Wyrok z dnia 21 kwietnia 1994 r.
III ARN 20/94


Organ do spraw lokalowych jest uprawniony do wydania decyzji o
opróżnieniu części lokalu mieszkalnego stanowiącej nadwyżkę obejmującą co
najmniej 1 pokój i przydzielenia jej właścicielowi budynku mieszkalnego o ile
złożył on taki wniosek. W takim wypadku nie stosuje się trybu postępowania
określonego w art. 44 ust. 1 oraz przepisu ust. 2 art. 44 ustawy z dnia 10 kwiet-
nia 1974 r. - Prawo lokalowe (jednolity tekst : Dz. U. z 1987 r., Nr 30, poz. 165 ze
zm.).


Przewodniczący: SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz,
Janusz Łętowski (sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Andrzej Wróbel,


Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Janiny Antosiewicz, po rozpoznaniu
w dniu 21 kwietnia 1994 r. sprawy ze skargi Janiny C. na decyzję Kolegium Od-
woławczego przy Sejmiku Samorządowym Województwa T. z dnia 8 stycznia 1993
r., [...] w przedmiocie opróżnienia części lokalu mieszkalnego na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 2 września 1993 r. [...],


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi
Administracyjnemu-Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Minister Sprawiedliwości wniósł w dniu 1 marca 1994 r. rewizję nadzwyczajną
od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z
dnia 2 września 1993 r. [...] wydanego ze skargi Janiny C. na decyzję Kolegium Od-
woławczego przy Sejmiku Samorządowym Województwa T. z dnia 8 stycznia 1993 r.
[...] w przedmiocie opróżnienia części lokalu mieszkalnego.

Wyrokowi powyższemu zarzucił rażące naruszenie art. 207 § 2 pkt 1 kodeksu
postępowania administracyjnego oraz art. 44 ust. 4 w zw. z ust. 3 Prawa lokalowego
(jednolity tekst: Dz. U. z 1987 r., Nr 30, poz. 165 ze zm.), wnosząc o jego uchylenie i
przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodek Zamiejscowy
w Gdańsku do ponownego rozpoznania.

Stan faktyczny sprawy przedstawia się następująco:

Prezydent Miasta T. decyzją z dnia 18 listopada 1992 r. [...] wydaną na pod-
stawie art. 44 ust. 4 Prawa lokalowego orzekł o opróżnieniu przez Janinę C. części
lokalu nr 2 [...] w T. w postaci jednego pokoju o powierzchni 13,41 m2, na rzecz
właścicielki domu Ireny G. oraz o wprowadzeniu współużywalności przedpokoju [...].

Kolegium Odwoławcze przy Sejmiku Samorządowym Województwa T. po
rozpatrzeniu sprawy w trybie odwoławczym utrzymało w mocy rozstrzygnięcie wy-
dane w pierwszej instancji.

Skargę na tę decyzję do Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek
Zamiejscowy w Gdańsku wniosła Janina C. Zarzuciła, że decyzja Kolegium Od-
woławczego oraz utrzymana nią w mocy decyzja Prezydenta Miasta T. wydane zos-
tały z naruszeniem art. 44 w związku z art. 31 Prawa lokalowego, przez błędną in-
terpretację tych przepisów.

Wyrokiem z dnia 2 września 1992 r. [...] Naczelny Sąd Administracyjny-
Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Prezy-
denta Miasta T.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd stwierdził m.in., że organy obu instancji
dokonały wadliwej wykładni art. 44 Prawa lokalowego. Zdaniem Sądu przepis art. 44
ust. 4 w związku z ust. 3 Prawa lokalowego przewiduje możliwość oddania przez
najemcę powierzchni ponadnormatywnej na rzecz właściciela domu, który zamiesz-
kuje lub zgłosi wniosek o umożliwienie mu zamieszkania w nim, jedynie pod wa-
runkiem określonym w ust. 1 omawianego przepisu.

Zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną Ministra Sprawiedliwości pogląd
powyższy opiera się na rażąco błędnej wykładni przepisów art. 44 Prawa Loka-
lowego. Zgodnie z poglądami rewidującego ustęp 4 w związku z ustępem 3 wymien-
ionego artykułu wyłącza jednoznacznie możliwość zastosowania trybu postępowania
określonego w art. 44 ust. 1 i 2 w stosunku do właściciela domu, gdy zgłosi on wnio-
sek o umożliwienie mu zamieszkania w domu (lokalu). Stanowisko to zostało pot-
wierdzone w orzecznictwie Sądu Najwyższego w orzeczeniach wydanych w
sprawach: III ARN 95/92 i III AZP 13/89. Minister Sprawiedliwości wywodzi dalej, iż
w art. 44 ust. 3 Prawa lokalowego stwierdza się wyraźnie, że "trybu postępowania
określonego w ust. 1 oraz przepisu ust. 2 nie stosuje się, gdy [...] ", a w ust. 4 tego
artykułu - że "przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do właścicieli (członków spółd-
zielni) domów i lokali określonych w art. 29 ust. 1 pkt 1-3, którzy zamieszkują w tych
domach (lokalach) lub gdy zgłoszą wniosek o umożliwienie im zamieszkania w nich",
a zatem wykładnia w art. 44 Prawa lokalowego przyjęta w zaskarżonym wyroku musi
być uznana za rażąco błędną.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizję nadzwyczajną należy uznać za uzasadnioną, a argumenty w niej
zawarte - za przekonywające. Za powołaną w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej
wykładnią przepisów art. 44 prawa lokalowego (zasadniczo odmienną od wykładni
przyjętej w zaskarżonym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego) przemawiają
nie tylko argumenty językowo-logiczne, lecz również argumenty płynące z interpre-
tacji o charakterze historyczno-systemowym. Zarówno zmiany przepisów kodeksu
cywilnego, zmiany przepisów Prawa lokalowego dokonane na przełomie lat 1989/90,
a wreszcie wprowadzenie do Konstytucji gwarancji szczególnej ochrony prawa oso-
bistej własności obywateli zmierzały - w zakresie gospodarki mieszkaniowej - do
wyraźnie określonego celu: stopniowego urynkowienia gospodarki lokalami, pod-
dania jej reżimowi prawa cywilnego (ograniczania sfery rządzonej przez prawo pub-
liczne), wzmocnienia i gwarantowania pozycji właścicieli domów mieszkalnych i lo-
kali, przy zachowaniu - w określonych, racjonalnych społecznie granicach -
uprawnień dotychczasowych najemców wynikających z decyzji administracyjnych.
Art. 44 ust. 1 i 2 Prawa lokalowego wprowadza dla tych najemców określone gwar-
ancje względem administracyjnych organów lokalowych (zezwala on bowiem tym
organom na stosowanie jako swoistej sankcji wobec lokatorów zajmujących zbyt
obszerne lokale jedynie obowiązek ponoszenia zwiększonych opłat czynszowych).
Te gwarancje jednak nie są równie skuteczne wobec innych najemców tego samego
lokalu, jeśli powierzchnia jaką zajmują ci ostatni jest niewspółmiernie mała (ust. 3 art.
44), a jeszcze mniej skuteczne wobec właścicieli, którzy chcieliby uzyskać możli-
wość dysponowania swą własnością (wówczas, gdy z ponadnormatywnej powierz-
chni zajmowanej przez dotychczasowych lokatorów można wydzielić bez szczegól-
nego dla nich uszczerbku co najmniej jeden pokój). Wówczas, zgodnie z przepisem
ust. 4 art. 44 Prawa lokalowego przepis ustępu poprzedzającego (ust. 3) stosuje się
odpowiednio. Przesłanki przewidziane w ust. 1 i 2 art. 44 są zatem w takiej sytuacji
wyłączone, a stwierdzenie nadwyżki powierzchni w lokalu zajmowanym przez osobę
z tytułu szczególnego stosunku najmu pozwala właściwemu organowi na wydanie
decyzji o przydziale tej nadwyżki właścicielowi domu (lub lokalu). Rzeczywiście,
przepisy art. 44 Prawa lokalowego są zredagowane w sposób niezbyt udany, lecz na
tyle jednak jasny, by - w świetle całokształtu zmian w systemie prawa polskiego,
których przedmiotem jest prawo własności i dysponowania lokalami mieszkalnymi, a
także możliwe konflikty na tle uprawnień płynących z obu tych sfer - przyjmować in-
terpretację uzasadniającą nie tyle nawet "uprzywilejowywanie" właścicieli, co stop-
niowe umożliwienie im powrotu do korzystania z niegdyś odjętej lub ograniczonej
decyzjami administracyjnymi własności. Tego rodzaju stanowisko wyraźnie też
wynika z dosyć jednolitej w tym zakresie praktyki Sądu Najwyższego, szczególnie
zaś przyjętej ostatnio wykładni przepisu art. 44 Prawa lokalowego w wyroku z dnia
17 lutego 1993 r. (III ARN 95/92), na który powołuje się zresztą w rewizji nadzwy-
czajnej Minister Sprawiedliwości. Z poglądami tam wypowiedzianymi zgadza się
również i obecny skład Sądu Najwyższego.

Przy ponownym rozpatrywaniu sprawy Naczelny Sąd Administracyjny winien
zatem wziąć pod uwagę wnioski płynące z powyższej wykładni przepisu art. 44
Prawa lokalowego. W odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną strona skarżąca
powoływała się również na nowe okoliczności zaszłe już po wydaniu zaskarżonego
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (zameldowanie syna i uzyskanie praw
do dodatkowej powierzchni mieszkalnej przez córkę). Naczelny Sąd Administracyjny
rozważy, o ile i czy w ogóle powinny być one brane pod uwagę, zważywszy, iż są to
okoliczności późniejsze, a ich przyczyną jest niewątpliwie dążenie do uzyskania kor-
zystniejszej pozycji w sporze z właścicielką budynku.

Biorąc przytoczone wyżej przesłanki pod uwagę, Sąd Najwyższy na zasadzie
art. 422 § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.
========================================