94

WYROK Z DNIA 9 WRZEŚNIA 2004 R.
WA 15/04

Przestępstwo określone w art. 271 § 3 k.k. należy do tzw. przestępstw
kierunkowych; tym samym inny niż określony w wymienionym przepisie
zamiar towarzyszący popełnieniu przestępstwa, nawet jeżeli sprawca osiągnie
korzyść majątkową (lub osobistą) w wyniku wystawienia fałszywego
dokumentu,
nie
wystarcza
do
przyjęcia
odpowiedzialności
typu
kwalifikowanego za poświadczenie nieprawdy w tym dokumencie.

Przewodniczący: sędzia SN J. Steckiewicz (sprawozdawca).
Sędziowie SN: M. Buliński, E. Matwijów.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk J. Żak.

Sąd Najwyższy w sprawie kpt. Jacka O., oskarżonego o popełnienie przestępstwa
określonego w art. 271 § 3 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w
dniu 9 września 2004 r. apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego od wyroku
Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 26 listopada 2003 r.,

z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
1. z opisu czynu przypisanego kpt. Jackowi O. wyeliminował zwrot ,,a sprawca
dopuścił się tego czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, chcąc uniknąć
pokrycia szkody w wysokości 3504,17 zł",
2. poprawił kwalifikację prawną czynu przyjmując, że oskarżony swoim
zachowaniem wyczerpał dyspozycję art. 271 § 1 k.k.,
3. w miejsce orzeczonej kary 6 miesięcy pozbawienia wolności, na podstawie art.
271 § 1 k.k., przy zastosowaniu art. 329 k.k. i art. 330 k.k., skazał oskarżonego na
karę 8 miesięcy ograniczenia wolności, a na zasadzie art. 323 § 3 k.k. orzekł
obowiązek pozostawania przez dwa dni w tygodniu, tj. każdy wtorek i czwartek, od
zakończenia zajęć służbowych do capstrzyku na terenie macierzystej jednostki
wojskowej w W., w miejscu wskazanym przez dowódcę wykonującego karę,
4. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 2 k.k. wykonanie orzeczonej kary
ograniczenia wolności warunkowo zawiesił na okres próby jednego roku (...)

Z u z a s a d n i e n i a :

Wyrokiem Wojskowego Sadu Okręgowego w P. z dnia 26 listopada 2003 r.
skazany został m.in. kpt. Jacek O. za to, że: ,,W dniu 20 grudnia 2001 r. w W., jako
osoba zobowiązana do wyrównania szkody powstałej w sprzęcie i wyposażeniu 3
KZ Jednostki Wojskowej w W., którego to pododdziału był dowódcą od 4 stycznia
1996 r. do 28 stycznia 1998 r., wystawił dokument o nazwie <odnalezienia>>, potwierdzając w nim jakoby brakujący sprzęt i mienie zostało
odnalezione i przekazane por. Ireneuszowi W., chociaż nie polegało to na prawdzie,
a sprawca dopuścił się tego czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, chcąc
uniknąć pokrycia szkody w wysokości 3504,17 zł", tj. popełnienia przestępstwa
określonego w art. 271 § 3 k.k., za co na podstawie tego przepisu wymierzono karę
6 miesięc po ba ienia
olności której
konanie
ar nko o a ies ono na
okres próby wynoszący 2 lata.
Od wyroku tego obrońca oskarżonego wniósł apelację, w której zarzucił:
- obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 271 § 3 k.k. i art. 28 § 1 k.k.
wynikającą z przyjęcia, że kpt. Jacek O. dopuścił się przypisanego mu przestępstwa
oraz nieuznanie, że pozostawał w błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię
tego przestępstwa, tj. w warunkach określonych w art. 28 § 1 k.k.;
- obrazę przepisu postępowania, mianowicie art. 5 § 2 k.p.k., mającą wpływ na
treść wyroku, przez rozstrzygnięcie niedających się usunąć wątpliwości
dowodowych na niekorzyść kpt. Jacka O.
W konkluzji środka odwoławczego jego autor postuluje przyjęcie, że oskarżony
dopuścił się przestępstwa wyczerpującego znamiona art. 271 § 1 k.k. i wnosi o
warunkowe umorzenie postępowania lub wymierzenie mu kary ograniczenia
wolności, a następnie warunkowe zawieszenie jej wykonania, ewentualnie
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu apelacji obrońca podnosi - bez rozwijania swego stanowiska -
że ,,ocena zebranych w sprawie dowodów jest dotknięta błędem dowolności,
dowody ocenił bowiem sąd nie swobodnie, lecz dowolnie" oraz że oskarżony
,,pozostawał w błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię przestępstwa
określonego w art. 271 § 3 k.k.".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ma żadnych wątpliwości, że kpt. Jacek O. dopuścił się ,,fałszerstwa
intelektualnego dokumentu" przez to, że jako funkcjonariusz publiczny wystawił
dokument stwierdzający okoliczności nieistniejące, a mianowicie to, że odnalazł i
zwrócił sprzęt oraz mienie, za które był odpowiedzialny.
Wątpliwości obrońcy, podzielane przez Sąd Najwyższy, budzi natomiast
przypisanie sprawcy działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz - gdyby
przyjąć postulowaną w apelacji kwalifikację prawną - kara.
Faktem jest, że oskarżony równocześnie z wystawieniem dokumentu, który
poświadczał nieprawdę, złożył własnoręczne oświadczenie zobowiązując się w nim
do tego, iż do dnia 31 marca 2002 r. zapłaci za braki w mieniu, po czym
zobowiązania tego nie dotrzymał. Problem polega na ustaleniu czy oskarżony
składając owe oświadczenie nie zamierzał uiścić ciążącej na nim należności
finansowej, czy też zobowiązanie złożył w dobrej wierze, ale go nie wypełnił z
przyczyn, o których mówił składając wyjaśnienia przed sądem.
Sąd pierwszej instancji dużo uwagi poświęcił okolicznościom, w których doszło
do sfałszowania dokumentu, mimo że wątpliwości co do tego - poza nieistotnymi
szczegółami - nie było. Natomiast marginalnie potraktował zagadnienie kluczowe
dla zakresu odpowiedzialności karnej, a mianowicie cel działania sprawcy. W
szczególności sąd nie dał wyrazu w swoich rozważaniach, że rozróżnia dwa
zagadnienia: nastawienie psychiczne sprawcy w chwili składania oświadczenia do
tego, co w nim stwierdził, tj. że zapłaci należność oraz faktu, że zobowiązania nie
dotrzymał. Z całokształtu argumentów zawartych w zaskarżonym orzeczeniu można
wywieść, że zdaniem sądu oskarżony wyczerpał znamiona przestępstwa
określonego w art. 271 § 3 k.k., bo nie wpłacił do kasy jednostki wojskowej kwoty
wyrównującej braki w mieniu, a więc oszczędzając wydatki osiągnął korzyść
majątkową. Pogląd ten jest błędny.
Przestępstwo określone w art. 271 § 3 k.k. należy do tzw. przestępstw
kier nko
ch ( ); t m sam m inn niż określon
pr episie amiar to ar s ąc
jego popełnieniu, nawet jeżeli sprawca osiągnie korzyść majątkową (lub osobistą),
nie wystarcza do przyjęcia odpowiedzialności za poświadczenie nieprawdy w
wystawionym dokumencie w typie kwalifikowanym.
Oskarżony konsekwentnie nie przyznawał się do tego, że poświadczając
nieprawdę działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Twierdził, że
wystawiając nieprawdziwy dokument o odnalezieniu i zwrocie mienia, czynił tak
,,dla świętego spokoju", ,,aby jednostka wojskowa mogła zamknąć rok
rozliczeniowy" lub ,,by uspokoić mjr. K.". Ponadto dołączył do tego dokumentu
oświadczenie, które jednoznacznie wskazywało, że chce wyrównać braki, a nawet
podał w nim źródło do ich sfinansowania - pożyczka z KKOP.
W świetle tych okoliczności - ustalonych przez sąd pierwszej instancji, co
pozwoliło Sądowi Najwyższemu, stosownie do art. 437 § 2 k.p.k. zmienić
zaskarżone orzeczenie - nie sposób było przyjąć (...), że oskarżony wystawiając
dokument działał w celu, o którym mowa w § 3 art. 271 k.k. Konsekwencją
poprawienia kwalifikacji prawnej czynu na korzystniejszą dla oskarżonego było
złagodzenie kary, przez zmianę jej rodzaju, co przede wszystkim pozwoli
oskarżonemu uniknąć niebezpieczeństwa wynikającego z uregulowań zawartych w
zarządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 marca 2004 r. w sprawie
zwalniania żołnierzy zawodowych z zawodowej służby wojskowej (Dz.U. Nr 50,
poz. 483).
Sąd Najwyższy orzekł karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
(podobnie jak uczynił to sąd pierwszej instancji wobec innych osób, które zostały
skazane razem z oskarżonym za popełnienie przestępstwa określonego w art. 271 §
1 k.k.), mając na uwadze powołane w zaskarżonym wyroku okoliczności łagodzące
odpowiedzialność oraz pozostając w przekonaniu, że będzie to kara wystarczająca
do osiągnięcia jej celów, w szczególności zapobiegnie powrotowi do przestępstwa.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.