Wyrok z dnia 30 czerwca 1994 r.
II URN 20/94

Obniżenie wiadczeń rentowych, wskutek nieprawidłowego okre lenia
przez organ rentowy wysługi emerytalnej żołnierza, stanowi błšd tego organu i
uzasadnia wypłacenie renty w należnej wysoko ci za trzy lata wstecz od dnia
zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysoko ci tej renty.

Przewodniczšcy SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Teresa Romer
(sprawozdawca), Maria Tyszel,

Sšd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, po rozpoznaniu
w dniu 22 czerwca 1994 r. sprawy z wniosku Krystyny O. przeciwko Wojskowemu
Biuru Emerytalnemu w S. o wysoko ć wojskowej renty rodzinnej
na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwo ci [...] od wyroku Sšdu
Apelacyjnego w Lublinie z dnia 22 pa dziernika 1993 r. [...],

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzajšcy go wyrok Sšdu
Wojewódzkiego-Sšdu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 7 czerwca
1993 r., [...] i sprawę przekazał temu Sšdowi do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e

Wnioskodawczyni Krystyna O. pobierała od 1 kwietnia 1978 r. wojskowš rentę
rodzinnš po mężu starszym sierżancie, który zmarł w czasie odbywania zawodowej
służby wojskowej. Poczštkowo rentę wypłacano zaliczkowo, do czasu orzeczenia o
przyczynie zgonu męża wnioskodawczyni.
Rejonowa Wojskowa Komisja Lekarska w D. w orzeczeniu [...] z dnia 16
marca 1979 r. stwierdziła, że mierć Eugeniusza O. nie pozostaje w zwišzku ze
służbš wojskowš.
Decyzjš z 2 maja 1980 r. Wojewódzki Sztab Wojskowy ustalił prawo do
wojskowej renty rodzinnej na podstawie ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz członków ich rodzin (Dz. U.
Nr 53, poz. 341 ze zm.). Rentę zwiększono o 7,5% podstawy wymiaru z tytułu 15
lat
służby wojskowej zmarłego żywiciela. Rentę przyznano wnioskodawczyni oraz jej
dzieciom Renacie i Januszowi.
W zwišzku z postanowieniami ustawy z dnia 23 marca 1983 r. o zmianie
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz. U. Nr
16,
poz. 78) wysoko ć renty rodzinnej z tytułu wysługi emerytalnej podwyższono do
12,5%. Zgodnie bowiem z art. 29 ust. 3 tej ustawy, rentę rodzinnš zwiększa się o
1%
podstawy wymiaru za każdy rok wysługi emerytalnej żołnierza (emeryta, rencisty)
z
tytułu służby wojskowej do 10 lat włšcznie oraz o 0,5% za każdy następny rok
wysługi. Wedle art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. do dnia wej cia w
życie ustawy z dnia 23 marca 1983 r ., wymienionej wyżej, renta rodzinna ulegała
podwyższeniu o 0,5% podstawy wymiaru za każdy rok wysługi emerytalnej żołnierza
z tytułu służby wojskowej. Podwyższenie to nie mogło jednak przekraczać 10%
podstawy wymiaru. Ustawa z dnia 23 marca 1983 r. nie tylko ustaliła wyższy
procent
zwiększenia renty rodzinnej z tytułu wysługi emerytalnej, ale zniosła też
ograniczenie
tego zwiększenia do 10% podstawy wymiaru.
Kolejnymi decyzjami renta rodzinna pobierana przez wnioskodawczynię była
podwyższana i waloryzowana. Decyzji tych wnioskodawczyni nie kwestionowała
mimo prawidłowych pouczeń o sposobie odwołania.
Decyzjš z 31 sierpnia 1992 r. ustalono wysoko ć renty rodzinnej na
1.159.900
zł. To wyliczenie wnioskodawczyni zakwestionowała. W uzasadnieniu odwołania
skierowanego do Sšdu Wojewódzkiego-Sšdu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Lublinie zarzuciła, że wojskowy organ emerytalny od poczštku błędnie wylicza
należnš jej rentę rodzinnš po mężu. Domagała się prawidłowego wyliczenia
wysoko ci tej renty od dnia jej wypłaty - od 1 kwietnia 1978 r. Twierdziła, że w
tej
decyzji oraz w kolejnej, z 1 grudnia 1992 r. nie uwzględniono dodatku z tytułu
15 lat
wysługi emerytalnej męża.
Wyrokiem z 7 czerwca 1993 r. Sšd oddalił odwołanie. W uzasadnieniu Sšd
podkre lił, że renta rodzinna wnioskodawczyni była ustalona na podstawie
za wiadczenia o wysoko ci uposażenia oraz wiadczeń w naturze, jakie otrzymywał
Eugeniusz O. Kolejne decyzje podwyższajšce tę rentę były oparte na decyzji z
1978
r. Wnioskodawczynię prawidłowo pouczano o możliwo ci zaskarżania decyzji, o ile
nie zgadzałaby się z ich tre ciš. Sšd zaznaczył też, że do renty doliczane było
zwiększenie o 12,5% podstawy wymiaru z tytułu wysługi emerytalnej w służbie
wojskowej. Doliczenie takie zawarte jest także w zaskarżonej decyzji. Ponieważ
wnioskodawczyni w dodatkowym "o wiadczeniu" domagała się uwzględnienia w
podstawie wymiaru renty rodzinnej dodatków do uposażenia, które jej zdaniem,
otrzymywał Eugeniusz O., Sšd ustalił, że żaden dokument ani za wiadczenie
zawarte w aktach rentowych nie zawierajš informacji o dodatkach tego rodzaju,
wypłaconych Eugeniuszowi O.
Sšd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z 22 pa dziernika 1993 r. oddalił
rewizję
wnioskodawczyni od wyroku Sšdu I instancji. W uzasadnieniu wyroku Sšd
Apelacyjny podkre lił, że do podstawy wymiaru renty rodzinnej przyjęto
wszystkie
składniki uposażenia jakie otrzymywał mšż wnioskodawczyni. Brak też, zdaniem
Sšdu Apelacyjnego, dowodów potwierdzajšcych dłuższy okres służby wojskowej lub
pracy, które uzasadniałyby przyznanie zwiększenia wymiaru renty z powodu wysługi
lat. Wnioskodawczyni ma zwiększonš rentę rodzinnš o 12,5% podstawy wymiaru z
tytułu 15 lat wysługi emerytalnej męża, co wedle Sšdu Apelacyjnego, odpowiada
materiałowi dowodowemu zawartemu w aktach emerytalnych.
W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwo ci zarzucił wyrokowi Sšdu
Apelacyjnego rażšce naruszenie prawa, w szczególno ci art. 3 § 2 k.p.c. i art.
29
ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
i ich rodzin oraz naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł o
uchylenie
tego wyroku oraz poprzedzajšcego go wyroku Sšdu Wojewódzkiego-Sšdu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie i przekazanie sprawy temu Sšdowi do
ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji Minister podał, że spór dotyczy
ustalenia wysługi emerytalnej męża wnioskodawczyni. W aktach emerytalnych
brakuje za wiadczeń o pracy przed rozpoczęciem służby. Nie ma też danych jakie
okresy i na jakiej podstawie przyjęto do 15 lat wysługi.

Sšd Najwyższy rozważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. W aktach emerytalnych (k. 121)
znajduje się odpis wykazu przebiegu służby wojskowej i pracy cywilnej st.
sierżanta
Eugeniusza O. Brak jest na tym odpisie daty jego sporzšdzenia oraz daty samego
wykazu. Z przebiegu zatrudnienia i służby wojskowej wynika, iż łšczny ich okres
wynosi ponad 25 lat.
W decyzji o rewaloryzacji wojskowej renty rodzinnej, Wojskowe Biuro
Emerytalne przy obliczaniu podstawy wymiaru tej renty przyjęło uposażenie
starszego sierżanta po 20 latach wysługi wojskowej. Decyzja ta, bez daty, wydana
została już po rozstrzygnięciu sprawy zaskarżonym wyrokiem Sšdu Apelacyjnego.
Decyzję tę organ emerytalny wydał działajšc na podstawie przepisów ustawy z dnia
10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich
rodzin (Dz. U. Nr 10 z 1994 r., poz. 36), która weszła w życie z dniem 27 lutego
1994
r. Spór dotyczy wysoko ci renty rodzinnej przewidzianej w przepisach ustawy z
dnia
16 grudnia 1972 r, o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych [...].
Przytoczona decyzja ma dla rozstrzygnięcia tego sporu znaczenie o tyle, że
przyjęto
w niej, iż mšż wnioskodawczyni posiadał ponad 20 lat wysługi emerytalnej. W tej
sytuacji dotychczasowe ustalenia zawarte w obu wyrokach, iż wysługa emerytalna
Eugeniusza O. została prawidłowo obliczona na 15 lat okazujš się błędne.
Brak jest jednak jakiegokolwiek dowodu, poza załšczonym odpisem wykazu
przebiegu służby i pracy, który wyja niałby odmienne od dotychczasowego,
stanowisko Wojskowego Biura Emerytalnego, co do długo ci wysługi emerytalnej
Eugeniusza O.
Jak już wspomniano, zgodnie z tre ciš art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 16
grudnia
1972 r, o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych (jednolity tekst: Dz. U.
z
1983 r., Nr 29, poz. 139), majšcego zastosowanie przy rozpatrywaniu niniejszej
sprawy, nie było ograniczenia długo ci wysługi emerytalnej żołnierza przy
zwiększaniu renty rodzinnej.
Od dnia 1 stycznia 1983 r., do chwili wej cia w życie zmian wprowadzonych
ustawš z dnia 23 marca 1983 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych i ich rodzin [...], ograniczenie zwiększenia wysoko ci
renty
rodzinnej z tytułu wysługi emerytalnej regulował art. 28 ust. 2 omawianej
ustawy i to
nie w zakresie ilo ci lat przyjmowanych do wysługi, lecz tylko co do procentu
zwiększenia w odniesieniu do podstawy wymiaru.
Zgodnie z art. 52 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r, o zaopatrzeniu emerytal-

nym żołnierzy [...], jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie wiadczeń
pieniężnych ujawnione zostanš nowe dowody lub okoliczno ci mogšce mieć wpływ
na prawo do wiadczeń lub ich wysoko ć, które istniały przed ustaleniem prawa do
wiadczeń, następuje ponowne ustalenie prawa do wiadczeń lub ich wysoko ci.
Natomiast art. 62 ust. 1 pkt 2 tej ustawy przewiduje, iż w razie ponownego
ustalenia prawa do wiadczeń, wypłaca się je do dnia, w którym powstało prawo do
nich lub do ich podwyższenia jednakże za okres nie dłuższy niż 3 lata, jeżeli
odmowa przyznania lub przyznanie niższych wiadczeń były następstwem błędu
wojskowego organu emerytalnego lub organu odwoławczego.
Odwołanie wnioskodawczyni od decyzji z 31 sierpnia 1992 r. było w istocie
wnioskiem o ponowne ustalenie wysoko ci renty rodzinnej. Z rażšcym naruszeniem
art. 3 § 2 k.p.c., Sšdy obu instancji nie zajęły się w ogóle wyja nieniem istoty
sprawy, tj. ustaleniem przebiegu pracy cywilnej i służby wojskowej męża wniosko-

dawczyni do chwili jego mierci. Wbrew twierdzeniom wnioskodawczyni a także
wbrew tre ci wspomnianego wykazu oba Sšdy przyjęły jako rzecz oczywistš, że
wysługa emerytalna męża wnioskodawczyni nie przekraczała 15 lat.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy koniecznym będzie dokonanie ustaleń
dotyczšcych przebiegu pracy i służby Eugeniusza O., wyja nienie dlaczego, mimo
tre ci znajdujšcego się obecnie w aktach emerytalnych wykazu przebiegu jego
pracy
i służby, otrzymywała ona rentę rodzinnš podwyższonš jedynie z tytułu 15 lat
wysługi
emerytalnej. Wskazane wydaje się też ustalenie od kiedy organ rentowy dysponował
wspomnianym wykazem, i dlaczego wcze niej nie dokonał wła ciwego obliczenia
wysługi emerytalnej oraz czy wykaz ten zawiera pełne dane.
Obniżenie wiadczeń rentowych wskutek nienależytego okre lenia przez
organ rentowy wysługi emerytalnej żołnierza, stanowi błšd tego organu i
uzasadnia
wypłacenie renty w należnej wysoko ci za trzy lata wstecz od zgłoszenia wniosku
o
ponowne ustalenie wysoko ci tej renty.
Kierujšc się powyższymi względami Sšd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
W zwišzku z nadsyłanymi do Sšdu Najwyższego pismami procesowymi
wnioskodawczyni, Sšd Najwyższy wyja nia, że rewizja nadzwyczajna wniesiona w
jej interesie dotyczyła jedynie wysoko ci wysługi emerytalnej Eugeniusza O. i
tylko ta
kwestia była przedmiotem oceny Sšdu Najwyższego. Ubocznie Sšd Najwyższy
zauważa, że wbrew obecnym zarzutom wnioskodawczyni, materiał dowodowy
zawarty w aktach emerytalnych i sšdowych wskazuje na to, że pozostałe ustalenia
organu emerytalnego, majšce wpływ na wysoko ć renty rodzinnej sš prawidłowe.
Wypłacanie osobie uprawnionej wiadczeń w zaniżonej wysoko ci, narusza
konstytucyjnš zasadę państwa prawnego a więc stanowi też naruszenie interesu
Rzeczypospolitej Polskiej i dlatego rewizja nadzwyczajna została uwzględniona
mimo przekroczenia terminu o jakim mowa w art. 421 § 2 k.p.c.
========================================