Wyrok z dnia 7 lipca 1995 r.
II URN 24/95

Jednostki uprawnione do kierowania osób do pracy za granicą zobowią-
zane są do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy w
wypadku zawarcia z obywatelem polskim umowy o zatrudnieniu za granicą u
pracodawcy zagranicznego (art. 29 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrud-
nieniu - Dz. U. Nr 75, poz. 446 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Janusz Łętowski, Maria
Mańkowska (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, z udzialem prokuratora Jana Szewczyka, po rozpoznaniu w dniu
7 lipca 1995 r. sprawy z wniosku Agencji Ship-Service "R." Spółka z o.o. w
S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. o zapłatę składek na
ubezpieczenie społeczne, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...]
od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczen Społecznych w Poznaniu z
dnia 6 lipca 1994 r., [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
-Sądu Pracy i Ubezpieczen Społecznych w Szczecinie z dnia 15 grudnia 1993 r. [...]
oraz decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 8 stycznia 1993 r.
[...] i przekazał sprawę Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do
ponownego rozpatrzenia.

U z a s a d n i e n i e

Agencja Ship-Service "R." Spółka z o.o. odwołała się od decyzji Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 8 stycznia 1993 r., zobowiązującej do
uiszczenia składek na ubezpieczenie społeczne za pracowników kierowanych do pracy
za granicą.
Agencja przyznała, że otrzymała w dniu 19 września 1989 r. koncesję Ministra
Współpracy Gospodarczej z Zagranicą uprawniającą do świadczenia usług przedsta-
wicielskich na rzecz armatorów zagranicznych ważną w okresie od 20 września 1989 r.
do 30 września 1991 r. Otrzymała także w dniu 26 lipca 1990 r. ważne na okres jed-
nego roku uprawnienie wydane przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej zezwalające na
kierowanie obywateli polskich do pracy u zagranicznego pracodawcy. Mimo tego,
Agencji nie udało się zawrzeć żadnych umów z armatorami zagranicznymi, wobec
czego zajmowała się usługami subpośrednictwa polegającymi na kojarzeniu ofert zgła-
szanych przez obywateli polskich z zapotrzebowaniem przedstawianym przez inne
agencje pośrednictwa pracy, będące właściwymi jednostkami kierującymi. Agencja
podała nazwy tych jednostek.
W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
wniósł o jego oddalenie, powołując się w szczególności na przepisy art. 27 i art. 29
ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U. Nr 75, poz. 446) oraz na wyniki
przeprowadzonej w Agencji "R." kontroli.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z dnia 15 grudnia 1993 r. oddalił odwołanie Agencji "R." uznając, że realizacja
uprawnień do kierowania obywateli polskich do pracy za granicą u pracodawców zagra-
nicznych na podstawie art. 26 pkt 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. nakłada
obowiązek opłacana składek na ubezpieczenie społeczne za skierowanych pracow-
ników zgodnie, z art. 29 pkt 1 tej ustawy.
W rewizji od powyższego wyroku Agencja "R." zarzuciła, między innymi,
sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez
przyjęcie, że Agencja wysyłała obywateli polskich bezpośrednio do pracodawców za-
granicznych.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z
dnia 6 lipca 1994 r. oddalił rewizję i podzielił w całości ustalenia dokonane przez Sąd
Wojewódzki, że na Agencji "R." spoczywał obowiązek opłacania składek na ubez-
pieczenie społeczne i na Fundusz Pracy za kierowanych przez siebie pracowników do
pracy za granicą.
Rewizja nadzwyczajna Ministra Sprawiedliwości zarzuca powyższemu wyrokowi
rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 3 § 2 k.p.c., art. 29 ustawy z dnia 29
grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U. Nr 75, poz. 446 ze zm.) i naruszenie interesu
Rzeczypospolitej Polskiej oraz wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i
poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego, a także decyzji Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych Oddział w Szczecinie z dnia 8 stycznia 1993 r. i przekazanie
sprawy temu organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.
Minister Sprawiedliwości podniósł, że zaskarżony wyrok wydany został w sprawie
niedostatecznie wyjaśnionej do ostatecznego rozstrzygnięcia, bowiem akta sprawy nie
pozwalają na ustalenie za jakie osoby i za jakie okresy ich pracy istnieje obowiązek
Agencji "R." zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne. Ustaleń takich nie można
dokonać na podstawie zaskarżonej decyzji, ani na podstawie wykazów sporządonych w
czasie kontroli, chociażby ze względu na treść pisma Interster SA z dnia 27 grudnia
1993 r., który opłacił składki za osoby, kierowane do pracy za granicę w okresie lat
1990-1991, za pośrednictwem tej jednostki, a osoby te znajdują się również w
wykazach ZUS.
Wyjaśnienia wymagają również okoliczności wskazane w pismach firm Import-
-Export Service Consulting i Marine Managers Haifa [...], które nie były znane organowi
rentowemu przed wydaniem decyzji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. Art. 29 ustawy z dnia 29 grudnia 1989
r. o zatrudnieniu (Dz. U. Nr 75, poz. 446 ze zm.) zobowiązał jednostki kierujące,
realizujące zatrudnienie na podstawie umów, o których mowa w art. 26 pkt 2, tj. za-
wartych z obywatelami polskimi kierowanymi przez te jednostki do pracy za granicą u
pracodawców zagranicznych, do przekazywania na konto Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych składki na ubezpieczenie społeczne za każdą osobę skierowaną do pracy za
granicą, wymierzoną od przeciętnego wynagrodzenia w wysokości przewidzianej dla
pracowników zatrudnionych w Polsce i na Fundusz Pracy kwotę odpowiadającą 12%
przeciętnego wynagrodzenia za każdy miesiąc trwania ubezpieczenia społecznego
osoby skierowanej do pracy za granicą, w trybie i na zasadach przewidzianych dla
składek na ubezpieczenie społeczne.
Zgodnie zaś z art. 27 ust. 3 tej ustawy, kierowanie do pracy za granicą przez
jednostki kierujące odbywa się na podstawie umów zawieranych przez te jednostki z
obywatelami polskimi kierowanymi do pracy za granicą, które regulują czas zatrudnienia
za granicą, obowiązki osoby skierowanej i jednostki kierującej oraz zwrot kosztów
związanych ze skierowaniem do pracy za granicą.
Oznacza to, że Agencja "R.", która posiadała uprawnienia do kierowania oby-
wateli polskich do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych, miała obowiązek
opłacania składek na ubezpieczenie społeczne jedynie wówczas, gdy zrealizowane zos-
tało uprawnienie Agencji, wynikające z art. 26 pkt 2 ustawy o zatrudnieniu, tzn. zawarta
została umowa z obywatelem polskim kierowanym przez Agencję do pracy za granicą u
pracodawcy zagranicznego.
Natomiast Agencja "R.", zarówno w odwołaniu od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, jak i w rewizji od wyroku Sądu I instancji twierdzi, że mimo uzyskanych
zezwoleń do świadczenia usług przedstawicielskich na rzecz armatorów zagranicznych,
nie zawierała z obywatelami polskimi umów, na podstawie których byli kierowani do
pracy za granicą u pracodawców zagranicznych. Stan taki wynikał z istnienia dużej
konkurencji na rynku pośrednictwa pracy, stąd Agencja "R." zajmowała się wyłącznie
usługami subpośrednictwa, polegającymi na kojarzeniu ofert zgłaszanych przez
obywateli polskich z zapotrzebowaniem innych agencji pośrednictwa pracy, które były
jedynymi jednostkami kierującymi obywatela polskiego do pracy u pracodawcy
zagranicznego. W okresie objętym decyzją ZUS z dnia 8 stycznia 1993 r. Agencja "R."
dokonała 69 usług subpośrednictwa [...] do agencji - jednostek kierujących, które -
zdaniem Agencji "R." - są zobowiązane do przekazywania składek na ZUS i Fundusz
Pracy.
Sądy obu instancji, co słusznie zarzuca rewizja nadzwyczajna, pominęły dowody
z dokumentów przedstawionych przez Agencję "R.", w których potwierdzono, że osoby
znajdujące się w wykazie organu rentowego były zatrudnione za pośrednictwem innych
jednostek kierujących. Świadczy o tym niewątpliwie pismo Interster SA z dnia 27
grudnia 1993 r. [...], stwierdzające opłacenie składek za skierowanie do pracy za
granicą osób, figurujących również w wykazie organu rentowego, który stanowi
podstawę dla obciążenia tymi samymi składkami Agencję "R.".
Wymaga to ustalenia, czy rzeczywiście osoby, które zostały umieszczone w
wykazach organu rentowego, były skierowane do pracy za granicę na podstawie umów
zawartych z Agencją "R.". Nazwiska osób, które figurują zarówno w wykazie organu
rentowego i piśmie Intersteru SA z dnia 27 grudnia 1993 r., dotyczą podobnych okresów
pracy za granicą; byłoby zatem nieuzasadnione żądanie Oddziału ZUS-u w S.
powtórnego opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne.
Wyjaśnienia wymaga również, czy za osoby wymienione w piśmie na k. 26 akt
sądowych opłacone zostały składki na ubezpieczenie społeczne. Z pisma tego nie wy-
nika również, czy firma Import-Export Service Consultng działała na podstawie
uprawnień określonych w art. 27 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. Inna z kolei sytuacja
mogła mieć miejsce w wypadku kierowania przez Agencję "R." obywateli polskich do
Marine Managers Haifa [...]. wymaga zatem wyjaśnienia, czy Agencja "R." w stosunku
do tej firmy była jednostką kierującą do pracy za granicą u pracodawców
zagranicznych.
Wszystkie okoliczności, wymagające wyjaśnienia wynikają z dokumentów złożo-
nych w postępowaniu odwoławczym, nie były więc znane Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w S. przed wydaniem zaskarżonej decyzji. Rewizja nadzwyczajna
podlegała uwzględnieniu, bowiem zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu
Wojewódzkiego rażąco naruszały prawo, skoro zostały wydane w sprawie niedos-
tatecznie wyjaśnionej do ostatecznego rozstrzygnięcia (art. 3 § 2 k.p.c. i art. 316 § 1
k.p.a.). Narusza to również interes Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ godzi w zasadę
praworządnego działania organów wymiaru sprawiedliwości.
Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 422 § 2 k.p.c., Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji.

========================================