Wyrok z dnia 8 czerwca 2004 r.
III UK 44/04

Uprzywilejowany sposób opłacania składki na ubezpieczenie społeczne
pracowników w wysokości 35% podstawy wymiaru, przysługujący w 1993 r.
osobom prowadzącym dział specjalny w rozumieniu przepisów o podatku do-
chodowym od osób fizycznych, nie miał zastosowania w razie prowadzenia
także innej działalności gospodarczej.

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Beata Gudowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 czerwca 2004 r.
sprawy z wniosku Tadeusza M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w S. o wymiar składki na ubezpieczenie społeczne, na skutek kasacji wnio-
skodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 grudnia 2003 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z 26 czerwca 2001 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Siedlcach oddalił odwołanie Tadeusza M. od decyzji Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddziału w S. z dnia 11 września 1996 r. zobowiązującej wnio-
skodawcę do zapłaty kwoty 113.145,40 zł, z czego kwota 44.897,92 zł stanowiła na-
leżności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okres od stycznia 1993 r. do
grudnia 1995 r., kwota 9.267,90 zł odsetki za zwłokę na dzień 11 września 1996 r.,
zaś kwota 8.979,58 stanowiła dodatkową opłatę.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawca prowadził od 1973 r. działal-
ność ogrodniczą obejmującą ostatnio gospodarstwa ogrodnicze w S.B., S. i R., sta-
nowiące dział specjalny w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób
fizycznych. Ponadto od dnia 22 kwietnia 1991 r. rozpoczął działalność gospodarczą
polegającą na prowadzeniu importu - eksportu kwiatów doniczkowych, sadzonek i
kwiatów ciętych. Od dnia 1 września 1993 r. zakres jego działalności gospodarczej
rozszerzony został na import - eksport owoców, warzyw szklarniowych i gruntowych,
reklamę i promocję środków do produkcji ogrodniczej. Kolejne rozszerzenie działal-
ności miało miejsce od dnia 27 listopada 1995 r., kiedy to dodatkowo jako przedmiot
działalności gospodarczej wpisane zostały usługi transportowe, sprzedaż wody i od-
prowadzanie ścieków.
Przeprowadzona przez Urząd Kontroli Skarbowej, jak i Zakład Ubezpieczeń
Społecznych, kontrola wykazała zaniżanie przez wnioskodawcę składek na ubez-
pieczenie społeczne pracowników (w związku z odprowadzaniem zarówno od pra-
cowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji ogrodniczo - rolniczej, jak i od
zatrudnionych w związku z prowadzoną przez wnioskodawcę działalnością rolniczą
jednakowych składek w uprzywilejowanej wysokości). Nadto zaniżenie kwoty należ-
nych składek wynikało z faktu nieodprowadzenia składek na ubezpieczenie społecz-
ne od pracowników zatrudnionych na podstawie umów zlecenia na okresy podlega-
jące ubezpieczeniu oraz wypłaconych w czerwcu 1994 r. nagród. Sąd pierwszej in-
stancji w oparciu o poczynione ustalenia oraz § 52 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania
składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr
68, poz. 330 ze zm.), art. 35 ust. 2 i art. 23 ust. 4 ustawy z 25 listopada 1986 r. o or-
ganizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr
25, poz. 137 ze zm.) uznał, iż zaskarżona decyzja jest prawidłowa i na podstawie art.
47714 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.
Apelację od tego wyroku złożył wnioskodawca. Wyrokiem z 14 lutego 2002 r.
Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił apelację. Sąd ten uznał, iż podniesiony w apelacji
zarzut nieważności postępowania jest chybiony, bowiem analiza materiału aktowego
wykazała, iż zarówno wnioskodawca, jak i pełnomocnik byli prawidłowo powiado-
mieni i mogli brać udział w rozprawie wyznaczonej na dzień 26 czerwca 2001 r. bez-
pośrednio poprzedzającej wydanie wyroku. Pozostałe zarzuty zdaniem Sądu Apela-
cyjnego również były nietrafne. Sąd ten stwierdził, iż Sąd Okręgowy przeprowadził
stosowne postępowanie dowodowe, które dostarczyło wystarczającego materiału do
prawidłowej oceny i rozstrzygnięcia sprawy. Ocena wiarygodności i mocy dowodów
została dokonana w sposób rzetelny, zgodnie z zasadami logicznego rozumowania i
doświadczenia życiowego, a więc nie został naruszony art. 233 § 1 k.p.c. Dlatego
bezzasadne jest twierdzenie wnioskodawcy zawarte w uzasadnieniu apelacji, iż do-
wody zebrane w sprawie nie dają podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca nie pro-
wadził działalności pozarolniczej i tym samym płacił składki za zatrudnionych pra-
cowników z tytułu ubezpieczenia społecznego w należnej wysokości.
Kasację od tego wyroku złożył pełnomocnik wnioskodawcy. Zarzucając obrazę
przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 i 328 § 2 oraz art. 387 w związku z art.
328 § 2 k.p.c., domagał się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego roz-
poznania Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie.
Wyrokiem z 30 lipca 2003 r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę
przekazał Sądowi Apelacyjnemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lubli-
nie do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy uznał za usprawiedliwiony podnie-
siony w kasacji zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 387 w związku z art.
328 § 2 k.p.c. W uzasadnieniu swego wyroku Sąd drugiej instancji odpowiednio usto-
sunkował się tylko do jednego z zarzutów apelacyjnych, tj. zarzutu nieważności po-
stępowania. Natomiast zaakceptowanie ustaleń faktycznych i podstawy prawnej za-
skarżonego orzeczenia Sądu pierwszej instancji nie zwalniało Sądu rozpoznającego
apelację z potrzeby ustosunkowania się do jej zarzutów. Te braki uzasadnienia wyro-
ku w zakresie jego istotnych elementów uniemożliwiły kontrolę kasacyjną.
Po ponownym rozpoznaniu apelacji powoda, Sąd Apelacyjny w Lublinie wyro-
kiem z dnia 10 grudnia 2003 r. apelację tę oddalił. Sąd Apelacyjny stwierdził, iż Sąd
pierwszej instancji przeprowadził bardzo szczegółowe postępowanie dowodowe i
dokonał prawidłowej oceny zebranego materiału, nie przekraczając przysługujących
mu w ramach art. 233 § 1 k.p.c. uprawnień. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia fak-
tyczne i ocenę prawną zawarte w uzasadnieniu wyroku Sądu pierwszej instancji.
Ustosunkowując się do zarzutów apelacji, Sąd Apelacyjny uznał przede wszystkim,
że chybiony był zarzut nieważności postępowania. Podzielając ustalenia co do pro-
wadzenia przez wnioskodawcę również nierolniczej działalności, Sąd Apelacyjny
stwierdził, że świadczą o tym wpisy do ewidencji działalności gospodarczej na prze-
strzeni lat 1991-1995. Wpisy do ewidencji działalności gospodarczej powinny odpo-
wiadać rzeczywistemu zakresowi takiej działalności, a do wnioskodawcy należało
zadbanie, aby odpowiadały one faktycznemu stanowi rzeczy. Tymczasem w latach
1991-1995 nie dokonano żadnej czynności zmierzającej do wykreślenia czegoś ze
stanu zaewidencjonowanego (art. 19 ust. 2 ustawy z 23 grudnia 1988 r. o działalno-
ści gospodarczej, Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.), a wręcz przeciwnie, wpisy zostały
rozszerzone o nowe, podjęte obszary działalności. Nie można podzielić stanowiska
apelującego, iż objęte wpisem rodzaje działalności stanowią w istocie elementy jed-
nej działalności, tj. produkcji ogrodniczej. Wpisowi do ewidencji podlegają bowiem
podstawowe rodzaje działalności gospodarczej bez szczegółowej specyfikacji, co się
na daną działalność składa. Jeżeli więc dokonano wpisu różnych rodzajów działalno-
ści, to przyjąć należy, iż nie stanowiły one tylko elementu produkcji ogrodniczej.
Świadczą o tym również informacje z Urzędu Kontroli Skarbowej i Urzędu Skarbo-
wego o osiągniętych w spornym okresie przez wnioskodawcę dochodach. W infor-
macjach tych wykazano zarówno przychody z działalności rolniczej, jak i z działalno-
ści pozarolniczej. Gdyby wnioskodawca nie prowadził działalności gospodarczej po-
zarolniczej, to nie wykazywałby udokumentowanego dochodu w tym zakresie. Zarzut
braku wykazania konkretnych działań składających się na działalność pozarolniczą
jest chybiony, a zarzut dowolności oceny ze strony Sądu nie ma żadnego uzasad-
nienia. Skoro Urząd Skarbowy w G. przyjął od wnioskodawcy podatek dochodowy z
tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, a Urząd Kontroli Skarbowej w S. ustalił
wysokość dochodu z działalności pozarolniczej, to nie istnieje potrzeba wykazywania
na etapie postępowania sądowego poszczególnych działań składających się na
pozarolniczą działalność gospodarczą wnioskodawcy, zwłaszcza że materiały
Urzędu Kontroli Skarbowej zawierają, przy wyliczeniu dochodu z działalności poza-
rolniczej, szczegółowy wykaz transakcji i ich dokumentację. Wyniki kontroli przepro-
wadzone przez Oddział ZUS w S. nie były kwestionowane przez strony, a dane do-
starczone przez Urząd Kontroli Skarbowej znajdują potwierdzenie zarówno w wyso-
kości opłaconego podatku dochodowego, jak i w wynikach ustaleń ZUS Oddziału w
S. i materiałów źródłowych. Nietrafny także jest zarzut bezzasadnego oddalenia
wniosku dowodowego dotyczącego wykazania liczby osób zatrudnionych bezpo-
średnio przy produkcji rolnej. Według bowiem § 52 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 29 stycznia 1990 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości i pod-
stawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia
społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego,
składka na ubezpieczenie społeczne za pracowników zatrudnionych bezpośrednio w
produkcji rolnej była opłacana w wysokości 35 % podstawy wymiaru przez osobę
prowadzącą gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub dział
specjalny w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pod
warunkiem nieprowadzenia innej działalności gospodarczej. Z przywileju obniżenia
składki korzystają więc wyłącznie osoby nieprowadzące jednocześnie działalności
gospodarczej. Skoro wnioskodawca w 1993 r. nie spełniał tego warunku, to należna
od niego składka wyliczana jest na zasadach ogólnych, określonych w § 4 tego roz-
porządzenia, a więc w wysokości 45 % podstawy wymiaru. Przy ustalaniu składki za
rok 1994, mimo nieco odmiennego stanu prawnego, również nie jest wymagane
ustalanie liczby pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolnej oraz
poza nią, bowiem decydujące znaczenie ma ustalenie proporcji w przychodach z
działalności rolniczej i pozarolniczej oraz ich ewidencja. Zgodnie z treścią § 52 ust. 1
rozporządzenia Rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. (w brzmieniu obowiązującym w
1994 r.) w 1994 r. składka na ubezpieczenie społeczne, o której mowa w § 4 za pra-
cowników zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolnej określonej odrębnymi prze-
pisami opłacana jest przez zakład pracy w wysokości wynoszącej 35 % podstawy jej
wymiaru. Zgodnie z ust. 3 przy ustalaniu wysokości składki na ubezpieczenie spo-
łeczne dokonuje się podziału przychodu na związany z produkcją rolną i pozarolniczą
na podstawie dokumentacji szczegółowej tego przychodu. W myśl ust. 4 w przypad-
ku zatrudnienia tych osób zarówno przy działalności rolniczej, jak i pozarolniczej lub
niemożności ustalenia prawidłowej podstawy wymiaru składki w obniżonej wysokości
- składka w wysokości odpowiednio 35 % i 45 % naliczana jest od takich części ogól-
nej kwoty wynagrodzeń, które pozostają do siebie w identycznej proporcji, jak przy-
chody z działalności rolniczej do przychodów z działalności pozarolniczej. Skoro w
latach 1993-1994 wnioskodawca nie prowadził ewidencji dochodów z działalności
pozarolniczej, a dochód taki osiągnął, to musi ponieść tego ujemne skutki. Nie jest
nadto zrozumiały zarzut, że Sąd pierwszej instancji uznał za prawidłowe wyliczenia
organu rentowego, skoro na rozprawie w dniu 3 marca 1998 r. wnioskodawca wyraź-
nie stwierdził, iż nie ma zastrzeżeń do rachunkowych wyliczeń ZUS. Niezakwestio-
nowanie dokonanego wyliczenia oznacza przyjęcie za prawidłowe również sposobu
wyliczenia i wszystkich danych wyjściowych.

Kasację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca, zaskarżając go w cało-
ści. Zarzucił naruszenie prawa procesowego: art. 382 k.p.c. w związku z art. 328 § 2
k.p.c. oraz w związku z art. 233 § 1 k.p.c., przez dowolne przyjęcie w ślad za Sądem
pierwszej instancji ustaleń faktycznych, nieznajdujących oparcia w materiale dowo-
dowym, a które w sposób jednoznaczny zaciążyły na wyniku sprawy; art. 378 § 1
k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c. oraz w związku z art. 227 k.p.c. przez dowolne
przyjęcie, iż uzasadnione było oddaleniu wniosku dowodowego zmierzającego do
wykazania liczby osób zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolniczej; art. 378
§ 1 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c. w związku z art. 233 k.p.c. poprzez dowolne
przyznanie wiarygodności i mocy dowodowej wynikom kontroli Urzędu Kontroli Skar-
bowej w S. oraz zaświadczeniu o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej; art.
382 k.p.c. w związku z art. 233 k.p.c., poprzez dowolne nadanie przez Sądy pierw-
szej i drugiej instancji znaczenia zeznaniom wnioskodawcy, co w sposób znaczący
zaciążyło na wyniku sprawy. Zarzucił także naruszenie prawa materialnego: przepisu
§ 52 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości
i podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w brzmieniu nadanym roz-
porządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 lutego 1994 r. w sprawie zmiany tego rozpo-
rządzenia (Dz.U. z 1994 r., Nr 25, poz. 86) przez błędną jego wykładnię, a co za tym
idzie błędne zastosowanie obliczania składki na podstawie § 52 ust. 4 zamiast § 52
ust. 1 (przyjmując, iż Sąd drugiej instancji przyjął za właściwą wykładnię zastosowa-
ną przez Sąd pierwszej instancji), tj. przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie przy
obliczaniu wysokości składki za lata 1994 i 1995 nie ma znaczenia ustalenie liczby
pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolnej i poza nią (§ 52 ust.
1), a decydujące znaczenie ma ustalenie proporcji w przychodach z działalności rol-
niczej i pozarolniczej (§ 52 ust. 4).
Wskazując na powyższe podstawy skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie do ponow-
nego rozpoznania, ewentualnie uchylenie w całości wyroku Sądu Apelacyjnego oraz
wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
pierwszej instancji lub zmianę zaskarżonych orzeczeń i uchylenie zaskarżonej decy-
zji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w S. z dnia 11 września 1996 r. w
zakresie naliczenia składek na ubezpieczenie społeczne za okres od stycznia 1993 r.
do grudnia 1995 r. wraz z odsetkami za zwłokę na dzień 11 września 1996 r., tj. w
zakresie kwoty 94.178,73 zł.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zarzuty ,,procesowej podstawy kasacji" (art. 3931 pkt 2 k.p.c.), w szczególności
dotyczące zakresu postępowania dowodowego, wyprowadzane są z przedstawionej
w kasacji interpretacji § 52 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r.
w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgła-
szania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek z ubezpieczenia
społecznego.

Rozpatrywanie kasacji należało zatem rozpocząć od jej ,,podstawy materialno-
prawnej" (art. 3931 pkt 1 k.p.c.). Na wstępie analizy interpretacyjnej wskazanego w
kasacji przepisu istotne jest zauważenie, że chodzi tu o przepis, który określa sytua-
cję wyjątkową. Zasadniczo bowiem - stosownie do § 4 powołanego wyżej rozpo-
rządzenia - składka na ubezpieczenie społeczne pracowników wynosi 45% i w takiej
wysokości jest płacona Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przez zobowiązane do
tego podmioty. Na szczególny charakter regulacji z § 52 tego rozporządzenia
wskazuje jego zamieszczenie w rozdziale zawierającym ,,przepisy przejściowe i koń-
cowe". Wyjątkowość tej regulacji polega na udzieleniu określonym podmiotom przy-
wileju opłacania tylko części składki (35% podstawy wymiaru). Natomiast pozostałą
część składki (10% podstawy wymiaru) przejął budżet państwa. Ze względu na taką -
z jednej strony - uprzywilejowaną pozycję określonych podmiotów, a z drugiej, prze-
rzucenie kosztów przyznanego im przywileju na podatników, należało zakres prze-
pisu wyjaśniać z rygorystyczną ścisłością; w szczególności nie ma usprawiedliwionej
podstawy sugerowana w kasacji wykładnia rozszerzająca.

Zakres przywileju i obciążenia budżetu państwa, określony w § 52 rozporzą-
dzenia ulegał zmianom. Dla stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy odpowiednia
była treść przepisu mająca zastosowanie w 1993 r., a następnie w latach 1994-1995.
W 1993 r. zastosowanie składki według uprzywilejowanej reguły dla określonych
podmiotów - jednostek prowadzących produkcję rolną albo osób fizycznych prowa-
dzących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub dział
specjalny w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych - zo-
stało uzależnione od tego, czy określony podmiot ,,nie prowadzi ponadto innej dzia-
łalności gospodarczej". Wbrew zarzutom kasacji nie budzi zastrzeżeń stanowisko
zaskarżonego wyroku, w którym zakres ,,innej działalności gospodarczej", o której
mowa w tym przepisie, słusznie wyjaśniono przez opozycję do działalności (w tym
wypadku w zakresie produkcji rolnej) uprzywilejowanej. Chodziło bowiem - jak to wy-
nika z logicznego sensu warunku dotyczącego nieprowadzenia ponadto innej dzia-
łalności gospodarczej - o szczególne potraktowanie tylko takich podmiotów, które
prowadziły wyłącznie działalność zdefiniowaną w § 52 rozporządzenia.

Nie ma więc racji wnoszący kasację, który przyznając, że wnioskodawca
oprócz produkcji rolnej prowadził jeszcze działalność gospodarczą z zakresu usług
transportowych i handlowych, powołuje się na to, że taka działalność gospodarcza,
chociaż inna niż produkcja rolna, była jednakże funkcjonalnie z tą produkcją silnie
związana i motywowana racjami pragmatycznymi w zakresie wspomagania, ułatwia-
nia lub umożliwiania prowadzenia produkcji rolnej. Stanowisko kasacji prowadziłoby
do rozszerzenia zakresu przywileju z § 52 rozporządzenia z 29 stycznia 1990 r. po-
przez w istocie pozbawienie znaczenia określonego w tym przepisie uwarunkowania,
ażeby podmiot uprzywilejowany ,,ponadto nie prowadził innej działalności gospodar-
czej".

Wreszcie w tej kwestii nie jest przekonywający argument kasacji, jakoby roz-
różnienie działalności produkcyjnej w rolnictwie od usługowej działalności gospodar-
czej nie było poprawne na gruncie nomenklatury obowiązującej wówczas ustawy z
dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej. Tymczasem takie rozróżnienie
występuje w tej ustawie, która w art. 2 definiującym działalność gospodarczą, wyróż-
nia jej kategorie w odniesieniu do wytwórczości, działalności budowlanej i usługowej,
natomiast w art. 10, wyodrębniła (w celu wyłączenia z zakresu ewidencjonowania)
działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, ogrod-
nictwa oraz sadownictwa.

Zasady szczególnej stawki z § 52 rozporządzenia z 29 stycznia 1990 r. zostały
zmienione na rok 1994 w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 15 lutego 1994 r.
zmieniającym to rozporządzenie (Dz.U. Nr 25, poz. 86). Zmiana, w stosunku do re-
gulacji obowiązującej w 1993 r., polega na przyznaniu prawa do opłacania składki
tylko w części (35% podstawy jej wymiaru) za pracowników zatrudnionych bezpo-
średnio w produkcji rolnej, określonej odrębnymi przepisami - ,,jeżeli zakład pracy
prowadzi gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub dział
specjalny w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, z zastrzeżeniem ust. 3-
6". Z odesłanych w ten sposób uregulowań wynika, że prowadzenie przez uprzywi-
lejowany zakład pracy innej działalności gospodarczej niż prowadzenie gospodar-
stwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub działu specjalnego w ro-
zumieniu przepisów o podatku dochodowym - nie pozbawia (inaczej niż w 1993 r.)
prawa do opłacania obniżonej składki za pracowników zatrudnionych bezpośrednio w
produkcji rolnej. Równocześnie jednak określone zostały warunki, na jakich nastę-
puje realizacja zasady z ust. 1, w sytuacji gdy zakład pracy prowadzi ponadto inną
działalność gospodarczą. Przede wszystkim - stosownie do ust. 3 - przy ustalaniu
wysokości składki na ubezpieczenie społeczne dokonuje się podziału przychodu na
związany z produkcją rolną i pozarolną na podstawie dokumentacji szczegółowej
tego przychodu.

Stanowisko kasacji, która uważa, że w 1994 r. zakład pracy prowadzący pro-
dukcję rolną i inną działalność gospodarczą, w każdym wypadku może określać
uprzywilejowaną dla siebie składkę w odniesieniu wyłącznie do pracowników zatrud-
nionych bezpośrednio w produkcji rolnej (§ 52 ust. 1) - pozostaje w sprzeczności z tą
częścią normy prawnej, która znajduje się w wymienionym wyżej § 52 ust. 3, a także
- w odpowiednim do stanu faktycznego sprawy - ust. 4 i 5. Ze względu na argumen-
tację przedstawioną w kasacji należy podkreślić - wynikający z całego unormowania -
wniosek, że w stanie prawnym obowiązującym w 1994 r. wyróżnia się dwie zasadni-
cze kategorie unormowanych sytuacji. Pierwsza dotyczy pracodawców ograniczają-
cych swą działalność tylko do produkcji rolnej, druga zaś obejmuje pracodawców
prowadzących szerszą działalność gospodarczą, oprócz produkcji rolnej. Dla pierw-
szej z tych sytuacji zasada z § 52 ust. 1 o opłacaniu uprzywilejowanej stawki za pra-
cowników bezpośrednio zatrudnionych w produkcji rolnej ma oczywiste zastosowanie
wprost. Natomiast zastrzeżenia z ust. 3-6 przewidziane są dla drugiej sytuacji, w któ-
rej - z przytoczonego wyżej ust. 3 - ustalona została zasada podziału przychodu. Za-
sada z § 52 ust. 3 musi być brana pod uwagę przy interpretacji i zastosowaniu pozo-
stałych zastrzeżeń, o których mowa w § 52 ust. 1. Tak więc, jeżeli wnioskodawca nie
był zobowiązany do prowadzenia ewidencji wynagrodzeń (por. § 52 ust. 5), to miały
do niego zastosowanie warunki z § 52 ust. 4, w tym warunek z pkt 2 tego przepisu
określający, że w przypadku niemożności ustalenia prawidłowej podstawy wymiaru
składki w obniżonej wysokości - składka w wysokości 35% i 45% naliczana jest od
takich części ogólnej kwoty wynagrodzeń, które pozostają do siebie w identycznej
proporcji, jak przychody z działalności rolniczej do przychodów z działalności poza-
rolniczej.

W zaskarżonym wyroku nie zachodzi zarzucony w kasacji błąd w zastosowa-
niu tego przepisu do ustalonego stanu faktycznego, według którego organizacja
działalności związanej z produkcją rolną i pozarolną - prowadzonej przez wniosko-
dawcę - a zwłaszcza dokumentacja przychodów i zatrudnienia, uniemożliwiała ścisłe
rozdzielenie obu tych kategorii ,,produkcji". Zgodzić się w związku z tym należy ze
stanowiskiem wyroku, że zachodziła podstawa do zastosowania § 52 ust. 4 pkt 2
rozporządzenia obowiązującego w 1994 r. Natomiast nie było w tej sytuacji nie-
zbędne wyjaśnienie rzeczywistego stanu faktycznego w zakresie zatrudnienia po-
szczególnych pracowników - którzy z nich pracowali tylko przy działalności rolniczej,
a którzy również przy działalności pozarolniczej - skoro wyjaśnienia tego nie można
było uzyskać na podstawie dokumentacji, lecz trzeba byłoby - według wniosku do-
wodowego strony - przeprowadzić dowód ze świadków. Podkreślenie w tym kontek-
ście szczególnego znaczenia dokumentacji nie budzi zastrzeżeń, skoro chodzi o me-
chanizm ustalania i kontroli zakresu opłacania składki na ubezpieczenie społeczne,
co nie powinno zależeć od stanu faktycznego, który nie ma odpowiedniego ,,udoku-
mentowania".

W uzasadnieniu zarzutów podstawy procesowej kasacji powołane zostały ar-
gumenty, że nie zostały ustalone okoliczności, które - jak to wyżej wskazano - nie
były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ze względu na jej podstawę prawną. Ponadto
bezzasadne są zarzuty dotyczące oceny zebranego w sprawie materiału dowodowe-
go. W szczególności w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (bez naruszenia art. 328
§ 2 k.p.c.) Sąd Apelacyjny wyjaśnił nie tylko przesłanki podzielenia oceny dowodów
dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, ale także przedstawił sprecyzowaną ocenę
zarzutów apelacyjnych. Nie ma racji wnoszący kasację jakoby podstawa faktyczna
wyroku wynikała z odosobnionego wnioskowania tylko z zapisów w ewidencji działal-
ności gospodarczej. Tymczasem Sąd Apelacyjny, zgodnie z art. 382 i art. 233 § 1
k.p.c., wskazał w swej ocenie na niebudzące zastrzeżeń powiązania między cało-
kształtem ustalonych okoliczności dotyczących funkcjonowania zakładu prowadzo-
nego przez wnioskodawcę, w tym w zakresie stanu ewidencji działalności gospodar-
czej, uzyskiwanych przychodów i płaconych podatków. Wszystkie te okoliczności
pozostają ze sobą w związku i stanowiły odpowiednią podstawę dla oceny co do wia-
rygodności i mocy dowodów, z uwzględnieniem także - pozostających w spójnym
związku z innymi okolicznościami - wyników kontroli skarbowej. Jeżeli chodzi o mate-
riały kontroli skarbowej i jej wyniki, to zostały one uwzględnione nie na zasadzie
obowiązującego Sąd rozstrzygnięcia, ale przede wszystkim w zakresie przesłanek co
do prowadzenia działalności gospodarczej i zakresu prowadzonej dokumentacji.
Bezpodstawne jest twierdzenie wnoszącego kasację, jakoby analizowane przez
Sądy obu instancji materiały kontroli skarbowej nie posiadały żadnej mocy dowodo-
wej.

Z przedstawionych względów, uznając, że żaden z zarzutów kasacji nie okazał
się zasadny Sąd Najwyższy, orzekł zgodnie z art. 39312 k.p.c.
========================================