Wyrok z dnia 25 stycznia 2002 r.
II UKN 781/00

Odszkodowanie z tytułu wypadku przy ochronie własności publicznej
przed grożącą szkodą, przysługuje osobom wykonującym czynności związane
z odwróceniem lub zmniejszeniem rzeczywistego i bezpośredniego niebezpie-
czeństwa zagrażającego mieniu publicznemu (§ 2 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 16 września 1997 r. w sprawie świadczeń dla pracowni-
ków, którzy ulegli wypadkom w szczególnych okolicznościach oraz świadczeń
dla osób nie będących pracownikami, Dz.U. Nr 120, poz. 758 ze zm.).


Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2002 r. sprawy z wniosku
Janusza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w O.W. o
jednorazowe odszkodowanie, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 czerwca 2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 2 lutego 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
O.W. odmówił przyznania wnioskodawcy Januszowi K. wypłaty zasiłku chorobowego
za okres od 30 lipca 1996 r. do 25 kwietnia 1997 r. wobec zalegania z zapłatą skła-
dek na ubezpieczenie społeczne za okres przekraczający 3 miesiące. Kolejną decy-
zją z dnia 15 kwietnia 1999 r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do renty
z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy i odmó-
wił przyznania jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy.
Odwołanie wnioskodawcy od tych decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 12 stycznia
2000 r. [...]. Sąd ustalił, że wnioskodawca uległ wypadkowi przy prowadzeniu działal-
ności gospodarczej. Żądanie przyznania jednorazowego odszkodowania z tytułu tego
wypadku Sąd uznał za bezzasadne, bowiem ustawa z dnia 18 grudnia 1976 r. o
ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich
rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.) nie przewiduje takiego
świadczenia. Sąd uznał także, że wnioskodawca nie ma prawa do zasiłku chorobo-
wego, gdyż zalega z zapłatą składek na ubezpieczenie społeczne za okres przekra-
czający 3 miesiące.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy od tego wyroku Sąd Apelacyjny-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 6 czerwca 2000 r. [...]
uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia prawa do zasiłku cho-
robowego i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Kaliszu do po-
nownego rozpoznania, a w pozostałej części apelację oddalił. Podstawą uchylenia
wyroku w części dotyczącej żądania wypłaty zasiłku chorobowego było nieuwzględ-
nienie przez Sąd pierwszej instancji wszystkich wpłat dokonanych przez wniosko-
dawcę na poczet składek na ubezpieczenie społeczne. Natomiast oddalenie odwoła-
nia w zakresie żądania przyznania jednorazowego odszkodowania było zdaniem
Sądu Apelacyjnego prawidłowe. Zgodnie z art. 5 pkt 5 ustawy o ubezpieczeniu spo-
łecznym osób prowadzących działalność gospodarczą, w następstwie wypadku przy
pracy lub choroby zawodowej, ubezpieczonemu przysługują świadczenia pieniężne
w postaci renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej i renty rodzinnej.
Nie ma natomiast podstawy prawnej do przyznania odszkodowania.
Wyrok ten w części oddalającej apelację zaskarżył kasacją wnioskodawca i
wskazując jako podstawę kasacji naruszenie prawa materialnego przez niezastoso-
wanie § 2 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1997 r. w
sprawie świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych oko-
licznościach oraz świadczeń dla osób nie będących pracownikami, naruszenie zasa-
dy sformułowanej w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz
błędną interpretację ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym
osób prowadzących działalność gospodarczą, wniósł o uchylenie wyroku w części
zaskarżonej i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi do ponownego roz-
poznania. W uzasadnieniu kasacji wnioskodawca podniósł, że powołane rozporzą-
dzenie Rady Ministrów przewiduje prawo do odszkodowania z tytułu wypadku, któ-
remu uległa osoba nie będąca pracownikiem przy chronieniu własności publicznej
przed grożącą szkodą. W takich okolicznościach uległ wypadkowi wnioskodawca,
który na zlecenie Zespołu Szkół Technicznych w O.W. dokonywał czynności zmie-
rzających do oczyszczenia przewodów i kanałów kominowych oraz kontroli tych in-
stalacji. Zachowanie jego zmierzało więc do zapobieżenia powstaniu szkody we wła-
sności publicznej. Ponadto wypadek nastąpił przy wykonywaniu czynności zawodo-
wych, a zatem odmowa przyznania wnioskodawcy odszkodowania z tej przyczyny,
że nie był on pracownikiem, narusza zasadę równości wobec prawa określoną w art.
32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 3931 KPC kasacja może być oparta na dwóch podstawach - na-
ruszeniu prawa materialnego i naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie
to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Dopuszczalne jest więc kwestionowa-
nie zaprezentowanego w zaskarżonym wyroku poglądu prawnego, jeżeli podstawą
kasacji jest naruszenie prawa materialnego oraz kwestionowanie ustaleń faktycz-
nych, jeżeli kasacja oparta jest na podstawie naruszenia przepisów postępowania. W
niniejszej kasacji nie wskazuje się jako jej podstawy naruszenia przepisów postępo-
wania, zatem ustalenia faktyczne nie są kwestionowane. Z uzasadnienia kasacji wy-
nika zresztą, że wnioskodawca przyznaje fakt, iż uległ wypadkowi w czasie wykony-
wania czynności związanych z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą,
lecz ocenia te czynności jako chronienie własności publicznej przed grożącą szkodą.
Taka interpretacja przepisu § 2 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16
września 1997 r. w sprawie świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w
szczególnych okolicznościach oraz świadczeń dla osób nie będących pracownikami
(Dz.U. Nr 120, poz. 758), jest nieuprawniona. Przewidziane w tym przepisie prawo
do odszkodowania dla osób, które uległy wypadkowi przy ochronie własności pu-
blicznej przed grożącą szkodą, przysługuje osobom, które wykonują czynności zwią-
zane z odwróceniem lub zmniejszeniem rzeczywistego i bezpośredniego niebezpie-
czeństwa zagrażającego mieniu publicznemu. Wynika to ze sformułowania ,,grożąca
szkoda", które oznacza, że musi występować stan bezpośredniego zagrożenia. Nie
jest taką czynnością konserwacja urządzeń mająca na celu utrzymanie ich w stanie
bezpiecznym, wykonywana w ramach działalności gospodarczej na zamówienie
podmiotu korzystającego z tych urządzeń. Powołany przepis nie mógł więc być w
sprawie zastosowany i zarzut jego naruszenia jest bezzasadny.
Zarzut błędnej wykładni ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu
społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.) nie może być uwzględniony z tej przy-
czyny, że został wadliwie sformułowany. Ustawa reguluje całościowo jeden z syste-
mów ubezpieczenia społecznego, natomiast żądanie dotyczy niewielkiego fragmentu
tego uregulowania. Ocena prawidłowości wykładni mogłaby być dokonana tylko
wówczas, gdyby został wskazany konkretny przepis lub kilka przepisów, które zda-
niem wnoszącego kasację zostały w zaskarżonym wyroku zinterpretowane błędnie.
Nie może być także usprawiedliwioną podstawą kasacji powoływanie się na
zasadę równości i zakazu dyskryminacji określoną w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej. W odniesieniu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego
zasada ta nie może oznaczać, że wszystkim obywatelom przysługują jednakowe
świadczenia. Równe prawa mają osoby spełniające takie same warunki. Prawo do
świadczeń określone jest w ustawach regulujących różne systemy ubezpieczeń i
uzależnione jest ono od spełnienia określonych tymi ustawami warunków. Ogólnie
rzecz biorąc, zakres świadczeń uzależniony jest od zakresu objęcia ubezpieczeniem.
Ubezpieczenie społeczne pracowników obejmuje wszystkie świadczenia z tytułu wy-
padków przy pracy w zakresie uregulowanym ustawą z dnia 12 czerwca 1975 r. o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst:
Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), która ma zastosowanie do innych osób tylko
w ściśle określonych przepisami przypadkach. Natomiast w systemie ubezpieczenia
społecznego osób prowadzących działalność gospodarczą ubezpieczeniem objęte
są świadczenia wymienione w art. 5 ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób pro-
wadzących działalność gospodarczą. Przepis ten w punkcie 5 wymienia w sposób
wyczerpujący świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a
prawo do jednorazowego odszkodowania nie zostało w nim wymienione. Zasada
równości wobec prawa nie upoważnia do żądania świadczeń przysługujących pra-
cownikom przez osobę, która nie ma statusu pracownika.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312 KPC oddalił ka-
sację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================