Wyrok z dnia 17 stycznia 2002 r.
II UKN 732/00

Sąd drugiej instancji nie ma obowiązku przeprowadzenia z urzędu do-
wodów dotyczących okresu ubezpieczenia, który nie był przedmiotem decyzji
organu rentowego ani odwołania ubezpieczonego.


Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Jerzy Kuźniar.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2002 r. sprawy z wniosku
Michała P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T.M. o
rentę inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Łodzi z dnia 20 czerwca 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację i wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej w urzędu.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi po ponownym
rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 20 czerwca 2000 r. oddalił apelację ubezpie-
czonego Michała P. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Łodzi z dnia 31 sierpnia 1998 r., oddalającego odwołanie ubezpieczone-
go od decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania mu renty z tytułu niezdol-
ności do pracy z uwagi na brak co najmniej 5 letniego okresu zatrudnienia w dziesię-
cioleciu poprzedzającym powstanie u niego niezdolności do pracy. W sprawie tej
ustalono, że schorzenie powodujące u ubezpieczonego niezdolność do pracy zostało
stwierdzone w okresie pobytu przezeń w szpitalu więziennym od 15 stycznia do 11
czerwca 1997 r. Na okoliczność daty powstania tej niezdolności Sąd Apelacyjny przy
ponownym rozpoznaniu sprawy zażądał pełnej dokumentacji medycznej ubezpieczo-
nego, a następnie dopuścił dowód z uzupełniającej pisemnej opinii biegłych lekarzy
sądowych - specjalisty chorób wewnętrznych oraz chirurga, którzy uznali, że ubez-
pieczony nie był inwalidą przed majem 1998 r. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał,
że ubezpieczony nie stał się osobą niezdolną do pracy przed upływem 18 miesięcy
od ustania ubezpieczenia z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, tj. przed
dniem 30 maja 1993 r., przez co nie mógł nabyć uprawnień rentowych.
W kasacji wnioskodawcy jego pełnomocnik podniosła zarzut naruszenia art.
227 i 232 KPC w związku z art. 473 KPC, uzasadniany oddaleniem wniosku o do-
puszczenie dowodu z przesłuchania świadków na okoliczność pracy w latach 1992-
94 ,,u pracodawcy, który nie dopełnił obowiązku ubezpieczenia wnioskodawcy w
ZUS". Takiego wniosku dowodowego nie składał wcześniej, ,,gdyż Sąd nie pytał go o
świadków", natomiast korzystał z pomocy prawnej udzielonej mu z urzędu dopiero po
uchyleniu przez Sąd Najwyższy poprzedniego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26
stycznia 1999 r. Na tej podstawie pełnomocnik wnioskodawcy domagała się uchyle-
nia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz za-
sądzenia kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty kasacji są chybione. Wbrew twierdzeniom w niej zawartym, Sąd Ape-
lacyjny przy ponownym rozpoznaniu sprawy procedował w granicach oceny prawnej i
wskazań co do dalszego postępowania zawartych w wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 23 listopada 1999 r., uchylającym sprawę do ponownego rozpoznania wyłącznie
w celu zweryfikowania prawidłowej daty powstania niezdolności do pracy wniosko-
dawcy. Wykluczało to badanie jego twierdzeń o zatrudnieniu w latach 1992-94 u bli-
żej nieokreślonego pracodawcy (a contrario art. 386 § 6 KPC w związku z art. 39319
KPC). Takiego oświadczenia ani zeznań świadków dotyczących sygnalizowanego
nowego okresu ubezpieczenia wnioskodawca nie składał w postępowaniu rentowym.
Kwestii tej nie podnosił w odwołaniu od negatywnej decyzji rentowej, a także w ape-
lacji od wyroku Sądu pierwszej instancji. Twierdzenie o spornym, ale nowym okresie
ubezpieczenia pojawiło się dopiero w kasacji sporządzonej przez pełnomocnika
wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 stycznia 1999 r. i jak wynika
z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1999 r. Wniosek ten
nie był przedmiotem oceny prawnej ani wskazań co do dalszego postępowania w
sprawie, w konsekwencji czego Sąd drugiej instancji prawidłowo oddalił wniosek do-
wodowy zgłoszony przez pełnomocnika wnioskodawcy na rozprawie w dniu 9 maja
2000 r. Z tych przyczyn kasacyjny zarzut naruszenia art. 227, 232 i 473 KPC, pole-
gający na nieprzeprowadzeniu z urzędu przez Sąd Apelacyjny dowodu w zakresie
nowego okresu ubezpieczenia, jaki nie był przedmiotem decyzji organu rentowego, a
w konsekwencji nie był objęty zakresem odwołania skierowanego do sądu ubezpie-
czeń społecznych, był bezzasadny. Powyższe oznacza, że przedmiotem postępowa-
nia sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w tym zakresem ka-
sacyjnego zaskarżenia nie może być kwestia nie objęta decyzją organu rentowego.
Natomiast w zakresie wskazanym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 lis-
topada 1999 r., Sąd drugiej instancji zażądał z Przychodni Rejonowej w R. pełnej do-
kumentacji medycznej, a następnie przeprowadził dowód z uzupełniającej pisemnej
opinii biegłych lekarzy sądowych, którzy wykazali, że wnioskodawca nie był inwalidą
przed upływem 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia. Uzasad-
nienie zaskarżonego wyroku zawiera szczegółowy opis postępowania dowodowego
w zakresie, którego wynik wykluczał możliwość przyjęcia, że wnioskodawca spełnił
warunek powstania inwalidztwa (niezdolności do pracy) przed upływem 18 miesięcy
od ustania ubezpieczenia z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, tj. przed
dniem 30 maja 1993 r., wymagany do przyznania mu uprawnień rentowych (art. 32
pkt 3 ustawy o z.e.p.). Sądy nie są też obowiązane do uwzględniania kolejnych wnio-
sków dowodowych strony tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę, ale
pomijają je od momentu ostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1997 r., II UKN 45/97, OSNAPiUS
1998 nr 1, poz. 24).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art.
39312 KPC, a także wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu, który nie zawierał koniecznego oświadczenia pełnomocnika
wnioskodawcy, że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części (§ 22 rozpo-
rządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych - Dz.U. Nr 154, poz.
1013 ze zm.).
========================================