Wyrok z dnia 22 czerwca 1994 r.
II URN 19/94

Czteroletni okres, z którego wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru
emerytury (art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 pa dziernika 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw - (Dz. U. Nr 104, poz. 405 ze zm.) przypadać może na
okres ostatnich 13 lat kalendarzowych przed zgłoszeniem wniosku o wypłatę
wiadczenia, jeżeli mimo ustalenia prawa do emerytury uprawniony nie
pobierał wiadczenia, pozostajšc w zatrudnieniu.

Przewodniczšcy SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Teresa Romer,
Maria Tyszel (sprawozdawca),

Sšd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, po rozpoznaniu
w dniu 22 czerwca 1994 r. sprawy z wniosku Zygmunta P. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. o wysoko ć emerytury na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwo ci [...] od wyroku Sšdu Wojewódzkiego-Sšdu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 9 wrze nia 1993 r. [...],

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzajšcš go decyzję Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 24 maja 1993 r. [...] i sprawę
przekazał do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzjš z dnia 5 pa dziernika
1992 r. przyznał Zygmuntowi P., urodzonemu 5 czerwca 1932 r., emeryturę od dnia
6 czerwca 1992 r., zawieszajšc jej wypłatę wobec dalszego pozostawania
wnioskodawcy w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy. Za podstawę
wymiaru emerytury organ rentowy przyjšł zarobek wnioskodawcy z lat 1986, 1987 i
1988, to jest z kolejnych 3 lat kalendarzowych przypadajšcych przed zgłoszeniem
wniosku. Wska nik wysoko ci podstawy wymiaru wyniósł 220,93%.
W dniu 11 maja 1993 r. wnioskodawca zgłosił wniosek o przyjęcie za
podstawę wymiaru emerytury zarobków z lat 1990, 1991 i 1992 r. załšczajšc
za wiadczenie o zatrudnieniu od 1 czerwca 1985 r. do 3 stycznia 1993 r.
Decyzjš z dnia 24 maja 1993 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy
przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury wynagrodzenia uzyskanego we wskaza-

nym okresie, ponieważ nie sš to lata z ostatniego 12-lecia przypadajšcego przed
zgłoszeniem wniosku o przyznanie emerytury z dnia 8 wrze nia 1992 r.
W odwołaniu, wniesionym do Sšdu Wojewódzkiego-Sšdu Pracy i Ubezpie-

czeń Społecznych w Katowicach, wnioskodawca podtrzymał swoje żšdanie.
Wyrokiem z dnia 9 wrze nia 1993 r., [...], Sšd Wojewódzki-Sšd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie. Wnioskodawca nie
zgłosił w ustawowym terminie wniosku o uzasadnienie wyroku, nie wniósł również
rewizji do Sšdu Apelacyjnego.
W rewizji nadzwyczajnej od tego wyroku, Minister Sprawiedliwo ci wnosił o
jego uchylenie oraz o uchylenie poprzedzajšcej ten wyrok decyzji organu
rentowego
i przyjęcie za podstawę wymiaru emerytury wnioskodawcy jego zarobków z trzech
kolejnych lat kalendarzowych tj. z 1990 r., 1991 r. i 1992 r. zarzucajšc, że
zaskarżony wyrok został wydany z rażšcym naruszeniem prawa, w szczególno ci
art. 33 ust. 1 w zwišzku z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 pa dziernika
1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), a nadto naruszenie interesu
Rzeczypospolitej Polskiej.

Rozpoznajšc sprawę Sšd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna okazała się słuszna. Wprawdzie brak jest uzasadnie-

nia zaskarżonego wyroku Sšdu Wojewódzkiego, jednakże sentencja wyroku
wskazuje, że Sšd podzielił poglšd organu rentowego, iż wnioskodawca nie spełnił
warunków okre lonych w art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 17 pa dziernika 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), zwanej dalej ustawš o
rewalory-

zacji, ponieważ zgłosił wniosek o zmianę podstawy wymiaru emerytury po dniu 31
grudnia 1992 r., wobec czego jego żšdanie przyjęcia za podstawę wymiaru
emerytury zarobków uzyskanych w innym okresie niż 3 lata z ostatniego 12-lecia
przed zgłoszeniem wniosku o przyznanie emerytury, nie znajduje uzasadnienia w
tymże przepisie.
Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji wiadczenia zrewaloryzowane
w my l art. 27-30 i art. 32 podlegajš ponownemu obliczeniu, z zastosowaniem
zasad
przewidzianych w art. 28-30, na wniosek emeryta lub rencisty, od podstawy
wymiaru
ustalonej na zasadach okre lonych w art. 7 z okresu, o którym mowa w art. 7 ust.
1
pkt 1 (zdanie pierwsze). Jeżeli wniosek był zgłoszony do dnia 31 grudnia 1992 r.
podwyższenie wiadczenia następowało od dnia 1 listopada 1991 r. (zdanie
trzecie).
Jak wyja nił Sšd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 8 listopada 1993 r. w
sprawie sygn. akt II UZP 21/93 (OSNiCP 1994 r. z. 3, poz. 67): "Przepis art. 33
ma
charakter przepisu przej ciowego i w ust. 1 reguluje - w zakresie nim objętym -
uprawnienia emerytów i rencistów do ponownego obliczenia zrewaloryzowanego
wiadczenia; uwzględnieniu podlegajš jednak tylko te okresy zatrudnienia, które
miały miejsce przed zgłoszeniem wniosku o ustalenie prawa lub wniosku o wypłatę
wiadczenia, zgłoszonych przed wej ciem w życie ustawy o rewaloryzacji (15
listopad 1991 - art 46 ust. 1)". Sšd Najwyższy wskazał w tej uchwale również, że
trzyletni okres, z którego wynagrodzenie może stanowić podstawę wymiaru
emerytury (art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o rewaloryzacji) przypadać może na okres
ostatnich 12 lat przed zgłoszeniem wniosku o wypłatę wiadczenia, jeżeli mimo
ustalenia prawa do emerytury, uprawniony nie pobierał wiadczenia pozostajšc w
zatrudnieniu.
Przepis art. 33 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji ma także zastosowanie do osób
pobierajšcych wiadczenia. Oprócz argumentów przemawiajšcych za tym
stanowiskiem, przytoczonych w cyt. uchwale, można podkre lić, że zasięg czasowy
działania tego przepisu został okre lony poprzez wskazanie, że ponowne
obliczenie
wiadczeń następuje od podstawy wymiaru ustalonej na zasadach okre lonych w
art. 7 z okresu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, czyli kolejnych 3 lat
kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat kalendarzo-

wych, jeżeli wniosek o wiadczenie zostanie zgłoszony do dnia 31 grudnia 1992 r.
Do tej daty odwołuje się art. 33 ust. 1 również w zdaniu ostatnim.
Orzekajšcy w niniejszej sprawie skład Sšdu Najwyższego w całej rozcišgło ci
podziela poglšd wyrażony w przytoczonej uchwale z dnia 8 listopada 1993 r. sygn.
akt II UZP 21/93, że ponowne ustalenie wysoko ci wiadczenia emeryta lub
rencisty,
który po przyznaniu wiadczenia wykonywał zatrudnienie, następuje na podstawie
art. 79 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) zwanej dalej ustawš o
z.e.p. Przepis ten, w brzmieniu nadanym ustawš z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie
niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. Nr 36, poz. 206)
stanowi:
"Na wniosek osoby zainteresowanej ustala się, na zasadach okre lonych w art. 16
i
161, nowš podstawę wymiaru od wyższego wynagrodzenia - wypłaconego
pracownikowi po przyznaniu wiadczenia - za cały okres wymagany do ustalenia
podstawy wymiaru". Zmiany w sposobie ustalania podstawy wymiaru wiadczeń
wprowadzone ustawš o rewaloryzacji powodujš, że zamiast art. 16-161 należy
stosować zasady okre lone w art. 7 ustawy o rewaloryzacji, który to przepis
zastšpił
poprzednio obowišzujšce art. 16-161 ustawy o z.e.p.
Sšd Najwyższy w szeregu swych orzeczeń rozważał zasady ponownego
ustalania wysoko ci wiadczeń emerytów i rencistów, którzy przyznanego wiad-

czenia nie pobierali, wykonujšc zatrudnienie w wymiarze lub w wysoko ci uzasad-

niajšcej zawieszenie wypłaty. W wyroku z dnia 9 marca 1993 r. w sprawie sygn.
akt
II URN 4/93 Sšd Najwyższy uznał, że art. 79 ustawy o z.e.p. nie ma zastosowania
wówczas, gdy emeryt (rencista) pomimo ustalenia prawa do wiadczenia nadal
pozostawał w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy i wskutek tego nie
pobierał przysługujšcego wiadczenia, wobec zawieszenia jego wypłaty. W
uzasadnieniu tego wyroku Sšd Najwyższy powtórzył poglšd ustalony we wcze niej-

szym orzecznictwie, wskazujšcy na różnicę pomiędzy pojęciami: "ustalenie prawa
do
wiadczeń" i "przyznanie wiadczenia" (uchwała z dnia 10 sierpnia 1988 r,. II
UZP
22/88 - OSNCP 1989 z. 12 poz. 194 oraz uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 27
listopada 1989 r., III UZP 11/89 - OSNCP 1990 z. 6 poz. 72 oraz wyrok z dnia 17
stycznia 1992 r. II URN 86/91). W powołanej już wyżej uchwale z dnia 8 listopada
1993 r. Sšd Najwyższy uznał, że: "[...] w sytuacji, gdy osoba, która po
ustaleniu
prawa do emerytury lub renty, odstšpiła od realizacji tego prawa i nie pobierała
wiadczenia, gdyż pozostawała w zatrudnieniu, to zgłaszajšc następnie wniosek o
realizację nabytego prawa, tj. o wypłatę wiadczenia, ma prawo do ustalenia
podstawy wymiaru wiadczenia z wybranego przez siebie okresu - zgodnie z art. 7
ust. 1 ustawy o rewaloryzacji, z tym iż przez użyte w tym przepisie okre lenie
"rok, w
którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę" należy rozumieć rok, w którym
zgłoszono wniosek o wypłatę emerytury lub renty (uprzednio nie pobieranej)."
Brak jest racjonalnych przesłanek, by osoby nie pobierajšce wiadczeń były
w
gorszej sytuacji od osób, które mimo spełnienia przesłanek do nabycia
wiadczenia,
nie wystšpiły o jego ustalenie.
Te dwie grupy osób należy traktować jednakowo, a to z uwagi na priorytetowe
znaczenie pobierania wiadczenia, a nie ustalenia prawa do wiadczenia.
Podkre lić należy, że za stanowiskiem tym przemawia zasada ubezpieczeń
społecznych powišzania prawa i wysoko ci wiadczeń emerytalno-rentowych z
długo ciš okresu zatrudnienia pracownika i wysoko ciš odprowadzonych od jego
wynagrodzenia składek na ubezpieczenie społeczne, zwłaszcza że zasada ta
wyra nie została wzmocniona, wła nie w przepisach ustawy o rewaloryzacji,
nadajšcych okresom składkowym decydujšce znaczenie zarówno w nabyciu prawa
do wiadczeń, jak i ich wysoko ci. Również regulacja art. 7 ust. 1 ustawy o
rewaloryzacji wydłużajšca sukcesywnie okres, z którego wynagrodzenie ma
stanowić podstawę wymiaru wiadczeń wskazuje na dšżenie do cisłego powišzania
wysoko ci wiadczenia z wysoko ciš odprowadzonych na ubezpieczenie społeczne
składek.
W niniejszej sprawie, wnioskodawca po ustaleniu prawa do emerytury nie
pobierał tego wiadczenia wykonujšc nadal zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu
pracy do 3 stycznia 1993 r. Praca ta podlegała obowišzkowi ubezpieczenia
społecznego i od wynagrodzenia wnioskodawcy zostały odprowadzone składki na
ubezpieczenie społeczne.
Sšd Najwyższy, w składzie orzekajšcym, podziela w całej rozcišgło ci
poglšdy przedstawione w powołanych orzeczeniach i uważa, że brak jest przeszkód
prawnych do ustalenia wysoko ci emerytury na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy o
rewaloryzacji tj. do przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury wnioskodawcy, jego
zarobków osišgniętych również w okresie pomiędzy ustaleniem jego prawa do
emerytury a wnioskiem o realizację tego prawa, czyli przed spełnieniem warunków
do podjęcia wypłaty tego wiadczenia.
Ponieważ jednak wnioskodawca złożył wniosek o ustalenie podstawy
wymiaru i wypłatę emerytury w 1993 r., to - w my l art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o
rewaloryzacji - podstawę wymiaru emerytury stanowi kwota wynagrodzenia z
kolejnych 4 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 13
lat kalendarzowych. Wniosek rewizji nadzwyczajnej został - na rozprawie w dniu
22
czerwca 1994 r. - zmodyfikowany w kierunku uwzględnienia w podstawie wymiaru
emerytury wnioskodawcy również jego wynagrodzenia z 1989 r.
Sšd Najwyższy podziela poglšd wyrażony w rewizji nadzwyczajnej, że
zaskarżony wyrok narusza również interes Rzeczypospolitej Polskiej. Pozbawienie
wnioskodawcy wiadczenia w należnej mu wysoko ci jest bowiem sprzeczne z
konstytucyjnš zasadš państwa prawnego i politykš socjalnš; ponadto - jak to Sšd
Najwyższy wielokrotnie podnosił w swych orzeczeniach - naruszenie wyrokiem
sšdowym prawno-konstytucyjnej zasady ustrojowej zasady zaufania obywatela do
Państwa i jego organów, stanowi naruszenie interesu Rzeczypospolitej w
rozumieniu
art. 421 § 2 k.p.c.
Majšc powyższe na uwadze Sšd Najwyższy z mocy powołanych przepisów
oraz art. 422 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.
=========================================