Wyrok z dnia 9 marca 2004 r.
III SK 15/04

Decyzja ustalająca kwalifikowaną pozycję rynkową dominującego opera-
tora telekomunikacyjnego ma charakter deklaratoryjny, polegający na potwier-
dzeniu z mocą wsteczną jego znaczącej pozycji rynkowej na krajowym rynku
świadczenia powszechnych usług telekomunikacyjnych w rozumieniu art. 57
ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 73,
poz. 852 ze zm.).

Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 marca 2004 r. sprawy
z odwołania Telekomunikacji Polskiej Spółki Akcyjnej w Warszawie przeciwko Preze-
sowi Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty z udziałem zainteresowanej Polskiej
Telefonii Cyfrowej Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Warszawie o ustalenie
treści umowy, na skutek kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w
Warszawie-Sądu Antymonopolowego z dnia 23 października 2002 r. [...]

o d d a l i ł kasację i zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanego oraz
zainteresowanej po 120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy w Warszawie-Sąd Antymonopolowy wyrokiem z dnia 23 paź-
dziernika 2002 r. oddalił odwołanie Telekomunikacji Polskiej SA z siedzibą w War-
szawie od decyzji Prezesa z dnia 28 maja 2001 r. i zasądził od strony powodowej na
rzecz pozwanego Prezesa i zainteresowanej Polskiej Telefonii Cyfrowej Spółki z o.o.
w Warszawie po 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W sprawie
tej ustalono, że zaskarżoną przez TP SA decyzją Prezes Urzędu Regulacji Teleko-
munikacji (Prezes URTiP) ustalił zasady rozliczeń pomiędzy Polską Telefonią Cy-
frową Spółką z o.o. w Warszawie (PTC) a TP SA za połączenia międzynarodowe
polegające na tym, że za połączenia realizowane w ruchu międzynarodowym, przy-
chodzące z sieci TP SA do sieci PTC Spółki z o.o., TP SA będzie ponosiła opłaty na
rzecz PTC Spółki z o.o. na takich samych warunkach, jak za zakończanie w sieci
PTC Spółki z o.o. połączeń realizowanych w ruchu krajowym przychodzących z sieci
TP SA (pkt 1 decyzji), a ponadto taka zmiana warunków i zasad rozliczeń za ruch
międzynarodowy przychodzący z sieci PTC do sieci TP SA prowadzi do odpowied-
niej zmiany warunków i zasad rozliczeń za ruch międzynarodowy przychodzący do
sieci PTC Spółki z o.o. z sieci TP SA. W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że obu
operatorów łączy umowa o warunkach współpracy i wzajemnych rozliczeniach z dnia
9 grudnia 1998 r., zmieniona następnie aneksem Nr 1 z dnia 9 grudnia 1999 r. W
dniu 22 grudnia 2000 r. PTC Spółka z o.o. wystąpiła do Ministra Łączności o zmianę
w trybie administracyjnym postanowień tej umowy w zakresie dotyczącym rozliczeń
za zakończanie połączeń międzynarodowych w sieci tego operatora. Wniosek o
zmianę mogła złożyć każda ze stron, jeżeli warunki współpracy i rozliczeń nie były
zmieniane w okresie trzech miesięcy od daty żądania ich zmiany. Termin ten został
zachowany, gdyż PTC Spółka z o.o. wystąpiła do TP SA z propozycją negocjacji w
dniu 5 września 2000 r. Wobec braku uzgodnień PTC Spółka z o.o. wystąpiła po
upływie trzech miesięcy, tj. 22 grudnia 2000 r., do Ministra Łączności z wnioskiem o
administracyjne rozstrzygnięcie zmian zasad rozliczania łączności za kończące połą-
czenia międzynarodowe w jej sieci. Następnie wobec kompetencyjnych zmian legi-
slacyjnych rozstrzygnięcie wniosku przejął Prezes URTiP, który wezwał wnioskodaw-
cę do przedłożenia projektowanej zmiany. Następnie, wydając decyzję Prezes
URTiP stwierdził, iż dotychczasowe zasady rozliczeń pomiędzy obu operatorami po-
wodowały uzyskiwanie przez TP SA znacznych korzyści, co narażało PTC Spółkę z
o.o. na straty sprzeczne z poprawnymi zasadami współpracy międzyoperatorskiej, a
także z zasadami uczciwej konkurencji, co pogłębiało przewagę rynkową TP SA po-
siadającej wyłączność na świadczenie międzynarodowych usług telefonicznych. Wy-
sokość opłat za zakończane połączenia międzynarodowe w krajowej sieci komór-
kowej to dla TP SA koszt prosty, który powinien być przez tego operatora podno-
szony w negocjacjach z operatorami zagranicznymi, a uzależnianie opłat na rzecz
PTC Spółki z o.o. od przychodów uzyskiwanych przez TP SA od operatorów zagra-
nicznych i przenoszenie ryzyka na PTC nie znajduje uzasadnienia, skoro na europej-
skim telekomunikacyjnym rynku stawki operatorów sieci komórkowych za zakończa-
nie połączeń międzynarodowych przychodzących do operatorów narodowych, tran-
zytujących do ich sieci ruch międzynarodowy, są porównywalne ze stawkami za za-
kończanie połączeń krajowych.
W odwołaniu od tej decyzji TP SA zarzuciła Prezesowi URTiP rażące naru-
szenia art. 84 i 86 Prawa telekomunikacyjnego poprzez wszczęcie postępowania i
wydanie decyzji bez formalnego ustalenia jej rynkowej pozycji jako znaczącej lub
dominującej. Podnosiła, iż w wyniku stawek określonych w decyzji będzie ,,genero-
wała straty" w wysokości około 2.500.000 zł kwartalnie w sytuacji odnotowywanego
spadku przychodów z tytułu połączeń międzynarodowych i łamania jej monopolu na
realizowanie tych połączeń.
Oddalając odwołanie Sąd Antymonopolowy stwierdził, iż w dacie zamknięcia
rozprawy i wydania wyroku znana mu była z urzędu pozycja TP SA, która zajmuje
pozycję dominującą na krajowym rynku świadczenia powszechnych usług telekomu-
nikacyjnych. Ponadto Prezes URTiP w ogóle nie był zobowiązany do ustalenia tej
pozycji, gdyż wydawał decyzję zmieniającą warunki obowiązującej umowy dotyczą-
cej rozliczeń telekomunikacyjnych pomiędzy operatorami, jeżeli minęło 90 dni od
daty złożenia przez jedną ze stron wniosku o zmianę umowy, co nie wymaga ustale-
nia dominującej pozycji któregokolwiek z nich. Wydając zaskarżoną decyzję Prezes
URTiP ukształtował nową treść stosunku prawnego pomiędzy operatorami krajowymi
w zakresie dotyczącym rozliczeń telekomunikacyjnego ruchu zagranicznego, utrzy-
mując, iż nie ma przeszkód, aby skutki tej decyzji TP SA przeniosła na kontrakty z
operatorami zagranicznymi w taki sposób, że aby stały się one elementem uzyskania
możliwych lub założonych celów ekonomicznych. Nie ma bowiem jakiegokolwiek
uzasadnienia dążenie do realizowania tych celów wyłącznie kosztem podwykonaw-
ców TP SA będących operatorami krajowymi. Trudno doszukać się konstytucyjnej i
konkurencyjnej równości w dotychczasowych zasadach rozliczeń (66% do 33%),
zwłaszcza że strona powodowa nie wskazywała ani nie zgłaszała żadnych wniosków
dowodowych co do właściwego i prawidłowego określenia zasad tych rozliczeń.
W kasacji TP SA zarzuciła błędną wykładnię art. 86 w związku z art. 83 ust. 2
ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 73, poz. 852 ze
zm.), polegającą na przyjęciu, że ,,przepis ten nie wymaga aby jedną ze stron umowy
o połączeniu do sieci był podmiot o znaczącej pozycji rynkowej w rozumieniu art. 57
ust. 1 ustawy". Strona skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku i
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów, utrzymując, że w sprawie występuje potrzeba wykładni tych przepisów
wynikająca z dwóch możliwych interpretacji zawartych w nich uregulowań, których
niejednoznaczne rozumienie może prowadzić do różnych rozstrzygnięć. Zdaniem
skarżącej znajdują one zastosowanie tylko w przypadku ustalenia, że jedna ze stron
,,umowy o przyłączenie do sieci jest podmiotem o znaczącej pozycji rynkowej", pod-
czas gdy w dacie wydania decyzji strona powodowa nie miała takiej pozycji wobec
braku stosownej decyzji wydawanej przez Prezesa URTiP w porozumieniu z Preze-
sem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 57 Prawa telekomunikacyjne-
go). Przeciwne stanowisko w sposób niebezpieczny rozszerzałoby możliwość usta-
lania praw i obowiązków stron umów telekomunikacyjnych w drodze administracyj-
nej, co naruszałoby zasady swobody gospodarczej i ograniczałoby mechanizmy wol-
nego rynku, którego najwartościowszym elementem jest konkurencja pomiędzy
uczestnikami rynku.
W odpowiedzi na kasację zainteresowana PTC Spółka z o.o. wniosła o wyda-
nie postanowienia o odmowie przyjęcia kasacji do rozpoznania, ewentualnie o jej
oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz zainteresowanej kosztów zastępstwa
procesowego według norm przepisanych, podkreślając powszechnie znany fakt, że
strona powodowa jest największym krajowym operatorem świadczącym usługi tele-
foniczne w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych, a jej kwalifikowana
pozycja rynkowa była formalnie ustalona przed datą zamknięcia rozprawy (art. 316
k.p.c.). Ponadto możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie decyzji zmieniającej
warunki obowiązującej umowy o świadczenie tego rodzaju usług stron, które przystą-
piły do negocjacji i w ciągu 90 dni nie osiągnęły porozumienia zmieniającego (art. 83
ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego), nie jest uwarunkowana posiadaniem przez któ-
rąkolwiek ze stron znaczącej lub dominującej pozycji rynkowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest nieuzasadniona przede wszystkim dlatego, że w dacie wydania
zaskarżonego wyroku z dnia 23 października 2002 r. Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów znał decyzję Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty, wy-
daną w dniu 3 września 2001 r. w porozumieniu z Prezesem Urzędu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów, ustalającą zajmowanie przez TP SA pozycji dominującej na
krajowym rynku świadczenia powszechnych usług telekomunikacyjnych. Zgodnie z
art. 316 k.p.c., sąd wydaje wyrok biorąc pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili
zamknięcia rozprawy, co oznaczało, iż Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
prawidłowo uwzględnił tę decyzję ustalającą kwalifikowaną pozycję rynkową strony
powodowej przed zamknięciem rozprawy. Twierdzenie strony skarżącej, że nie była
ona podmiotem o znaczącej pozycji na krajowym rynku świadczenia powszechnych
usług telekomunikacyjnych tylko z tej przyczyny, że w dacie wydania zaskarżonej
decyzji TP SA nie miała takiego statusu prawnego ustalonego decyzją regulatorów
rynku telekomunikacyjnego, stanowi przykład powołania się na niedopuszczalną wy-
kładnię prawa prowadzącą ad absurdum, zważywszy że uregulowania ustawy z dnia
23 listopada 1990 r. o łączności (Dz.U. Nr 86, poz. 504 ze zm.) zobowiązywały TP
SA z uwagi na jej dominującą pozycję rynkową do zawierania umów telekomunika-
cyjnych, a Ministra Łączności do rozstrzygania wszelkich sporów międzyoperator-
skich (art. 38 tej ustawy). Należy przeto wykluczyć stanowisko skarżącej, jakoby w
okresie przejściowym wprowadzania zmian legislacyjnych dotyczących telekomuni-
kacji - TP SA, będąca operatorem publicznej stacjonarnej sieci telefonicznej o naj-
większym udziale w rynku świadczenia usług powszechnych na obszarze Rzeczypo-
spolitej Polskiej, nie podlegała żadnym procedurom regulacyjnym w zakresie połą-
czeń jej sieci z sieciami innych operatorów aż do czasu formalnego potwierdzenia jej
oczywiście znaczącej pozycji na rynku świadczenia powszechnych usług telekomu-
nikacyjnych. Warto zasygnalizować, że ustalenie decyzją regulatora rynku telekomu-
nikacyjnego znaczącej pozycji rynkowej w zakresie świadczenia określonej usługi
telekomunikacyjnej następuje, jeżeli udział operatora w rynku świadczenia danej
usługi jest równy lub większy niż 25% (art. 57 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego).
Wszystko to oznacza, że decyzja ustalająca kwalifikowaną pozycję rynkową domi-
nującego operatora telekomunikacyjnego (TP SA) miała charakter deklaratywny,
polegający na formalnym ustaleniu (potwierdzeniu) z mocą wsteczną (ex tunc) jej
znaczącej pozycji rynkowej na krajowym rynku świadczenia powszechnych usług
telekomunikacyjnych w rozumieniu art. 57 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego. Usta-
lenie takiej pozycji TP SA, która ma oczywiście przeważający (dominujący) udział w
rynku świadczenia stacjonarnych usług telekomunikacyjnych, nie budziło żadnych
wątpliwości i było faktem powszechnie znanym.
Ponadto istotne jest także to, że w rozpoznawanej sprawie strony łączyła za-
warta w dniu 9 grudnia 1998 r. umowa o połączeniu sieci, o której zmianę w zakresie
dotyczącym rozliczania opłat za połączenia międzynarodowe wystąpiła PTC w dniu 5
września 2000 r. Podjęte i prowadzone przez strony negocjacje nie doprowadziły do
osiągnięcia porozumienia zmieniającego umowę o połączeniu sieci, przeto konieczna
okazała się interwencja regulatora rynku telekomunikacyjnego i wydanie decyzji o
zmianie tej umowy w trybie art. 86 ust. 1 w związku z odpowiednim zastosowaniem
art. 82-84 Prawa telekomunikacyjnego. Zgodnie z nakazem odpowiedniego stoso-
wania w szczególności art. 83 ust. 2 in fine tego Prawa, po upływie 90 dni od dnia
wystąpienia o zmianę obowiązującej umowy o połączeniu sieci każda ze stron może
zwrócić się do Prezesa URTiP z wnioskiem o wydanie decyzji zmieniającej warunki
realizowania tej umowy, w tym wyroku w zakresie dotyczącym rozliczeń z tytułu
wzajemnego korzystania z połączonych sieci telekomunikacyjnych. Wniosek taki po-
winien zawierać projekt zmian obowiązującej umowy o połączeniu sieci, określający
stanowiska stron w zakresie ustalonym ustawą, z zaznaczeniem zmian, względem
których strony nie doszły do porozumienia (art. 83 ust. 3). Jeżeli zatem strony umowy
o połączeniu sieci telekomunikacyjnych podjęły negocjacje o zmianie warunków tej
umowy i poddały się procedurze wprowadzenia takich zmian mocą decyzji publicz-
nego regulatora rynku telekomunikacyjnego, to wydana przez Prezesa Urzędu Re-
gulacji Telekomunikacji i Poczty, po przeprowadzeniu rozprawy administracyjnej,
decyzja zmieniająca warunki umowy o połączeniu sieci wiąże jej strony bez potrzeby
odnoszenia się do kwalifikowanej pozycji co najmniej jednej ze stron umowy na rynku
świadczenia usług telekomunikacyjnych. Potwierdza to brzmienie art. 86 ust. 1
Prawa telekomunikacyjnego, dotyczącego zmian umów o połączenie sieci, który nie
odsyła do stosowania art. 57 ust. 1 tego Prawa w zakresie ewentualnego spełniania
warunków zaliczania określonych podmiotów do kategorii operatorów o znaczącej
pozycji rynkowej. Wydając taką decyzję Prezes URTiP bierze bowiem pod uwagę
między innymi pozycje rynkowe operatorów łączonych sieci na rynku świadczenia
usług telekomunikacyjnych (art. 84 ust. 1 pkt 7 ustawy), co przemawia przeciwko
próbie zawężenia tej prawem przewidzianej ingerencji publicznego regulatora rynku
telekomunikacyjnego wyłącznie w odniesieniu do operatorów, z których co najmniej
jeden powinien legitymować się administracyjnie ustaloną kwalifikowaną pozycją
rynkową w rozumieniu art. 57 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego. Równocześnie, z
uwagi na stwierdzoną znaczącą pozycję rynkową TP SA na rynku świadczenia usług
telekomunikacyjnych, w rozpoznawanej sprawie nie było potrzeby przesądzania o
innej istotnej kwestii prawnej, czy publiczny regulator tego rodzaju rynku może zaw-
sze wiążąco zmieniać stosunki prawne wynikające z umowy o połączeniu sieci ope-
ratorów, z których żaden nie ma znaczącej pozycji rynkowej, co dotyczy zwłaszcza
sytuacji, gdy jeden z takich kontrahentów w ogóle nie podejmuje oferty zmiany tej
umowy (art. 66 i n. k.c.) ani nie wdaje się w postępowanie zmierzające do wprowa-
dzenia takich zmian na podstawie decyzji administracyjnej Prezesa URTiP.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy w rozpoznawanej sprawie uznał
przede wszystkim, iż Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów prawidłowo wskazał
na ustaloną znaczącą pozycję rynkową TP SA na dzień zamknięcia rozprawy, co
dyskwalifikowało zarzuty kasacji i prowadziło do jej oddalenia na podstawie art. 39312
k.p.c. oraz orzeczenia o kosztach postępowania w zgodzie z art. 98 k.p.c.
========================================