Wyrok z dnia 15 czerwca 1999 r.
II UKN 690/98

Zgodnie z § 22 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja
1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych (Dz.U. Nr 60, poz. 277 ze
zm.) prawo do zasiłku wychowawczego przysługuje tylko na okres udzielonego
pracownikowi urlopu wychowawczego. W razie wcześniejszego niż termin za-
kończenia tego urlopu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn ekonomicznych,
leżących po stronie pracodawcy, obowiązek wypłaty zasiłku przejmuje Zakład
Ubezpieczeń Społecznych, który jednak nie jest uprawniony do udzielania dal-
szego urlopu wychowawczego i przedłużania okresu wypłaty zasiłku wycho-
wawczego.


Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 1999 r. sprawy z wniosku
Wandy M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z. o zasiłek
wychowawczy, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Białymstoku z dnia 4 listopada 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 25 czerwca 1998 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Białymstoku oddalił odwołanie Wandy M. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w Z., odmawiającej prawa do zasiłku wycho-
wawczego w okresie od 1 lipca 1997 r. do 30 czerwca 1998 r., umarzając postępo-
wanie w części zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 lipca 1996
r. do 30 czerwca 1997 r.

Sąd Wojewódzki ustalił, że z wnioskodawczynią został rozwiązany stosunek
pracy z powodu upadłości zakładu pracy z dniem 30 kwietnia 1996 r., w której to da-
cie korzystała ona z urlopu wychowawczego udzielonego jej na okres od 8 kwietnia
1995 r. do 30 czerwca 1996 r., wobec czego stosownie do § 22 ust. 2 rozporządze-
nia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowaw-
czych (Dz.U. Nr 60, poz. 277) pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę z
przyczyn określonych w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy w czasie urlopu
wychowawczego przed dniem wejścia w życie tego rozporządzenia (tj. 2 czerwca
1996 r.), prawo do zasiłku wychowawczego przysługuje do upływu okresu, na jaki
został mu udzielony urlop wychowawczy.

Wyrokiem z dnia 4 listopada 1998 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku oddalił apelację wnioskodawczyni, podzielając stanowis-
ko Sądu pierwszej instancji.

Kasacja wnioskodawczyni od powyższego wyroku zarzuca naruszenie prawa
materialnego § 22 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1998 r.
w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych (Dz.U. Nr 60, poz. 277) i przepisu §
22 ust. 4 tego rozporządzenia w związku z § 15 ust. 2 i 3 rozporządzenia Rady Minis-
trów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych (Dz.U. z 1990 r. Nr
76, poz. 454 ze zm.).


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kasacja okazała się nieuzasadniona. Stan faktyczny sprawy nie budzi wątpli-
wości, a kasacja nie zarzuca zaskarżonemu wyrokowi naruszenia przepisów postę-
powania. Wnioskodawczyni nabyła prawo do urlopu wychowawczego w oparciu o
przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów
wychowawczych (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 76, poz. 454). Zarówno z nazwy
tego aktu prawnego, jak i z § 5 ust. 1 rozporządzenia wynika wniosek, że zasiłek wy-
chowawczy jest pochodną udzielenia urlopu wychowawczego i, z pewnym zastrze-
żeniem, przysługuje ,,pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego". Wynika
stąd pierwszy wniosek, że pracownicy nie korzystającej z urlopu wychowawczego
zasiłek, co do zasady, nie przysługuje. Przepisy powołanego rozporządzenia utraciły
moc z dniem 2 czerwca 1996 r., tj. z dniem wejścia w życie przepisów rozporządze-
nia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowaw-
czych (Dz.U. Nr 60, poz. 277), a kwestię uprawnień pracowników, którzy korzystali z
urlopów wychowawczych w dniu 2 czerwca 1996 r. udzielonych na podstawie przepi-
sów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r., uregulował wyłącznie
przepis § 22 rozporządzenia z 28 maja 1996 r. Do sytuacji, w jakiej znalazła się
wnioskodawczyni, zastosowanie ma § 22 pkt 2, który stanowi, że zasady udzielenia
urlopu wychowawczego oraz prawa i obowiązki z tym związane określone w rozpo-
rządzeniu z 1981 r. stosuje się do pracowników, z którymi umowa o pracę została
rozwiązana z przyczyn określonych w przepisach o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy w
czasie urlopu wychowawczego przed dniem wejścia w życie rozporządzenia (2
czerwca 1996 r.) - do upływu okresu, na jaki został im udzielony urlop.

Wnioskodawczyni została zwolniona z pracy z przyczyn dotyczących praco-
dawcy z dniem 30 kwietnia 1996 r., a więc przed dniem wejścia w życie nowego roz-
porządzenia. Urlop wychowawczy, z którego korzystała, udzielony jej został do dnia
30 czerwca 1996 r. i tylko do tej daty do wnioskodawczyni stosuje się zasady udzie-
lania zasiłku wychowawczego oraz prawa i obowiązki z tym związane wynikające z
rozporządzenia z 1981 r. Ponieważ zaś według tego rozporządzenia prawo do zasił-
ku wychowawczego przysługiwało tylko pracownicy korzystającej z urlopu wycho-
wawczego, i to z zastrzeżeniem § 7, który - mimo korzystania z takiego urlopu - wy-
łączał prawo do zasiłku w razie urlopu krótszego niż 3 miesiące oraz sześciu innych
przypadkach (przekroczenie dochodu na członka rodziny, umieszczenie dziecka w
żłobku itp.), jest oczywiste, że zasiłek po zakończeniu urlopu przysługiwać nie może.
Taki też wniosek wypływa z brzmienia § 22 ust. 4 rozporządzenia z 1996 r., który
stanowi, że pracownicy pobierający w dniu wejścia w życie rozporządzenia (2
czerwca 1996 r.) zasiłek wychowawczy ustalony na podstawie rozporządzenia z
1981 r., zachowują to prawo na dotychczasowych zasadach do upływu okresu, przez
który przysługuje im prawo do zasiłku. Jeżeli zatem okresem, przez który przysługi-
wało prawo do zasiłku, był według rozporządzenia z 1981 r. tylko okres urlopu wy-
chowawczego, to między omawianym ustępem 4 a ustępem 2 pkt 2 § 22 rozporzą-
dzenia z 1996 r. nie istnieje żadna sprzeczność. Z ustępu 4 nie wypływa żadne
samoistne prawo do zasiłku wychowawczego, wykraczające poza okres urlopu wy-
chowawczego, z którego to urlopu wynika uprawnienie do zasiłku. Prowadzi to do
wniosku, że skoro wnioskodawczyni udzielono urlopu wychowawczego do 30
czerwca 1996 r., z tą datą ustało prawo do zasiłku wychowawczego. Gdyby wnios-
kodawczyni przed datą wejścia w życie rozporządzenia z 1996 r. złożyła wniosek o
urlop wychowawczy na okres dłuższy niż do 30 czerwca 1996 r. i urlop taki uzyskała
- miałaby prawo do zasiłku do końca tego urlopu. Skoro jednak w dacie zakończenia
urlopu - 30 czerwca 1996 r. - wnioskodawczyni nie była już pracownikiem, nie mogła
uzyskać urlopu, gdyż udziela go aktualny pracodawca. Zakład Ubezpieczeń Spo-
łecznych przejął zamiast pracodawców obowiązek wypłaty zasiłku wychowawczego
na okres do końca udzielonego jeszcze przez pracodawcę urlopu wychowawczego,
jednakże żaden przepis prawa nie nałożył na organ rentowy obowiązku udzielania
dalszych urlopów wychowawczych. Jeżeli zaś, według omawianego § 22 rozporzą-
dzenia z 1996 r. prawo do zasiłku wynika bezpośrednio z prawa do urlopu, to z za-
kończeniem urlopu wychowawczego ekspiruje prawo do zasiłku wychowawczego, co
miało miejsce w przedmiotowej sprawie.

Sąd Najwyższy nie znalazł zatem usprawiedliwionych podstaw do uwzględ-
nienia kasacji i w oparciu o art. 39312 KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================