Wyrok z dnia 3 października 1996 r.
II URN 10/96

Istnienie dwóch sprzecznych ze sobą merytorycznych rozstrzygnięć
sądowych o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami i przy niez-
mienionej sytuacji faktycznej i prawnej narusza w rażący sposób porządek
prawny oraz jest sprzeczne z interesem Rzeczypospolitej Polskiej.

Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie: SN Jerzy Kuźniar, SA
Mieczysław Bareja (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Witolda Bryndy, po rozpoznaniu w dniu 3
października 1996 r. sprawy z wniosku Marii P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddział w O. o emeryturę, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Opolu z dnia 19 lipca 1995 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz decyzję Oddziału Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w O. z dnia 6 czerwca 1995 roku [...].


U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 26 stycznia 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
O. załatwił negatywnie wniosek Marii P. o wcześniejszą emeryturę. Powołując się na
brak 30-letniego stażu zatrudnienia organ rentowy jako podstawę prawną odmowy
przyznania prawa do wcześniejszej emerytury wskazał art. 27 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr
40, poz. 267 ze zm.). Staż zatrudnienia Marii P. łącznie z okresem opieki od 11 maja
1991 r. do 1 czerwca 1992 r. nad ojcem będącym inwalidą I-ej grupy organ rentowy
wyliczył na 28 lat 10 miesięcy i 28 dni.
Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 1995 r., wydanym w sprawie [...] Sąd Wojewódzki-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu zmienił decyzję organu rentowego i
przyznał Mari P. prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 1 września 1994 r. Sąd ten
jako okresy nieskładkowe uznał okresy opieki nad będącym inwalidą I grupy ojcem, od
6 maja do 29 maja 1990 r. oraz od 11 maja 1991 r. do 1 czerwca 1992 roku.
Wyrok niezaskarżony przez strony uprawomocnił się. Po stwierdzeniu, że Sąd
Wojewódzki powtórnie wliczył do stażu zatrudnienia okres od 11 maja 1991 r. do 1
czerwca 1992 r. organ rentowy - nie wykonując prawomocnego wyroku - wydał w dniu 6
czerwca 1995 r. nową decyzję stwierdzającą brak uprawnień Marii P. do wcześniejszej
emerytury z tych samych przyczyn co poprzednio (tak jak w decyzji z dnia 26 stycznia
1995 r.). Wyrokiem z dnia 13 lipca 1995 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Opolu odwołanie Marii P. oddalił, uznając ustalenia organu rentowego
za zgodne z dokumentacją dotyczącą przebiegu zatrudnienia i podzielając w pełni
ocenę prawną dokonaną przez ten organ.
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości.
Zarzucił rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 369 pkt 3 KPC oraz narusze-
nie interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł o uchylenie wyroku oraz decyzji organu
rentowego z dnia 6 czerwca 1995 r. [...]
W rewizji nadzwyczajnej podniesiono zarzut nieważności postępowania w
sprawie (art. 369 pkt 3 KPC). Zaskarżony wyrok dotyczy bowiem tego samego rosz-
czenia pomiędzy tymi samymi stronami co w sprawie prawomocnie osądzonej wyro-
kiem z dnia 24 kwietnia 1995 r., przy czym wydając nową decyzję z dnia 6 czerwca
1995 r. organ rentowy nie miał określonych w art. 80 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin podstaw do wznowienia postępowania adminis-
tracyjnego . Decyzję tę wydał w gruncie rzeczy w wykonaniu prawomocnego wyroku z
dnia 24 kwietnia 1995 r., wbrew jego treści, z naruszeniem art. 365 i 366 KPC. Organ
rentowy nie był uprawniony do wydania tej decyzji. Istnienie dwóch sprzecznych ze
sobą wyroków - wyroku z dnia 24 kwietnia 1995 r. i wyroku z dnia 19 lipca 1995 r. -
narusza powagę wymiaru sprawiedliwości i tym samym interes Rzeczypospolitej
Polskiej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 1995 r. Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Opolu przyznał Marii P. prawo do wcześniejszej emerytury. Wyrok ten
wobec niezaskarżenia przez strony uprawomocnił się. Wyrok ten istotnie nie odpowiadał
prawu (vide akta II URN 4/96) i mógł oraz powinien być zakwestionowanym przez
wniesienie rewizji nadzwyczajnej, co też uczynił Minister Sprawiedliwości. Jak to trafnie
wywodzi rewizja nadzwyczajna organ rentowy mógł podjąć działania w kierunku
wniesienia rewizji nadzwyczajnej, skoro wskutek własnej bierności w procesie nie
zaskarżył wyroku w trybie zwykłym (nie wniósł rewizji w terminie). Był jednakże
związany prawomocnym wyrokiem i w konsekwencji był obowiązany wykonać wyrok
zgodnie z art. 365 i 366 KPC. Dla zabezpieczenia swego interesu Zakład Ubezpieczeń
Społecznych miał możliwość złożyć wniosek o rewizję nadzwyczajną łącznie z
wnioskiem o wstrzymanie wykonania wyroku w trybie art. 419 § 2 KPC. Przepis art. 80
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze
zm.) daje możliwość wznowienia postępowania przed organem rentowym, ale ściśle
określa podstawy wznowienia postępowania z jednej strony, z drugiej zaś wskazuje
zasady postępowania w przypadku, gdy zaistnieją podstawy do wznowienia
postępowania w sprawie, w której orzekał organ odwoławczy. W sprawie nie zaistniały
nowe dowody, ani też nie ujawnione zostały nowe okoliczności istniejące przed
wydaniem decyzji, które mogłyby mieć wpływ na uprawnienia emerytalne
wnioskodawczyni. Zatem zasadne są wywody rewizji nadzwyczajnej dotyczące braku
podstaw do wznowienia postępowania w sprawie oraz twierdzenie, że decyzja wydana
została w wykonaniu wyroku, a nie w następstwie wznowienia postępowania.
Ewidentna sprzeczność decyzji z prawomocnym wyrokiem i brak podstaw
prawnych do jej wydania, oznacza bezprawność działania organu rentowego. Roz-
poznając odwołanie od tej decyzji Sąd Wojewódzki bezkrytycznie ocenił sytuację
prawną w sprawie, błędnie przyjmując dopuszczalność wznowienia postępowania
administracyjno-rentowego i prawo organu rentowego do wydania decyzji w każdym
przypadku, gdy organ ten uzna to za celowe. Przedmiotem sporu w sprawie niniejszej,
tak jak w sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 24 kwietnia 1995 r. było prawo do
wcześniejszej emerytury zależne od stażu zatrudnienia. Nie uległ zmianie jakikolwiek
element sporu mający istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia tych spraw, a zatem
zasadny jest w niniejszej sprawie zarzut nieważności postępowania w rozumieniu art.
369 pkt 3 KPC. Istnienie dwóch sprzecznych ze sobą rozstrzygnięć sądowych mających
charakter merytorycznych orzeczeń o to samo roszczenie, pomiędzy tymi samymi
stronami, przy niezmienionej sytuacji, niewątpliwie narusza w rażący sposób porządek
prawny i jest sprzeczne z interesem Rzeczypospolitej Polskiej.
Z tych wszystkich przyczyn stosownie do art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 1 marca
1996 r. (Dz. U. Nr 43, poz. 183) i art. 422 § 1 KPC orzeczono jak w sentencji.

========================================