Wyrok z dnia 28 listopada 2000 r.
II UKN 74/00

Wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności może nastą-
pić tylko na żądanie strony (art. 281 KPC), także z przyczyn uzasadniających
wyłączenie sędziego z mocy samej ustawy (art. 48 KPC).


Przewodniczący SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN: Kry-
styna Bednarczyk, Jerzy Kuźniar.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2000 r. sprawy z wniosku
Zbigniewa P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o
rentę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z
dnia 26 października 1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 26 października 1999 r. [...] od-
dalił apelację Zbigniewa P. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Koszalinie z dnia 27 października 1998 r. [...], oddalającego
odwołanie apelującego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w S.
z dnia 30 października 1997 r., odmawiającej przyznania renty z tytułu niezdolności
do pracy.
Sąd ustalił, że wnioskodawca, u którego rozpoznano zaburzenia krzepnięcia
krwi na tle niedoborów części zespołu protrąbiny jest zdolny do pracy (opinia z dnia 5
stycznia 1998 r. biegłych lekarzy internisty i chirurga, opinia Kierownika III Kliniki
Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w G. sporządzona po hospitalizacji
wnioskodawcy w okresie od 16 czerwca do 8 lipca 1998 r., opinia Kliniki Chorób We-
wnętrznych, Endokrynologii i Zaburzeń Hemostazy Akademii Medycznej w G. wyda-
na po ponownej hospitalizacji ubezpieczonego od 26 lipca do 6 sierpnia 1999 r.).
Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), niezdolność do pracy jest jed-
nym z warunków nabycia prawa do renty z tego tytułu. Ubezpieczony go nie spełnia.
Zbigniew P. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawy naru-
szenie przepisów postępowania ,, poprzez rażąco wadliwą - w świetle dyrektyw pły-
nących z art. 233 § 1 Kpc w zw. z art. 3931 pkt 2 Kpc - ocenę dowodów" oraz uchy-
bienie ,,treści art. 281 Kpc w zw. z art. 48 Kpc poprzez oparcie wyroku na opinii bie-
głego, który ex lege podlegał wyłączeniu", a także naruszenie prawa materialnego
poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 25 ust. 1 ustawy o z.e.p. i
§ 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 21 sierpnia 1997 r. w
sprawie szczegółowych zasad orzekania o stopniu niepełnosprawności, trybu postę-
powania przy orzekaniu oraz zakresu, składu i sposobu działania zespołów orzekają-
cych o stopniu niepełnosprawności (Dz.U. Nr 100, poz. 627), wniósł o uchylenie zas-
karżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego roz-
poznania, z orzeczeniem o kosztach postępowania.
W uzasadnieniu kasacji skarżący podał, że od 2 stycznia 1997 r. został zare-
jestrowany jako bezrobotny w Powiatowym Urzędzie Pracy w B. Wykonywał zawód
ślusarza mechanika pracując fizycznie. Sąd nie wyjaśnił, czy przy rozpoznanym
schorzeniu może wykonywać tę pracę. Pełnomocnik ubezpieczonego, podważając
rzetelność i moc dowodową ponownej opinii lekarskiej sporządzonej przez biegłą
Eugenię C. w sierpniu 1999 r., wywodził, że jeżeli ,,ta sama osoba przed rokiem
stwierdzała, że Zbigniew P. nie wymaga leczenia, a później okazało się, że leczenia
wymagał, narażałaby swój autorytet stwierdzając jakiekolwiek schorzenie u powoda.
(...) Bezstronność biegłego może być zagrożona przez świadomość błędnej diagno-
zy, czy pominięcie wskazania potrzebnej terapii". Jest to, zdaniem skarżącego, przy-
czyna osłabiająca zaufanie do biegłego i obiektywizmu opinii prof. dr hab. Eugenii C.
Jako biegła powinna ona być wyłączona (tak jak sędzia) ex lege.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Pełnomocnik Zbigniewa P. zakwestionował moc dowodową ponownej opinii
prof. dr hab. E. C., wydanej po hospitalizacji skarżącego w okresie od 26 lipca do 6
sierpnia 1999 r., sugerując, że opinia ta nie oddaje rzeczywistej oceny stanu zdrowia
badanego, albowiem biegła, ze względów prestiżowych, podtrzymała swoje stanowi-
sko wyrażone uprzednio w opinii z lipca 1998 r. Jego zdaniem biegła ta podlegała
wyłączeniu ex lege. Pogląd ten nie jest trafny. Według art. 281 KPC do ukończenia
czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn, z jakich można
żądać wyłączenia sędziego. Złożenie wniosku po rozpoczęciu przez biegłego czyn-
ności zobowiązuje stronę do uprawdopodobnienia, że przyczyna wyłączenia pows-
tała później lub że przedtem nie była znana. Z powołanego przepisu wynika, że wy-
łączenie biegłego po jego wyznaczeniu następuje jedynie na wniosek strony. W
kontekście regulacji zawartej w art. 278 § 1 i 279 KPC jest to logiczne. Skoro bowiem
wezwanie biegłego w celu zasięgnięcia jego opinii następuje po wysłuchaniu wnio-
sków stron, ewentualne prawne przeszkody do wyznaczenia konkretnej osoby w tej
roli powinny być ujawnione na tym etapie postępowania.
Przyjąć należy, że żądanie wyłączenia biegłego mogą uzasadniać zarówno
przyczyny wyłączenia sędziego ,,z mocy samej ustawy" (art. 48 KPC), jak i na wnio-
sek strony (art. 49 KPC). Prof. dr hab. Eugenia C. nie była stroną w sprawie i nie po-
zostawała z żadną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziały-
wałby na jej prawa lub obowiązki (art. 48 § 1 pkt 1 KPC). Nie była małżonką, krewną
lub powinowatą w linii prostej, krewną boczną do czwartego stopnia bądź powino-
watą boczną do drugiego stopnia strony (art. 48 § 1 pkt 2 KPC). Nie była związana
ze stroną z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli (art. 48 § 1 pkt 3 KPC). Nie była
pełnomocnikiem ani radcą prawnym jednej ze stron (art. 48 § 1 pkt 4 KPC). Nie brała
udziału w wydawaniu zaskarżonego wyroku i nie występowała w sprawie jako proku-
rator (art. 48 § 1 pkt 5 KPC). Nie zachodziła zatem żadna z okoliczności uzasadnia-
jącej jej wyłączenie z mocy prawa. Nie łączył biegłej ani z organem rentowym (ze
względów oczywistych), ani ze Zbigniewem P. żaden stosunek osobisty tego rodzaju,
że mógłby wywołać wątpliwości co do jej bezstronności (art. 49 KPC). Poza wszyst-
kim, skarżący nie żądał wyłączenia Eugenii C. jako biegłego. Zgłoszenie wniosku tej
treści w kasacji jest spóźnione.
Zarzut naruszenia przez Sąd art. 233 § 1 KPC wskutek błędnej oceny dowo-
dów jest bezzasadny. Nie ma żadnych usprawiedliwionych podstaw do twierdzenia,
że wysokiej klasy specjalista, uczony, kierownik katedry wyższej uczelni medycznej
świadomie ukrywa rzeczywisty stan zdrowia pacjenta w celu obrony swojego autory-
tetu zawodowego. Opinia prof. dr hab. Eugenii C. nie jest odosobniona. Żaden z le-
karzy nie stwierdził niezdolności Zbigniewa P. do pracy. Żaden nie zaprzeczył rozpo-
znanym u niego schorzeniom. Przy tym, zdolności ubezpieczonego do pracy dowo-
dzi pośrednio zarejestrowanie go jako bezrobotnego. Zgodnie z legalną definicją,
bezrobotnym jest bowiem osoba zdolna do pracy i gotowa do jej podjęcia w pełnym
wymiarze czasu pracy (art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrud-
nieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 47, poz. 211
ze zm.).
Zarzut naruszenia art. 25 ustawy o z.e.p. w związku z § 5 rozporządzenia Mi-
nistra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stopniu
niepełnosprawności, trybu postępowania przy orzekaniu oraz zakresu, składu i spo-
sobu działania zespołów orzekających o stopniu niepełnosprawności jest bezzasad-
ny. Przepis ten dotyczy składania wniosków o wydanie orzeczenia o stopniu niepeł-
nosprawności. Niepełnosprawność skarżącego i jej stopień nie stanowiły przedmiotu
sporu. Lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych orzekał o jego zdolności
do pracy na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 8 sierpnia 1997 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy do celów ren-
towych (Dz.U. Nr 99, poz. 612), nie zaś powołanego w kasacji rozporządzenia Mini-
stra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 21 sierpnia 1997 r.
Postępowanie kasacyjne nie potwierdziło zasadności zarzutu naruszenia
przepisów proceduralnych. Należy wobec tego przyjąć, że ustalenia stanowiące fak-
tyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku są niewadliwe.
Skoro Zbigniew P. jest zdolny do pracy - nie spełnia przewidzianego w art. 32 pkt 1
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich ro-
dzin warunku koniecznego do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================