Wyrok z dnia 18 października 1995 r.
III ARN 43/95

Niezgodna z prawem wypowiedź sądu administracyjnego, wyrażona w
uzasadnieniu wyroku, rażąco sprzeczna z zasadą praworządności w państwie
prawnym stanowi naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej w rozumieniu
art. 417 § 1 k.p.c.

Przewodniczący SSN: Janusz Łętowski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Andrzej Wróbel,

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Włodzimierza Skoniecznego, po roz-
poznaniu w dniu 18 października 1995 r. sprawy ze skargi Danuty i Stanisława małż. S.
oraz Dariusza S. na decyzję Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym
Województwa Ł. z dnia 29 listopada 1993 r., [...] w przedmiocie rozwiązania umowy
oddającej nieruchomość w użytkowanie wieczyste na skutek rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości [...] od uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi z dnia 18 stycznia 1995 r. [...]

zmienił zaskarżone uzasadnienie wyroku w ten sposób, że na stronicy trzeciej
wykreślił w nim zdanie "W tej sytuacji sprawę powinien załatwić organ innej gminy
stosownie do art. 27a § 2 pkt 1 k.p.a.".

U z a s a d n i e n i e

Zarząd Miasta Ł. decyzją z dnia 17 marca 1993 r., [...] orzekł o rozwiązaniu umo-
wy notarialnej z dnia 12 czerwca 1990 r., [...] o oddaniu w wieczyste użytkowanie na
rzecz Stanisława i Danuty małż. S. w 1/8 części, Jana i Krystyny małż. W. w 1/8 części,
Ewy L. w 1/8 części, Tadeusza i Stanisławy małż. M. w 1/8 części, Mirosława i Stefanii
małż. K. w 1/8 części, Antoniego i Urszuli małż. S. w 1/8 części i Krystyny S.-L. w 2/8
częściach nieruchomości, położonej w Ł. przy ul. P. o powierzchni 828 m2, oznaczonej
jako działki nr 351/3 i nr 351/5, stanowiącej własność gminy miejskiej Ł., z uwagi na jej
niezabudowanie w terminie określonym w umowie.
Kolegium Odwoławcze przy Sejmiku Samorządowym Województwa Ł. po roz-
poznaniu odwołania Krystyny S.-L. oraz Danuty i Stanisława małż. S., decyzją z dnia 29
listopada 1993 r., [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję Zarządu Miasta Ł.
Po rozpoznaniu skargi Danuty i Stanisława małż. S. i Dariusza S. na wyżej wy-
mienioną decyzję Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym Woje-
wództwa Ł., Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Ł., wyrokiem z
dnia 18 stycznia 1995 r., [...] stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji i utrzymanej nią
w mocy decyzji Zarządu Miasta Ł. Ponadto NSA odrzucił skargę Dariusza S. i zasądził
od organu odwoławczego na rzecz Danuty i Stanisława małż. S. kwotę 30 zł tytułem
zwrotu wpisu sądowego.
W uzasadnieniu wyroku, NSA powołując się na uchwałę Trybunału Konstytu-
cyjnego z dnia 23 czerwca 1993 r., sygn. akt W. 3/92, dotyczącą ustalenia powszechnie
obowiązującej wykładni przepisów art. 27a Kodeksu postępowania administracyjnego
(Dz. U. Nr 59, poz. 278) stwierdził, że organy gminy podlegają na podstawie art. 27a
k.p.a. wyłączeniu od załatwienia sprawy rozpatrywanej w formie decyzji ad-
ministracyjnej, jeżeli przedmiotem sprawy jest stosunek cywilnoprawny, którego gmina
jest stroną. Gmina Miejska Ł. jest właścicielem nieruchomości oddanej w użytkowanie
wieczyste, a więc jest stroną tego postępowania, a decyzja jej organu dotycząca
zawartej z nią umowy ma znaczenie dla stosunku cywilnoprawnego z jej udziałem. NSA
stwierdził, że w tej sytuacji sprawę powinien załatwić organ innej gminy stosownie do
art. 27a § 2 pkt 1 k.p.a.". Wydanie decyzji przez organ wyłączony na podstawie art. 27a
k.p.a., usankcjonowanej decyzją organu odwoławczego - zdaniem NSA - stanowi
rażące naruszenie prawa, o którym mowa w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Z tego względu na
podstawie art. 207 § 3 k.p.a. orzekł, jak w sentencji.
Z uwagi na to, że Dariusz S., jako nabywca od Krystyny S.-L. udziału w użyt-
kowaniu wieczystym mający samodzielne prawo wniesienia skarg,i wezwany do uisz-
czenia wpisu od skargi, nie zapłacił w terminie wpisu, NSA odrzucił jego skargę na
podstawie art. 207 § 5 k.p.a.
Minister Sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną od uzasadnienia powyż-
szego wyroku, zarzucając rażące naruszenie prawa, w szczególności przepisu art. 207
§ 3 w związku z art. 27a § 2 i art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Rewidujący wniósł o zmianę
uzasadnienia wymienionego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego przez
wykreślenie z jego treści na stronie 3 zdania: "W tej sytuacji sprawę powinien załatwić
organ innej gminy stosownie do art. 27a § 2 pkt 1 k.p.a.".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, gdyż zaskarżony fragment uzasad-
nienia Naczelnego Sądu Administracyjnego rażąco narusza wymienione w zarzutach tej
rewizji nadzwyczajnej przepisy prawa. Z akt sprawy wynika, że decyzja Zarządu Gminy
Ł., jak również decyzja Kolegium Odwoławczego przy Sejmiku Samorządowym
Województwa Ł. zostały wydane w okresie obowiązywania art. 27a § 1 i § 2 k.p.a. i jego
wykładni dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 23 czerwca 1993 r.,
sygn. akt W 3/92, zawierającej powszechnie obowiązującą wykładnię przepisów art.
27a k.p.a. (Dz. U. Nr 59, poz. 278, OTK 1993 cz. II poz. 46). W uchwale tej Trybunał
Konstytucyjny ustalił, że "organy gminy podlegają na podstawie art. 27a kodeksu
postępowania administracyjnego wyłączeniu od załatwiania sprawy rozstrzyganej w
formie decyzji administracyjnej, jeżeli przedmiotem sprawy jest stosunek
cywilnoprawny, którego gmina jest stroną". W tej sytuacji należy uznać za zasadny
wyrok NSA stwierdzający nieważność zaskarżonej decyzji z mocy art. 156 § 1 pkt 2
k.p.a. z powodu rażącego naruszenia prawa przez organ wyłączony od orzekania w
sprawie z mocy art. 27a k.p.a. w rozumieniu ustalonej przez Trybunał Konstytucyjny
powszechnie obowiązującej wykładni ustaw. Jednakże przepis art. 27a k.p.a. został
skreślony przepisem art. 25 pkt 3 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o sa-
morządowych kolegiach odwoławczych (Dz. U. Nr 122, poz. 593). Ustawa ta weszła w
życie z dniem 6 grudnia 1994 r. W czasie wydania wyroku przez NSA (18 stycznia 1995
r.) nie obowiązywał już przepis art. 27a k.p.a. Zmiany tej nie uwzględniono w zas-
karżonym uzasadnieniu wyroku. Zawarte w nim stwierdzenie NSA, że sprawę powinien
załatwić organ innej gminy, mające charakter wiążący organy I i II instancji z mocy art.
209 k.p.a., jest niezgodne z obowiązującym prawem. Pozostawienie w zaskarżonym
uzasadnieniu wyroku nieaktualnych wskazań NSA spowodowałoby nie przewidzianą
prawem konieczność wyłączenia się Zarządu Gminy Ł. od załatwienia sprawy o
rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego gruntu. Doprowadziłoby to także do
wydania decyzji administracyjnej przez niewłaściwy organ z naruszeniem przepisów o
właściwości i praw stron postępowania administracyjnego. Organ administracyjny byłby
zwolniony od związania oceną prawną NSA z mocy art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. tylko wtedy,
gdyby orzeczenie NSA było wydane przed wejściem w życie wymienionej ustawy z dnia
12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych, co mogłoby być
uznane za nieaktualne po wejściu w życie wymienionej ustawy, zmieniającej stan
prawny. [...]
Z uwagi na odmienność sytuacji prawnej w sprawie, zasadne jest wniesienie
rewizji nadzwyczajnej od tej części uzasadnienia wyroku, która rażąco koliduje z obo-
wiązującym prawem i jest zbędna w dalszym postępowaniu w sprawie.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 marca 1969 r., III CRN 102/69 us-
tosunkowując się do podobnego problemu w sprawie wyraził pogląd, że jeżeli określona
część uzasadnienia orzeczenia jest w danej sprawie zbędna, a merytorycznie wadliwa...
to uzasadnienie takie narusza powagę wymiaru sprawiedliwości... W sytuacji takiej
zachodzą przesłanki, przewidziane w art. 417 § 1 zd. drugie k.p.c. do objęcia
zaskarżeniem przez rewizję nadzwyczajną fragmentu uzasadnienia prawomocnego
orzeczenia (OSNCP 1970 r., z. 1, poz. 9). Podzielając to stanowisko, Sąd Najwyższy w
składzie orzekającym w niniejszej sprawie uznał, że nie jest zasadne pozostawienie
fragmentu uzasadnienia prawomocnego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego,
zawierającego ocenę niezgodną z obowiązującym prawem w chwili orzekania i mającą
wiążącą moc co do dalszego postępowania. Niezgodna z prawem wypowiedź Sądu
Administracyjnego wyrażona w uzasadnieniu wyroku kolidująca z podstawową zasadą
praworządności w państwie prawnym stanowi naruszenie interesu Rzeczypospolitej
Polskiej. Uchybienie takie w rozumieniu art. 417 § 1 k.p.c w związku z art. 211 k.p.c.
uzasadniania wniesienie rewizji nadzwyczajnej i skreślenie przez Sąd Najwyższy
odpowiedniej części uzasadnienia wyroku.
W niniejszej sprawie dotyczy to zdania zamieszczonego na s. 3 uzasadnienia, o treści
"W tej sytuacji sprawę powinien załatwić organ innej gminy stosownie do art. 27a § 1
pkt 1 k.p.a.". Zawiera ono wadliwe i zbędne wskazania co do dalszego postępowania. Z
tego względu Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że z mocy art. 422 § 1 k.p.c. w
związku z art. 211 k.p.a. należy skorygować zaskarżoną część uzasadnienia wyroku
przez skreślenie wymienionego wyżej fragmentu uzasadnienia.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.

========================================