Wyrok z dnia 12 kwietnia 2006 r.
III PK 8/06

Dla ważności uchwały rady nadzorczej spółki handlowej istotne jest, że
została przyjęta w wyniku głosowania zgodnego z wymaganiami przewidzia-
nymi prawem.

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie: SN Krystyna Bednarczyk,
SA Romualda Spyt (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 kwietnia
2006 r. sprawy z powództwa Krzysztofa M. przeciwko L. Zakładom Przemysłu Skó-
rzanego P. SA w L. o odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 września 2005 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną.

U z a s a d n i e n i e


Powód Krzysztof M. domagał się zasądzenia od pozwanych L. Zakładów
Przemysłu Skórzanego ,,P." SA w L. odszkodowania zgodnie z postanowieniami
umowy o zakazie konkurencji w wysokości po 11.500 zł miesięcznie za okres od
września 2001 r. do lutego 2002 r. wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu
w kwocie 5.000 zł.

Pozwana Spółka wnosiła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2005 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Lublinie za-
sądził od L. Zakładów Przemysłu Skórzanego ,,P." SA w L. na rzecz Krzysztofa M.
tytułem odszkodowania kwoty po 11.250 zł miesięcznie za okres od września 2001 r.
do lutego 2002 r. wraz z należnymi ustawowymi odsetkami oraz kwotę 2.700 zł tytu-
łem zwrotu kosztów procesu.
W uzasadnieniu tego wyroku Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód
Krzysztof M. uchwałą Rady Nadzorczej L. Zakładów Przemysłu Skórzanego ,,P." SA
w L. [...] z dnia 10 maja 2000 r. został powołany na stanowisko prezesa zarządu tej
Spółki. W tym samym dniu została zawarta z powodem umowa o pracę na czas nie-
określony na stanowisku prezesa zarządu - dyrektora naczelnego. W § 4 tej umowy
strony postanowiły, że pracownik obowiązany jest powstrzymać się od zajmowania
się interesami konkurencyjnymi przez okres 6 miesięcy od rozwiązania umowy. Po-
zwana Spółka w zamian za to zobowiązała się do wypłaty w miesięcznych ratach od-
szkodowania w wysokości 90% wynagrodzenia zasadniczego obowiązującego w
dniu rozwiązania umowy o pracę. W dniu 14 lutego 2001 r. powód złożył rezygnację
z funkcji prezesa zarządu, która została przyjęta przez Radę Nadzorczą. W dniu 22
lutego 2001 r. doręczono powodowi wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem
6-miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2001 r. Po-
zwana Spółka następnie w dniu 26 lipca 2001 r. wystosowała do powoda pismo, w
którym oświadczyła, że zwalnia go z dniem 31 sierpnia 2001 r. z zakazu konkurencji.
Z dniem 23 czerwca 2001 r. powód został prezesem zarządu Zakładu Obróbki Pla-
stycznej spółki z o.o. w Ś., zajmującego się produkcją odkuwek głównie z aluminium.
Pozwana Spółka nie wypłaciła powodowi odszkodowania określonego w § 4 umowy
o pracę.

Sąd Okręgowy podkreślił, że zawarta przez strony umowa o pracę, której czę-
ścią były postanowienia o zakazie konkurencji, jest ważną czynnością prawną. W
umowie tej oświadczenie woli w imieniu pozwanej Spółki złożyła uprawniona osoba,
a mianowicie przewodniczący Rady Nadzorczej. Umowy tej Sąd Okręgowy nie uznał
także za pozorną i stwierdził, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut sprzecz-
ności żądania powoda z art. 8 k.p., nie jest trafny. Zarzut strony pozwanej niegodzi-
wości odszkodowania w odniesieniu do jego wysokości Sąd Okręgowy również uznał
za chybiony, gdyż wysokość odszkodowania, wynoszącą 90% wynagrodzenia za-
sadniczego, którą strony określiły w umowie, nie można uznać za rażąco wygóro-
waną.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana Spółka. Zarzuciła mu naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie art. 58 §
1 i 2 k.c. w związku z art. 13 k.p., art. 18 k.p., art. 78 § 1 k.p. i art. 300 k.p., poprzez
nieuwzględnienie, że tzw. klauzula konkurencyjności stanowiła czynność prawną
mającą na celu obejście ustawy i polegała na takim ukształtowaniu jej treści, która z
punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, lecz w rzeczywistości (w
znaczeniu materialnym) zmierzała do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest
przez nią zakazane, a nadto przez nieprzyjęcie, że klauzula ta jako sprzeczna z za-
sadami współżycia społecznego jest nieważna. Apelujący zarzucił również sprzecz-
ność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego,
przez przyjęcie, że pracodawca jest zobowiązany do wypłacenia pracownikowi od-
szkodowania z tytułu powstrzymania się od działalności konkurencyjnej, pomimo
bezwzględnej nieważności umowy wynikającej z faktu, iż jej celem było obejście
ustawy oraz sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Pozwana Spółka w
końcu zarzuciła naruszenie przepisów art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 1 k.p.c., poprzez
naruszenie zasady równości stron, znajdujące wyraz w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku i zawartej w nim ocenie dowodów przedstawionych przez stronę pozwaną.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 27 września 2005 r. oddalił apelację i zasądził od pozwanego na rzecz powoda
zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Apelacyjny stwierdził, że
podzielił w całości ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego. Badając zarzuty apelują-
cego, za niezasadny uznał zarzut nieważności umowy zawierającej klauzulę konku-
rencyjną z uwagi na brak umocowania przewodniczącego Rady Nadzorczej pozwa-
nej Spółki do jej zawarcia. Stwierdził, że w imieniu strony pozwanej umowę o pracę z
powodem Krzysztofem M. zawarł w dniu 10 maja 2000 r. Sławomir H. - przewodni-
czący Rady Nadzorczej pozwanej Spółki, niewątpliwie należycie umocowany do za-
warcia tej umowy, stosownie do obowiązującego wówczas przepisu art. 374 k.h.
Rada Nadzorcza pozwanej Spółki na posiedzeniu w dniu 10 maja 2000 r. najpierw
ustaliła warunki, na jakich ma być zawarta umowa o pracę z powodem, a następnie
uchwałą [...] powołała powoda Krzysztofa M. na stanowisko prezesa zarządu pozwa-
nej Spółki i powierzyła mu funkcję dyrektora naczelnego. Podjętą na tym samym po-
siedzeniu uchwałą [...] Rada Nadzorcza upoważniła jej przewodniczącego do zawar-
cia (podpisania) umowy o pracę z Krzysztofem M. powołanym na stanowisko preze-
sa zarządu. Umocowanie do zawarcia z powodem umowy o pracę zawierało również
upoważnienie do zamieszczenia w tej umowie klauzuli konkurencyjnej z określeniem
przy tym istotnych jej postanowień, co znajduje potwierdzenie w treści protokołu po-
siedzenia Rady Nadzorczej odbytego w dniu 10 maja 2000 r. Z protokołu tego wynika
bowiem wyraźnie, że Rada Nadzorcza najpierw uzgodniła warunki, na jakich miała
być zawarta umowa o pracę z powodem, w tym istotne postanowienia klauzuli
konkurencyjnej. Zawierający klauzulę konkurencyjną § 4 umowy o pracę z dnia 10
maja 2000 r. w pełni odpowiada wcześniejszym uzgodnieniom Rady Nadzorczej w
tym przedmiocie. Również zarzut naruszenia art. 58 § 1 i 2 k.c. uznany został za chy-
biony, gdyż klauzula konkurencyjna zamieszczona w § 4 umowy o pracę zawartej
przez strony w dniu 10 maja 2000 r. nie była sprzeczna z prawem oraz nie miała na
celu obejścia ustawy. Sąd Apelacyjny stwierdził także, że klauzula konkurencyjna
zamieszczona w § 4 zawartej przez strony umowy o pracę, nie może być również
uznana za sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Strona
pozwana nie wykazała, jaka konkretnie zasada współżycia społecznego została na-
ruszona. Bardzo ogólne odwołanie się do zasad współżycia społecznego należy
uznać za niewystarczające. Również za niezasadny Sąd Apelacyjny uznał zarzut
sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego,
jak też zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 1 k.p.c.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł pozwany - L. Zakłady Prze-
mysłu Skórzanego ,,P." SA w L., domagając się uchylenia i zmiany zaskarżonego
orzeczenia przez oddalenie powództwa w całości.

Jako podstawy kasacyjne skarżący wskazał: naruszenie prawa materialnego,
przez jego błędną wykładnię, tj.: art. 58 § 1 k.c., art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 8
k.p., art. 13 k.p., art. 18 k.p., art. 78 § 1 k.p. i art. 300 k.p., art. 30 § 1 pkt 2 k.p., art.
32 § 1 i § 2 k.p. w związku z art. 1012 § 1 k.p. Skarżący zarzucił także naruszenie
przepisów prawa procesowego, które to naruszenie miało wpływ na wynik sprawy -
art. 233 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c.

Uzasadniając wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący
podniósł, że w niniejszej sprawie istnieje niewątpliwa potrzeba dokonania wykładni
przepisu art. 374 k.h. (obecnie art. 379 k.s.h.) w odniesieniu do określenia formy peł-
nomocnictwa, jakim winna legitymować się osoba uprawniona do zawarcia tzw. klau-
zuli konkurencyjności, tak aby wykonywane w tym zakresie czynności z zakresu
prawa pracy nie były dotknięte bezwzględną nieważnością czynności prawnej (art. 58
§ 1 k.c.). W zakresie tym istnieją rozbieżności w orzecznictwie Sądu Apelacyjnego w
Lublinie. W jednym orzeczeniu Sąd Apelacyjny twierdzi, że pełnomocnictwem do
działania w imieniu Rady Nadzorczej do zawarcia umowy o zakazie konkurencji
winna być uchwała tej Rady, w której będą w sposób precyzyjny określone warunki
klauzuli (należy określić okres jej trwania i wysokość odszkodowania). W przypadku
braku takiego umocowania dokonana czynność w zakresie zawarcia umowy o zaka-
zie konkurencji będzie bezwzględnie nieważna. W przedmiotowej natomiast sprawie
Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że pełnomocnictwem prawidłowo udzielonym
przewodniczącemu Rady Nadzorczej do zawarcia z członkiem zarządu Spółki
umowy o zakazie konkurencji, są uzgodnienia zaprotokołowane podczas obrad Rady
Nadzorczej.

Pozwany wywiódł także, że w przedmiotowej sprawie wykładni wymaga pro-
blem wypowiedzenia tzw. klauzuli konkurencyjności w przypadku zawarcia jej w tre-
ści samej umowy o pracę (§ 4 umowy o pracę), w przypadku wypowiedzenia tej
umowy przez pracodawcę. Sąd Apelacyjny do powyższego problemu prawnego nie
ustosunkował się w uzasadnieniu wyroku. Umowa o powstrzymaniu się od działalno-
ści konkurencyjnej winna być umową odrębną od umowy o pracę. Umowa ta określa
jej zakres przedmiotowy, czas trwania, wysokość odszkodowania oraz możliwość jej
rozwiązania. W przypadku natomiast gdy w umowie o pracę zawarta jest tzw. klau-
zula konkurencyjności, istnieje logiczna możliwość jej rozwiązania z upływem okresu
wypowiedzenia. W tym przypadku, umowa ta nie stanowi odrębnych źródeł praw i
obowiązków, co daje możliwość jej wypowiedzenia na warunkach przewidzianych dla
umowy o pracę (art. 30 § 1 pkt 2 k.p., art. 32 § 1 i § 2 k.p. w związku z art. 1012 § 1
k.p.). Uzasadniając podstawy kasacyjne skarżący stwierdził, że naruszenie art. 58 §
1 k.c. polega na uznaniu, że przewodniczący Rady Nadzorczej Spółki uzyskał pełno-
mocnictwo do zawarcia umowy o pracę z tak zwaną klauzulą konkurencyjną (§ 4
umowy o pracę) na podstawie uzgodnień poczynionych na posiedzeniu Rady Nad-
zorczej w dniu 10 maja 2000 r., a pełnomocnictwem tym nie jest uchwała Rady Nad-
zorczej z dnia 10 maja 2000 r. [...]. Z treści uchwały nie wynika, aby przewodniczący
Sławomir H. został umocowany do zawarcia umowy o pracę, w której treści zamiesz-
czona byłaby tzw. klauzula konkurencyjności. Protokół z posiedzenia Rady Nadzor-
czej (jak każdy inny protokół) jest odtworzeniem przebiegu tego posiedzenia, nato-
miast decyzje Rady Nadzorczej zapadają w formie uchwały, która w tym przypadku
jest pełnomocnictwem. Umowa o zakazie konkurencji zawarta przez osobę, która nie
była do tego uprawniona lub przekroczyła zakres swoich uprawnień wynikających z
pełnomocnictwa jest bezwzględnie nieważna (art. 58 § 1 k.c.). Naruszenie przez Sąd
Apelacyjny art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 8 k.p., art. 13 k.p., art. 18 k.p., art. 78 § 1
k.p. i art. 300 k.p. powołano przy założeniu, że umowa o zakazie konkurencji została
zawarta ważnie i nie naruszała art. 58 § 1 k.c. Klauzula konkurencyjności (§ 4 umowy
o pracę) stanowiła czynność prawną mającą na celu obejście ustawy. Dokonana w
taki sposób czynność prawna polegała na takim ukształtowaniu jej treści, która z
punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, lecz w rzeczywi-
stości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie
przez nią jest zakazane, a więc jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
jest nieważna. Skarżący uzasadnił naruszenie art. 30 § 1 pkt 2 k.p., art. 32 § 1 i § 2
k.p. w związku z art. 1012 § 1 k.p. stwierdzając, że w związku ze skutecznym wypo-
wiedzeniem zawartej umowy o pracę, z uwagi na rezygnację przez powoda z funkcji
prezesa pozwanej Spółki, nastąpiło również wypowiedzenie § 4 tejże umowy, a więc
klauzuli konkurencyjności. Pozwana Spółka wypowiadając zatem skutecznie umowę
o pracę i zawartą w jej treści umowę o zakazie konkurencji, skutecznie zwolniła się
od wypłaty odszkodowania z tego tytułu. Natomiast wywody skargi kasacyjnej doty-
czące naruszenia art. 233 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. sprowadzają się do zarzutu do-
konania oceny wyłącznie dowodów przedstawionych przez stronę powodową, jak też
braku oceny wszystkich przeprowadzonych dowodów.

W odpowiedzi na skargę powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów
procesu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Głównym zarzutem
skargi kasacyjnej jest zarzut naruszenia art. 58 § 1 k.c. i zarzut ten Sąd Najwyższy
uznał za nieuzasadniony. Dotyczy on braku umocowania przewodniczącego Rady
Nadzorczej do zawarcia z powodem umowy o zakazie konkurencji po ustaniu sto-
sunku pracy na podstawie art. 1012 § 1 k.p. W dacie podpisania powyższej umowy
regulacja dotycząca reprezentacji spółki akcyjnej w umowach z członkami zarządu
unormowana była w art. 374 Kodeksu handlowego i zgodnie z nim uprawnionym do
tej reprezentacji była rada nadzorcza lub pełnomocnicy, powołani uchwałą walnego
zgromadzenia. Sposób działania rady nadzorczej - jako ciała kolegialnego -regulował
art. 386 § 1 k.h., upoważniający radę nadzorczą do delegowania członków do wyko-
nywania poszczególnych czynności nadzorczych. Zasady te powtórzone zostały w
przepisach art. 379 § 1 i art. 390 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks
spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.).
Skarżący upatruje nieprawidłowej reprezentacji Rady Nadzorczej przy
podpisywaniu umowy o zakazie konkurencji przez jej przewodniczącego, który jego
zdaniem, nie został upoważniony przez Radę do wykonania właśnie tej czynności w
stosunku do powoda - członka zarządu. Trafnie w tym zakresie Sąd Okręgowy
stwierdził, że istniało umocowanie przewodniczącego do zawarcia takiej umowy i
słusznie upatruje takiego upoważnienia w uzgodnieniach poczynionych na posiedze-
niu Rady Nadzorczej w dniu 10 maja 2000 r. Rada Nadzorcza podejmuje decyzję
kolegialnie, która przybiera postać poddanej pod głosowanie uchwały. Treść uchwały
jest werbalizowana, a następnie poddawana pod głosowanie. Ten etap postępowa-
nia ze zrozumiałych względów nie może przybierać formy pisemnej, natomiast zwy-
czajowo i dla porządku określona werbalnie i przegłosowana uchwała utrwalana jest
na piśmie i przyporządkowuje jej się określony numer identyfikacyjny. Ani przepisy
Kodeksu handlowego ani postanowienia statutu pozwanej Spółki nie przewidują po-
twierdzenia tej uchwały na piśmie dla jej ważności. Podjęcie uchwały to moment, w
którym odbywa się głosowanie, nie jest nim natomiast zapisanie podjętej uchwały.
Dla oceny ważności uchwały istotny jest zatem moment głosowania nad jej uchwale-
niem, przy zachowaniu wszystkich prawem przewidzianych formalności (stosowne
qourum oraz stosowna liczba głosów za podjęciem uchwały); § 20 statutu Spółki
przewiduje, że uchwały Rady Nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów
wszystkich jej członków. Zatem dla ważności uchwały upoważniającej jej członka do
zawarcia umowy z członkiem zarządu potrzebna jest obecność na posiedzeniu
wszystkich jej członków, jak też jednomyślne głosowanie za przyjęciem uchwały.
Skarżący nigdy nie czynił zarzutu, że w posiedzeniu rady nadzorczej w dniu 10 maja
2000 r. nie uczestniczyli jej wszyscy członkowie. Z zapisu protokołu z powyższego
posiedzenia, z jego dosłownego brzmienia wynika, że rada postanowiła przedstawić
powodowi propozycję objęcia funkcji prezesa zarządu i propozycję warunków za-
trudnienia, jak również postanowiła przedstawić propozycję umowy o zakazie konku-
rencji po ustaniu stosunku pracy i określiła jej konkretne warunki, które potem znala-
zły się w § 4 umowy o pracę. Takie też ustalenie poczynił Sąd Apelacyjny, co ozna-
cza, że został podjęty przez Radę Nadzorczą akt woli w sposób skuteczny i nienaru-
szający bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa.
Nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut naruszenia przepisu art. 58 § 2
k.c. Sąd nie ma obowiązku poszukiwania za stronę w przytoczonych okolicznościach
faktycznych wyrażonych konkretnie zasad współżycia społecznego i domyślać się,
gdzie ich należy upatrywać. Sprzeciwia się temu zasada wyrażona w art. 6 k.c., doty-
cząca rozkładu ciężaru dowodowego. Ogólne i abstrakcyjne odwoływanie się strony
do zasad współżycia społecznego dla obrony swojego stanowiska, skwitowane przez
sąd w motywach rozstrzygnięcia również na poziomie ogólnym i abstrakcyjnym, nie
uzasadnia zarzutu naruszenia przywołanego wyżej przepisu prawa materialnego, w
szczególności jeśli z tych przytoczonych okoliczności nie wynikają jakieś wyraźnie
doniosłe względy przemawiające za oddaleniem powództwa na tej właśnie podsta-
wie. Ani rozbieżność między zarobkami prezesa zarządu a przeciętnymi zarobkami w
konkretnej firmie - co jest zjawiskiem występującym powszechnie - ani w konse-
kwencji obciążenie pracodawcy stosunkowo wysoką kwotą wynikającą z tych zarob-
ków (odszkodowanie za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej jest po-
chodną wynagrodzenia za pracę) i odsetek nie może być usprawiedliwieniem dla
pozbawienia strony jej należności. Zresztą podnosząc ten zarzut skarżący nie wska-
zuje, jakie wynagrodzenie za pracę byłoby godziwe w rozumieniu art.13 k.p. na sta-
nowisku prezesa zarządu pozwanej Spółki i zdaje się uzależniać tę godziwość od
efektywności pracy prezesa, a przecież okoliczność tę oceniać należy biorąc za
punkt odniesienia moment zawierania umowy o pracę. W wyroku z dnia 13 września
2001 r., V CKN 475/00 (LEX nr 52800), Sąd Najwyższy stwierdził, że przy ocenie
zgodności czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego nie można odry-
wać treści tej czynności od przyczyn, które do niej doprowadziły. Zawierając umowę
o zakazie konkurencji stronie pozwanej znane były przecież średnie zarobki w
Spółce i widać w jej zamyśle tak ukształtowana umowa miała w sposób dostateczny
chronić jej interesy. Zagwarantowanie odszkodowania w określonej przez Spółkę
wysokości miało służyć powstrzymaniu się powoda od ewentualnej działalności kon-
kurencyjnej po ustaniu stosunku pracy. To, iż pozwana wycofała się ze swojego sta-
nowiska, dokonując negatywnej oceny pracy powoda, nie powoduje dezaktualizacji
pierwotnych motywów pozwanej Spółki jak i powoda, które dotyczyły powstrzymania
się od działalności konkurencyjnej w zamian za stosowną gratyfikację.
Niezrozumiały wreszcie jest zarzut naruszenia art. 30 § 1 pkt 2 k.p. w związku
z art. 32 § 1 i 2 k.p. w związku z art. 1012 § 1 k.p., oparty na założeniu, że umowa o
zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy stanowi integralną część umowy o
pracę i dzieli jej los także w zakresie jej wypowiedzenia. Niezależnie od tego, czy
istotnie obie te umowy stanowią jedność, interpretacja przedstawiona przez skarżą-
cego godzi w sam sens umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.
Jest to umowa z samego założenia rozpoczynająca swój byt z momentem zakończe-
nia stosunku pracy i warunkiem koniecznym ziszczenia się jej warunków jest rozwią-
zanie umowy o pracę (patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2006 r., I
PZP 5/05, LEX 171730, w której stwierdza się, że zakaz konkurencji po ustaniu sto-
sunku pracy aktualizuje się w chwili, gdy pomiędzy stronami umowy o zakazie konku-
rencji nie istnieje już stosunek pracy).
Odnosząc się zaś do podnoszonych w skardze zagadnień dotyczących sta-
tusu klauzul konkurencyjnych zawartych bezpośrednio w umowie o pracę, podkreślić
należy, że w orzecznictwie przyjmuje się, iż mają one charakter odrębny od umowy o
pracę. Tak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 października
2003 r., I PK 453/02 (OSNP 2004 nr 19, poz. 331), opowiadając się za odrębnością
tak zwanej klauzuli konkurencyjnej, czyli umowy o zakazie prowadzenia działalności
konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy, od umowy o pracę, stwierdzając między
innymi, że ,,w przepisie art. 1012 § 1 k.p. regulującym tę klauzulę znajduje się odesła-
nie do odpowiedniego stosowania art. 1011 § 1 k.p. Odrębna umowa w rozumieniu
art. 1011 § 1 k.p. to umowa niewchodząca w skład umowy o pracę, ale niekoniecznie
odrębny, inny dokument. Sporządzenie ,,odrębnej" umowy o zakazie konkurencji
może nastąpić w tym samym czasie i w tym samym dokumencie, co umowy o pracę,
może to także nastąpić w oddzielnym dokumencie, w tym samym lub późniejszym
czasie, jednakże w czasie trwania stosunku pracy. Sporządzenie jednego dokumentu
jest dopuszczalne także w przypadku umowy o zakazie konkurencji po ustaniu sto-
sunku pracy zawieranej łącznie z umową o pracę. Nie znaczy to jednak, że zakaz ten
(klauzula) wchodzi do treści stosunku pracy jako element umowy. Klauzula jest silnie
związana ze stosunkiem pracy, jest to umowa prawa pracy, jest jednak umową od-
rębną, pochodną od stosunku pracy, ale odnoszącą się do czasu po jego wyekspiro-
waniu. Klauzula konkurencyjna nie jest objęta umową o pracę, nawet wówczas, gdy
zamieszczona jest w treści dokumentu, w którym umowę o pracę spisano. Dlatego
też nie można twierdzić, że pełnomocnictwo do zawarcia umowy o pracę obejmuje
również - niejako z istoty rzeczy - upoważnienie do zawarcia umowy o zakazie kon-
kurencji po ustaniu stosunku pracy." Przyjmując, że są to dwie odrębne, różne
umowy, Sąd Najwyższy trafnie uznał, że ,,do zawarcia klauzuli konkurencyjnej po-
trzebne jest oddzielne pełnomocnictwo". Pogląd ten podzielony został przez Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 2 grudnia 2004 r., I PK 80/04 (OSNP 2005 nr 13, poz.
189).
Na koniec wskazać należy, że niedopuszczalny w świetle obowiązujących
przepisów prawa jest zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 233 k.p.c. i art.
328 § 2 k.p.c. Odnosząc się do powyższego zarzutu wskazać należy na treść art.
3983 § 3 k.p.c., zgodnie z którym podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty
dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Skarżący nie może zatem powoły-
wać się skutecznie na brak wszechstronnego i wnikliwego rozważenia zgromadzo-
nego w sprawie materiału dowodowego, ponieważ zakres ten nie jest objęty kognicją
Sądu Najwyższego w postępowaniu kasacyjnym. Takie stanowisko zajął również
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 września 2005 r., III CSK 13/05 (Biuletyn
SN 2005 nr 12, poz. 8). W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Najwyższy wska-
zał, że konstruując skargę kasacyjną i nadając jej charakter nadzwyczajnego środka
zaskarżenia, ustawodawca dokonał istotnych zmian w stosunku do kasacji, wpraw-
dzie specjalnego, ale jednak zwyczajnego środka odwoławczego, przysługującego w
toku instancji od orzeczeń nieprawomocnych. Jedną z takich zmian jest wyraźne
ograniczenie podstaw, gdyż jakkolwiek - zgodnie z art. 3983 § 1 k.p.c. - skarga kasa-
cyjna może być oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną
jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz na podstawie naruszenia przepi-
sów postępowania, jeżeli uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to
jednak podstawy te zostały w sposób doniosły zreformowane. W odniesieniu do
Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich zaostrzono wymagania
co do skutków, jakie spowodowały naruszenia prawa popełnione przez sąd drugiej
instancji (art. 3983 § 2 k.p.c.), natomiast w stosunku do wszystkich podmiotów wno-
szących skargę, wyłączono możliwość oparcia skargi na zarzutach dotyczących
ustalenia faktów lub oceny dowodów (art. 3983 § 3 k.p.c.). W ten sposób doszło do
ścisłego zharmonizowania podstaw kasacyjnych z charakterem postępowania kasa-
cyjnego i zakresem rozpoznania skargi, oznaczonym w art. 39813 § 2 k.p.c., a także
do jednoznacznego określenia funkcji Sądu Najwyższego jako sądu prawa, sprawu-
jącego nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania (art.
183 ust. 1 Konstytucji).
Treść i kompozycja art. 3933 k.p.c. wskazują więc, że jakkolwiek generalnie
dopuszczalne jest - jak dotychczas - oparcie skargi kasacyjnej na podstawie naru-
szenia przepisów postępowania, to jednak z wyłączeniem zarzutów dotyczących
ustalenia faktów lub oceny dowodów, choćby naruszenie odnośnych przepisów mo-
gło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Inaczej mówiąc, niedopuszczalne jest opar-
cie kasacji na podstawie, którą wypełniają takie właśnie zarzuty (verba legis: ,,pod-
stawą skargi nie mogą być"). W tej sytuacji skarga kasacyjna ograniczona tylko do
zarzutów dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów, nie wskazująca na inne
naruszenia prawa, jest niedopuszczalna jako nieoparta na ustawowej podstawie.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814 k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
========================================