd", to kwalifikowana forma ,,wprowadzenia w błąd",
polegająca na działaniach przebiegłych, których wykrycie wymaga uwagi
wychodzącej ponad miarę przeciętną (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z
dnia 8 marca 2001 r., II AKa 33/01 - Krak. Zesz. Sąd. 2001, z. 5, poz. 28).
Uwzględniając przedstawione rozważania dotyczące znamienia strony
przedmiotowej czynu z art. 272 k.k., Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd pierwszej
instancji dokonał prawidłowej oceny prawnej zachowania oskarżonego w zakresie
tego czynu zabronionego. Trafnie sąd a quo uznał, że zachowanie oskarżonego
pozostawało na poziomie kłamliwego twierdzenia o posiadaniu broni. W
postępowaniu oskarżonego brak bowiem było przebiegłych i skrytych zabiegów,
utrudniających komisji, dokonującej przeglądu broni prywatnej żołnierzy
zawodowych, dotarcie do prawdy, co do posiadania przez oskarżonego czwartej
sztuki broni. Dotarcie do prawdy wymagało ze strony komisji jedynie zobowiązania
oskarżonego do dostarczenia brakującej sztuki broni. Zdaniem Sądu Najwyższego,
wbrew wywodom apelacji, stwierdzić należało, że fakt przyniesienia przez
oskarżonego dla potrzeb komisji tylko trzech sztuk broni nie mógł być uznany za
przebiegły zabieg ,,upozorowania" kłamliwego twierdzenia, co do brakującej sztuki
broni. Oskarżony zobowiązany był bowiem do przedstawienia komisji wszystkich,
znajdujących się legalnie w jego posiadaniu, sztuk broni.
Sąd Najwyższy odniósł się również do stwierdzenia, zaprezentowanego przez
skarżącego w uzasadnieniu apelacji, mającego wykazać, że w realiach
przedmiotowej sprawy oskarżony nie mógł podjąć innych działań, które mogłyby
podstępnie wprowadzić komisję w błąd. Oskarżony mógł w tej sprawie podjąć wiele
działań wykazujących cechy ,,podstępnego wprowadzenia w błąd". Mając na
uwadze ułomny organizacyjnie sposób pracy komisji, oskarżony mógł dostarczyć
broń innej osoby, podjąć próbę udowodnienia zeznaniami innych osób niemożności,
choćby z przyczyn nadzwyczajnych, dostarczenia broni dla potrzeb komisji w dniu
badania i w dniach następnych. Tego rodzaju podstępnych działań oskarżony jednak
nie podjął.
Uwzględniając wszystkie przedstawione rozważania, Sąd Najwyższy doszedł do
przekonania o nietrafności wniesionego przez prokuratora środka odwoławczego
(...)