Wyrok z dnia 1 kwietnia 2004 r.
III SK 21/04

Brak jest podstaw prawnych do umieszczenia w sentencji decyzji Pre-
zesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdzenia o dominującej
pozycji przedsiębiorcy, jeżeli nie orzeczono w niej o nadużywaniu tej pozycji
(art. 8 ust. 2 i art. 9 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i
konsumentów, jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.).

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2004 r.
sprawy z powództwa ,,C.P." Spółki z o.o. z siedzibą w W. i Gminy K. przeciwko Pre-
zesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o przeciwdziałanie praktykom
monopolistycznym, na skutek kasacji ,,C.P." Spółki z o.o. od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie z dnia 16 grudnia
2002 r. [...]

o d d a l i ł kasację i zasądził od C.P. Sp. z o. o. w W. na rzecz Prezesa
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Powódka ,,C.P." Sp. z o.o. w W. w sprawie z powództwa jej i Gminy K. prze-
ciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o przeciwdziałanie
praktykom monopolistycznym wniosła kasację od wyroku Sądu Okręgowego w War-
szawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 16 grudnia 2002 r. [...].
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy, uwzględniając odwołanie Gminy K.,
zmienił decyzję Prezesa Urzędu z dnia 31 października 2001 r. w ten sposób, że
pominął zawarte w sentencji określenie ,,zajmującej na rynku właściwym pozycję do-
minującą" (odnoszące się do tej Gminy) oraz oddalił odwołanie powodowej Spółki.
Wyrok stanowił, że nie stwierdza się stosowania przez Gminę K. praktyk ogranicza-
jących konkurencję polegających na: 1) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warun-
ków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji, poprzez nierównoprawne
traktowanie przez Gminę K. przedsiębiorców posiadających w użytkowaniu wieczy-
stym nieruchomości, przez ustalanie opłat rocznych za użytkowanie wieczyste dzia-
łek należących do Gminy K., w ten sposób, iż ,,C.P." Sp. z o.o. ponosi z tytułu powyż-
szych opłat ciężary większe niż inni przedsiębiorcy działający na tym samym rynku i
uiszczający opłaty roczne za użytkowanie wieczyste w niższej wysokości, 2) stoso-
waniu w podobnych umowach z osobami trzecimi niejednolitych warunków umów,
stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, poprzez różne trak-
towanie przez Gminę K. przedsiębiorców posiadających w użytkowaniu wieczystym
nieruchomości na terenie tej Gminy i ustalanie opłat rocznych za użytkowanie wie-
czyste nieruchomości należących do Gminy K., w ten sposób, iż ,,C.P." Sp. z o.o.
ponosi z tytułu powyższych opłat ciężary większe niż inni przedsiębiorcy działający
na tym samym rynku i uiszczający opłaty roczne za użytkowanie wieczyste w niższej
wysokości.
W kasacji Spółka wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania względnie o jego zmianę przez orzeczenie
stwierdzające naruszenie art. 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konku-
rencji i konsumentów (Dz.U. Nr 122, poz. 1319 ze zm.) przez nadużywanie pozycji
dominującej przez Gminę K. na rynku opłat za użytkowanie wieczyste, a także o
uznanie tych praktyk za ograniczające konkurencję i nakazanie ich zaniechania.
Wnosząca kasację zarzuciła, że opłaty za użytkowanie wieczyste nieruchomości na-
leżących do Skarbu Państwa były wielokrotnie niższe. Skarb Państwa nie miał bo-
wiem wystarczających środków finansowych na prowadzenie aktualizacji tych opłat z
powodu zawyżonych cen za opinie rzeczoznawców majątkowych. Nie pozwalało to
na odpowiednio częste korzystanie z ich usług w celu ustalenia wzrastających warto-
ści nieruchomości. Nie twierdzi się jednak w kasacji, że Gmina K. traktowała niejed-
nakowo powodową Spółkę i innych użytkowników gminnych nieruchomości. Zdaniem
wnoszącej kasację, Sąd Okręgowy powinien uwzględnić jej wniosek o zawieszenie
postępowania (art. 177 § 1 pkt 3 w związku z § 2 k.p.c.) do czasu rozstrzygnięcia
sprawy dotyczącej stosowania praktyk monopolistycznych przez Polską Federację
Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja jest nieuzasadniona. Pierwsze zagadnienie, które należy rozważyć,
dotyczy pozycji dominującej pozwanej Gminy na rynku właściwym (art. 8 ust. 1
ustawy).
Przez rynek właściwy ustawa rozumie rynek towarów, które ze względu na ich
przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez nabywców
za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i
właściwość, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące
różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji (art. 4 pkt 8
ustawy). Pozycja dominująca oznacza pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu
zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu moż-
liwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów
oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą,
jeżeli jego udział w rynku przekracza 40% (art. 4 pkt 9 ustawy).

Prezes Urzędu stwierdził w sentencji decyzji, że pozwana Gmina zajmuje na
rynku właściwym pozycję dominującą. Zmieniając tę decyzję, Sąd Okręgowy pominął
to stwierdzenie, a poza tym powtórzył jej treść co do nienaruszenia art. 8 ust. 2 pkt 3
i 5 ustawy. Sąd ten przyjął, że jest niewłaściwe orzekanie o dominującej pozycji ryn-
kowej Gminy ze względu na stwierdzenie nienadużywania tej pozycji. Przepisy nie
przewidują możliwości orzeczenia o pozycji rynkowej strony bez stwierdzenia nad-
używania pozycji dominującej.

To stanowisko Sądu pierwszej instancji jest trafne. Pozycja dominująca na
rynku właściwym jest bowiem jedynie przesłanką wydania przez Prezesa Urzędu na
podstawie art. 9 ustawy decyzji o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i
nakazującej zaniechania jej stosowania. Przepis art. 9 ustawy stanowi bowiem, że
Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i
nakazującą zaniechania jej stosowania, jeżeli stwierdzi (...) naruszenie art. 8. Pozy-
cja dominująca jest przesłanką zastosowania przepisu art. 8, co powinno być wska-
zane - z powołaniem dowodów - w uzasadnieniu decyzji.

Brak podstaw prawnych do umieszczenia w sentencji decyzji stwierdzenia o
dominującej pozycji pozwanej Gminy na rynku właściwym jest przyczyną oddalenia
kasacji w odniesieniu do zarzutu wadliwego ustalenia przez Sąd Okręgowy zakresu
produktowego rynku właściwego. Według tego Sądu do towarów substytucyjnych
wobec użytkowania wieczystego, a więc należących do tego samego rynku produk-
towo właściwego, należy zaliczyć własność i użytkowanie przekraczające 20 lat, od-
noszące się do dużych nieruchomości przeznaczonych na cele produkcyjne. Sąd
Najwyższy nie podziela tak kategorycznie sformułowanego poglądu. Przemawia
przeciwko niemu znaczne zróżnicowanie sytuacji prawnej właściciela, użytkownika
wieczystego i użytkownika posiadającego prawo użytkowania przez okres ponad 20
lat. Obejmuje to w szczególności odmienne zakresy prawa władania rzeczą i zróżni-
cowanie opłat oraz podatków. Nie można jednakże wykluczyć możliwości, że mimo
tych różnic prawnych wskazane rodzaje prawa do nieruchomości są traktowane
przez osoby z nich korzystające jako substytuty w rozumieniu art. 4 pkt 8 ustawy i że
w związku z tym mieszczą się one w rynku produktowo właściwym. Wymagałoby to
jednakże szczegółowych ustaleń, przede wszystkim przez stwierdzenie, czy i ewen-
tualnie jaki wpływ ma zmiana ceny użytkowania wieczystego na ceny dwóch pozo-
stałych form władania nieruchomością, z uwzględnieniem rynku właściwego teryto-
rialnie i czasowo (i odwrotnie). Jest to jednakże zbędne dla potrzeb niniejszej
sprawy. Służy to bowiem ustaleniom w przedmiocie pozycji dominującej przedsię-
biorcy, a - jak już wyżej stwierdzono - ustalenie dotyczące pozycji pozwanej Gminy
nie ma wpływu na rozstrzygnięcie sprawy ze względu na niestwierdzenie naruszenia
zakazów z art. 8 ust. 2 ustawy.

Drugi podstawowy zarzut kasacji dotyczy niezawieszenia postępowania przez
Sąd Okręgowy do czasu zakończenia innego postępowania toczącego się przed
Prezesem Urzędu i nieprzeprowadzenia dowodu z akt tej sprawy. Sprawa ta dotyczy
praktyk monopolistycznych Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Mająt-
kowych w W., polegających na ustalaniu zawyżonych cen za usługi rzeczoznawców.
Zarzut ten jest bezzasadny. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że sprawa ta - będąca
przedmiotem oddzielnego postępowania - nie ma bezpośredniego wpływu na niniej-
sze postępowanie. Różne są bowiem przedmioty tych obu postępowań.

Z tych względów na podstawie art. 98 i art. 39312 k.p.c. orzeczono jak w sen-
tencji.
========================================