Wyrok z dnia 30 listopada 2000 r.
II UKN 98/00

Odszkodowanie na podstawie ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świad-
czeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby
pozostającej w związku ze służbą wojskową (Dz.U. Nr 53, poz. 342 ze zm.) przy-
sługuje, gdy uszczerbek na zdrowiu żołnierza został spowodowany zdarzeniem
nagłym, wywołanym przyczyną zewnętrzną, pozostającą w związku z pełnie-
niem czynnej służby wojskowej.


Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Beata Gudowska (spra-
wozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2000 r. sprawy z wniosku
Jarosława D. przeciwko Wojewódzkiemu Sztabowi Wojskowemu w Ł. o jednorazowe
odszkodowanie w związku ze służbą wojskową, na skutek kasacji wnioskodawcy od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 listopada 1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację,
zasądził od Jarosława D. na rzecz Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Ł.
kwotę 100 złotych tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Jarosław D., który odbywał zasadniczą służbę wojskową od dnia 6 maja 1995
r. do dnia 5 maja 1996 r., wystąpił do Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Ł. o
jednorazowe odszkodowanie na postawie ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świad-
czeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostają-
cych w związku ze służbą wojskową (Dz.U. Nr 53, poz. 342 ze zm.). Podstawą fak-
tyczną roszczenia uczynił doznanie odmy opłucnowej wskutek urazu w trakcie zajęć
z wychowania fizycznego w dniu 27 lutego 1996 r. Jego wniosek nie został uwzględ-
niony w decyzji wojskowego organu rentowego, a odwołanie, po ponownym rozpo-
znaniu sprawy, zostało oddalone przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 23 czerwca 1999 r. Sąd przyjął, że wniosko-
dawca uległ wypadkowi w czasie służby wojskowej (stojąc na rękach przy drabince
stracił równowagę i upadł na tylną część kręgosłupa), natomiast nie przyjął związku
przyczynowego między doznanym urazem a schorzeniem w postaci odmy opłucno-
wej rozpoznanej w dniu 13 maja 1996 r. Brak takiego związku wynikał przede
wszystkim z opinii biegłych dwu specjalistów pulmonologów i neurologa, uznających
odmę opłucnową za schorzenie samoistne, powstałe spontanicznie. Zdarzenie pod-
czas zajęć gimnastycznych nie mogło więc - jak przyjął Sąd - stanowić przyczyny
odmy ze względu na niewystąpienie, zawsze wywoływanego przez odmę, nagłego,
ostrego bólu.
W apelacji wnioskodawca, powołując się na skorzystanie z pomocy lekarskiej
po ataku bólu z dusznościami i omdleniem podczas biegu w dniu 18 kwietnia 1996 r.
(badanie ambulatoryjne w Szpitalu w Ł.) oraz rozpoznanie następnego dnia przez
lekarza z jego Jednostki Wojskowej zapalenia mięśnia międzyżebrowego, sugerował,
że mogły to być objawy narastającej powoli odmy brzeżnej dającej objawy neuralgii
międzyżebrowej. Powołał się przy tym na opinię lekarza neurologa Katarzyny D.-K.,
która twierdziła, że tej diagnozy nie da się wykluczyć wobec braku pochodzących z
tego czasu wyników badań rentgenologicznych.
Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził
postępowanie dowodowe, zasięgając opinii biegłych właściwych specjalności, które
prawidłowo ocenił, toteż wyrokiem z dnia 19 listopada 1999 r. apelację oddalił.
Kasacja ubezpieczonego oparta została na podstawie naruszenia prawa ma-
terialnego przez błędną wykładnię art. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świad-
czeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostają-
cych w związku ze służbą wojskową "przez przyjęcie, że nie istnieje związek przy-
czynowy między zdarzeniem z dnia 27 lutego 1996 r. a samoistną odmą opłucnową".
Skarżący powołał się także na drugą podstawę kasacyjną, wskazując na naruszenie
przepisu art. 233 § 1 KPC przez "zupełnie dowolne ocenienie opinii biegłych lekarzy,
którzy nie stwierdzili jednoznacznie braku związku przyczynowego między zdarze-
niem z dnia 27 lutego 1996 r. a zachorowaniem na odmę".
W odpowiedzi na kasację Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego wniósł o
jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na gruncie legalnej definicji wypadku pozostającego w związku ze służbą woj-
skową, zawartej w art. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach odszko-
dowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku
ze służbą wojskową (Dz.U. Nr 53, poz. 342 ze zm.), zdarzenie, które zaszło podczas
lub w związku ze służbą wojskową, może być kwalifikowane jako wypadek tylko
wówczas, gdy spełnia przesłanki wymienione w tym przepisie. W razie wypadku po-
zostającego w związku ze służbą wojskową odszkodowanie przysługuje więc wów-
czas, gdy żołnierz dozna uszczerbku na zdrowiu, który nie miał charakteru samoist-
nego, lecz nastąpił wskutek wypadku. Przyczyną schorzenia nie mogą więc być we-
wnętrzne predyspozycje organizmu, lecz zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną ze-
wnętrzną, pozostającą w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej. W rozpoz-
nawanej sprawie spór sprowadzał się do zweryfikowania możliwości ustalenia
związku przyczynowego pomiędzy prawostronną odmą a wykonywaniem obowiąz-
ków służbowych albo poleceniem przełożonych.
Kwalifikacja schorzenia wnioskodawcy jako wypadku przy pracy wymagała
udowodnienia, że przyczyna zewnętrzna tego zdarzenia pozostawała w nie budzą-
cym wątpliwości związku ze służbą wojskową. Skarżący twierdził, że rozpoznana u
niego odma opłucnowa wywołana została taką właśnie przyczyną i na tej podstawie
domagał się odszkodowania. W konfrontacji z wiedzą i doświadczeniem lekarskim
biegłych sądowych to jego twierdzenie okazało się bezpodstawne. Biegli stwierdzili,
że odmy (poza odmą urazową powstającą wskutek ran uszkadzających klatkę pier-
siową lub płuco), w zasadzie nie wywołują zewnętrzne przyczyny, zwłaszcza zwięk-
szony wysiłek fizyczny, lecz w przeważającej liczbie przypadków, objaw ten (zapad-
nięcie się płuca jako następstwo przedostania się powietrza pomiędzy blaszki opłuc-
nej ściennej i trzewnej) jest wynikiem rozwoju samoistnych schorzeń lub wad wro-
dzonych płuc. Tego stwierdzenia, wypływającego z wiedzy i doświadczenia me-
dycznego, nie zdołał obalić skarżący swą niefachową oceną przyczyn uszkodzenia
zdrowia. Należy podkreślić, że Sąd drugiej instancji poddał opinie biegłych sądowych
wnikliwej i szczegółowej analizie. Ocena ich nie została skutecznie podważona. Bie-
gli nie różnili się w ocenie co do zasady, gdyż wydali podobne medyczne diagnozy o
wewnątrzustrojowym chorobowym podłożu schorzenia wnioskodawcy. Pewna roz-
bieżność ocen odnosiła się tylko do trudności ustalenia czasu powstania odmy spo-
wodowanej brakiem badań rentgenologicznych. Opinia biegłego prof. dr hab. med.
Andrzeja S. w sposób oczywisty wykluczyła związek odmy z urazem kręgosłupa
dlatego, że przyjął za niemożliwe wykonywanie po urazie wywołującym odmę (miał
nim być uderzenie kręgosłupa w dniu 27 lutego 1996 r.) jakichkolwiek ćwiczeń wysił-
kowych (bieg w dniu 18 kwietnia 1996 r.). Biegły zwrócił uwagę, że z odmą wiąże się
nagły, dojmujący ból, którego skarżący nie zgłaszał. Tego samego zdania była biegła
specjalistka chorób płuc lek. Urszula T., która dodatkowo podała, że odma opłucno-
wa pierwotna, występuje samoistnie, najczęściej u młodych mężczyzn o astenicznej
budowie ciała, palaczy tytoniu, przy czym stwierdziła że wnioskodawca wykazuje
powyższe cechy. Z pozytywnego przebiegu drenażu ssącego w dniu 16 maja 1996 r.
wywnioskowała, że do odmy musiało dojść nie wcześniej niż 14 dni przed zabiegiem.
W jednej tylko opinii, biegłej neurolog lek. Katarzyny D.-K., również uznającej
odmę za schorzenie samoistne, zawarte zostało powoływane w kasacji stwierdzenie
o niemożliwości ustalenia daty wystąpienia odmy samoistnej ani na podstawie wy-
wiadu, ani dokumentacji leczenia. Biegła wywodziła z tego możliwość powolnego
narastania odmy brzeżnej, dającej objawy neurologiczne, do której dniu 15 maja
1996 r., przy przyjęciu do szpitala, organizm już się zaadaptował. Rozbieżności w
opiniach dostrzegł i wytłumaczył Sąd pierwszej instancji, oceniając, że samoistnej
odmy wnioskodawcy nie można łączyć z żadnymi zdarzeniami z okresu służby woj-
skowej. Stanowisko to zasadnie podzielił Sąd drugiej instancji i nie popełnił błędu w
stosowaniu art. 233 § 1 KPC, zwłaszcza, gdy się zważy, że biegła Katarzyna D.-K.
łączyła brak stanowczości swych stwierdzeń z epizodem z dnia 18 kwietnia 1996 r., a
nie urazem doznanym w dniu 27 lutego 1996 r., wskazywanym przez skarżącego
jako przyczyna odmy. Nie można pomijać, że odma - jeżeli jest następstwem urazu -
musi powstawać nagle. Dlatego prawidłowa była ocena dowodów dokonana po uzu-
pełniającym przesłuchaniu biegłych, którzy potwierdzili swoje kategoryczne przeko-
nanie o samoistnym podłożu schorzenia.
Podstawa kasacji, oparta na naruszeniu prawa materialnego, została uzasad-
niona stwierdzeniem błędnego przyjęcia, że nie istnieje związek przyczynowy między
zdarzeniem z dnia 27 lutego 1996 r. a odmą, a więc przy ograniczeniu zarzutów do
kwestii faktów. Skoro jednak - co wynika z powyższych rozważań - nie zostało wyka-
zane, by jakiekolwiek zdarzenie, w którym uczestniczył skarżący, stało się przyczyną
uszkadzającą jego zdrowie, to nie może być mowy naruszeniu przepisu art. 2 ustawy
z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w
razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy kasację oddalił (art. 39312
KPC).
========================================