Wyrok z dnia 19 kwietnia 1994 r.

II URN 7/94

Przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, okres
nauki w szkole wyższej za granicą uwzględnia się jako okres nieskładkowy w
rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryza-
cji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), na zasadach określonych w tym przepisie,
jeżeli uzyskany dyplom i tytuł zawodowy zostały nostryfikowane.

Przewodniczący SSN: Krzysztof Kolasiński, Sędziowie SN: Stefania Szymańska,
Maria Tyszel (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 22 marca 1994 r. sprawy z wniosku Natalii D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w W. o wysokość emerytury, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...], od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 10 marca 1993 r. [...],

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i o d d a l i ł rewizję.


U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. decyzją z dnia 12 sierpnia 1992
r. odmówił Natalii D., urodzonej 1 grudnia 1931 r., przeliczenia emerytury pobieranej od
dnia 1 lutego 1989 r. poprzez zaliczanie do okresów nieskładkowych okresu nauki w
szkole wyższej, ponieważ wnioskodawczyni ukończyła wyższą uczelnię w Moskwie i nie
przedłożyła skierowania Ministerstwa Edukacji Narodowej do odbycia studiów za
granicą
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń w Warszawie, do którego odwołała
się wnioskodawczyni, wyrokiem z dnia 4 listopada 1992 r. w sprawie [...], zmienił
zaskarżoną decyzję uznając okres studiów wnioskodawczyni w Moskwie za okres
nieskładkowy.
W rewizji wniesionej od tegoż wyroku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, nie
kwestionując faktu ukończenia studiów przez wnioskodawczynię, zarzucił, że
zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem art. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.)
na podstawie której to ustawy wnioskodawczyni pobiera emeryturę, ponieważ przepis
ten stanowi, że świadczenia na warunkach i w wysokości określonej w ustawie
przysługują z tytułu zatrudnienia na obszarze Państwa Polskiego.
Wnioskodawczyni, w odpowiedzi na rewizję, wniosła o jej oddalenie zarzucając,
że ani art. 13 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o powszechnym
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267) ani też art.
4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz.
450 ze zm.) nie zawierają warunku ukończenia studiów wyższych na obszarze Państwa
Polskiego, jeżeli chodzi o uwzględnienie okresu nauki w szkole wyższej przy ustaleniu
wysokości świadczeń.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z
dnia 10 marca 1993 r.w sprawie [...], zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie
wnioskodawczyni.
W rewizji nadzwyczajnej od tego wyroku Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
wnosił o jego uchylenie i nakazanie wliczenia spornego okresu do stażu
ubezpieczeniowego uwzględnionego przy wymiarze świadczenia, zarzucając, że
zaskarżony wyrok został wydany z rażącym naruszeniem prawa, w szczególności art. 4
ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz.
450 ze zm.)

Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Odmawiając wnioskodawczyni zaliczenia okresu studiów w ZSSR jako okresu
nieskładkowego, organ rentowy uznał, że zgodnie z ustawą z dnia 17 października 1991
r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) zwanej dalej ustawą o rewaloryzacji,
przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń uwzględnia się okresy zatrudnienia na
obszarze Państwa Polskiego a wnioskodawczyni nie posiada skierowania na studia
wydanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Argumentację tę uzupełniono w
rewizji podnosząc, że wnioskodawczyni pobiera emeryturę na podstawie przepisów
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., która w art 1 stanowi, że świadczenia na
warunkach i w wysokości określonej w ustawie przysługują z tytułu zatrudnienia na
obszarze Państwa Polskiego.
Powołano się również na art. 1 ustawy rewaloryzacyjnej, że ma ona
zastosowanie do emerytur i rent przysługujących na podstawie ustawy o z.e.p..
Orzekający w sprawie Sąd Wojewódzki uznał, że wykładnia przyjęta przez organ
rentowy jest dowolna i pozbawiona podstawy prawnej, ponieważ art. 4 ust. 1 pkt 10
ustawy o rewaloryzacji nie zawiera warunku uzależniającego uznanie okresu studiów
wyższych za okres nieskładkowy od tego, aby to były studia na uczelni polskiej. Sąd
Apelacyjny natomiast rozpatrując rewizję organu rentowego, zajął stanowisko, że
wzrost emerytury o jakim mowa w art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy rewaloryzacyjnej nie
przysługuje wnioskodawczyni, która jako obywatelka państwa obcego ukończyła studia
poza granicami Państwa Polskiego nie legitymuje się więc okresem nieskładkowym
dającym podstawę do wypłaty zwiększonego świadczenia z polskiego funduszu
emerytalnego.
W powołanej w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej sprawie, Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 6 stycznia 1994 r. sygn. akt II UR 1/94, uznał, że przy ustaleniu prawa i
wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, okres nauki w szkole wyższej za granicą
uwzględnia się jako okres nieskładkowy w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji, na zasadach określonych w tym przepisie,
jeżeli uzyskany dyplom i tytuł zawodowy zostały nostryfikowane.
Wnioskodawczyni przedłożyła w postępowaniu przed Sądem Najwyższym
zaświadczenie Ministerstwa Edukacji Narodowej o stwierdzeniu równorzędności
uzyskanego przez nią w dniu 23 czerwca 1954 r. dyplomu Moskiewskiego Instytutu
Obrabiarek i Narzędzi z dyplomem ukończenia studiów wyższych oraz tytułem
zawodowym magistra inżyniera nadawanym przez szkoły wyższe Rzeczypospolitej
Polskiej. Zaświadczenie to, wydane przez centralny organ administracji państwowej
jakim jest Ministerstwo Edukacji Narodowej, w granicach jego kompetencji, stanowiące
nostryfikację dyplomu oznacza, że nie ma przeszkód prawnych do uznania za okres
nieskładkowy z art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy o rewaloryzacji, okresu nauki
wnioskodawczyni w szkole wyższej, skoro naukę tę ukończyła zgodnie z wymaganiami
dotyczącymi studiów wyższych w Rzeczypospolitej. Polskiej.
Zgodnie bowiem z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z
dnia 19 grudnia 1991 r. w sprawie zasada nostryfikacji dyplomów i tytułów zawodowych
uzyskanych za granicą (Dz. U. Nr 16, poz. 64) absolwent zagranicznej szkoły wyższej,
który uzyskał w Polsce uznanie dyplomu tej szkoły za równoważny z dyplomem
uzyskanym w kraju, ma takie same uprawnienia wynikające z ukończenia studiów jak
absolwent, posiadający dyplom ukończenia polskiej uczelni a uprawnienia te są
niezależne od obywatelstwa tegoż absolwenta. Analogiczne uprawnienia wynikające z
ukończenia studiów wyższych na uczelniach w Związku Radzieckim, zapewniło
rozporządzenie Ministrów: Oświaty i Zdrowia z dnia 10 maja 1950 r. w sprawie uznania
studiów wyższych odbytych w ZSSR (Dz. U. Nr 25, poz. 227), a następnie
porozumienie miedzy Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z Rządem Związku
Socjalistycznych Republik Radzieckich o równoważności dokumentów o wykształceniu,
stopniach i tytułów naukowych wydawanych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i
Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. z 1975 r., Nr 4, poz. 14 )
Skoro zatem rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, zależało od rozstrzygnięcia
zagadnienia prejudycjalnego jakim było uznanie przez właściwy organ administracji
państwowej, dyplomu ukończenia szkoły wyższej za granicą, stały się bezprzed-
miotowe, rozważania dotyczące aktualnego obowiązywania art. 1 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.) stanowiącego, że świadczenia na warunkach i w wysokości określonej
w ustawie przysługują z tytułu zatrudnienia na obszarze Państwa Polskiego oraz art. 4
tejże ustawy, dotyczącego zatrudnionych w Polsce obywateli państw obcych, w związku
z art. 45 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji.
Sąd Najwyższy uznał, również, że zaskarżony wyrok narusza interes
Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ pozbawienie emeryta części przysługującego mu
świadczenia jest sprzeczne zarówno z polityką społeczną jak również sprzeczne z
zasadami państwa prawnego oraz narusza zasadę zaufania obywateli do wymiaru
sprawiedliwości i uwzględnił rewizję nadzwyczajną pomimo wniesienie jej po upływie
sześciomiesięcznego terminu z art. 421 § 2 k.p.c.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy z mocy powołanych przepisów oraz
art. 421 i 422 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.