Wyrok z dnia 14 grudnia 2001 r.
II UKN 681/00

Niezakwestionowanie ustalenia faktycznego sądu, co do pobierania za-
siłku dla bezrobotnych, jest wiążące w postępowaniu kasacyjnym (art. 39311
KPC) i oznacza, że strona korzystała z ubezpieczenia społecznego na mocy art.
30 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 6, poz. 56 ze zm.), a więc nie
podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu wypadkowemu oraz
emerytalno-rentowemu rolników (art. 7 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 i 3 ustawy z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jednolity tekst:
Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.).


Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2001 r. sprawy z wniosku
Elżbiety R. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Re-
gionalnemu w B. o ustalenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, na
skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21
czerwca 2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 2 marca 2000 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie, rozpoznając sprawę po raz drugi, oddalił odwołanie wnio-
skodawczyni Elżbiety R. od decyzji Kasy Społecznego Ubezpieczenia Rolników-Od-
działu Regionalnego w B. z dnia 30 kwietnia 1999r., stwierdzającej ustanie rolnicze-
go ubezpieczenia społecznego Adama R. od dnia 12 kwietnia 1996 r. Decyzją tą
uchylono nadto decyzję organu rentowego z dnia 11 grudnia 1996 r. Sąd ten ustalił,
że Adam R. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 października 1992 r.
z wyłączeniem okresu od 6 października 1995 r. do 5 kwietnia 1996 r. Od dnia 12
kwietnia 1996 r. mąż wnioskodawczyni otrzymywał zasiłek dla bezrobotnych, zaś w
dniu 13 listopada 1996r. zmarł na skutek wypadku przy pracy rolniczej wykonywanej
w dniu 12 listopada 1996 r. Z uwagi na status bezrobotnego (z prawem do zasiłku)
Adam R. nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 12 kwietnia 1996
r. zgodnie z art. 7 i art. 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), skoro do
śmierci podlegał ubezpieczeniu wynikającemu z tytułu pobierania zasiłku dla bezro-
botnych. Odmienne stwierdzenia zawarte w decyzji z dnia 11 grudnia 1996 r. nie
mają prawnego znaczenia, skoro decyzja ta została uchylona jako wydana bez
udziału Adama R., który z chwilą śmierci stracił status strony. Zaskarżoną decyzję z
dnia 30 kwietnia 1999 r. wydano z udziałem wnioskodawczyni.
Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny w Lublinie i oddalił apelację wniosko-
dawczyni (wyrok z dnia 21 czerwca 2000 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 7 i art. 16 ustawy o u.s.r , art. 154
KPA oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 386 § 6 KPC ,,przez podzielenie
stanowiska Sądu Okręgowego, że decyzja z dnia 11 grudnia 1996 r. była nieważna z
mocy prawa ... ", wniosła o jego zmianę i uwzględnienie apelacji poprzez ustalenie,
że Adam R. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. W uzasadnieniu wska-
zała, że decyzja organu rentowego powoduje, iż jej mąż przez ostatnie dwa dni życia
nie podlegał żadnemu ubezpieczeniu, co stanowi oczywiste naruszenie prawa.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest uzasadniona. Przede wszystkim należy zauważyć, że sto-
sownie do art. 180 § 1 KPA, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przepi-
sy tego kodeksu (KPA) stosuje się o ile przepisy dotyczące ubezpieczeń nie ustalają
odmiennych zasad postępowania w tych sprawach. Te same zasady obowiązują w
postępowaniu przed organami odwoławczymi właściwymi w tego rodzaju sprawach
(art. 181 KPA), a więc przepisy postępowania administracyjnego mogą znaleźć za-
stosowanie w postępowaniu odwoławczym - sądowym - jedynie wtedy, gdy przepisy
KPC nie ustalają odmiennych zasad procedowania w tych sprawach. Uwaga ta jest
konieczna, skoro jedną z podstaw kasacji, kwalifikowaną przez wnioskodawczynię
jako naruszenie prawa procesowego, jest art. 154 KPA.
Przepis ten, jako dotyczący uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej, na mocy
której żadna ze stron nie nabyła prawa, mógł być stosowany jedynie w toku postę-
powania administracyjnego przed organem rentowym i to tylko wówczas, gdy przepi-
sy regulujące postępowanie w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych (rozpo-
rządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świad-
czenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń - Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze
zm. w związku z art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy o u.s.r.) nie stanowiły inaczej. Nie znaj-
dował natomiast zastosowania w postępowaniu sądowym, co oznacza, że jego
ewentualne naruszenie nie może być podstawą kasacji opartej na zarzucie określo-
nym w art. 3931 pkt 2 KPC. Na marginesie tylko można wskazać, iż podstawą unie-
ważnienia decyzji organu rentowego z dnia 11 grudnia 1996 r. w postępowaniu przed
tym organem mógł być art. 156 § 1 pkt 4 KPA (decyzja została skierowana do osoby
nie będącej stroną w sprawie), a powyższe nie ma jednak znaczenia w postępowaniu
przed Sądem Apelacyjnym, a tylko jego orzeczenie może być przedmiotem postępo-
wania kasacyjnego.
Nie jest także uzasadniony zarzut naruszenia art. 386 § 6 KPC. Przepis ten
ustanawia związanie sądu pierwszej instancji, a także sądu drugiej instancji przy po-
nownym rozpoznaniu sprawy, oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępo-
wania wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku. W związaniu tym nie mieści się jednak
ocena stanu faktycznego (a taki charakter ma ocena, że w dniu wyrokowania przez
Sąd Apelacyjny przy pierwszym rozpoznaniu sprawy decyzja organu rentowego z
dnia 11 grudnia 1996 r. ma moc obowiązującą), tym bardziej, gdy w toku nowego po-
stępowania przed organem rentowym decyzja ta została uchylona jako nieważna,
decyzją z dnia 30 kwietnia 1999 r., poddaną kontroli Sądu pierwszej instancji.
W tym stanie rzeczy, gdy nie zostało zakwestionowane w sposób prawem
przewidziany, ustalenie Sądu co do faktu pobierania przez Adama R. zasiłku dla bez-
robotnych od dnia 12 kwietna 1996 r., to jest ono wiążące w postępowaniu kasacyj-
nym (art. 39315 KPC). Ma to ten skutek, że po ustaleniu, że mąż wnioskodawczyni
korzystał z ubezpieczenia społecznego na mocy art.30 ust. 1 ustawy z dnia 14 grud-
nia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 2001
r. Nr 6, poz. 56 ze zm.) - naruszenia tego przepisu kasacja nie zarzuciła - nie może
być kwestionowane, iż nie podlegał on obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowe-
mu z mocy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, stosownie do art. 7 ust. 1
tej ustawy ani też ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu na podstawie jej art. 16 ust.
1 i 3.
Z tych względów na podstawie art. 39312 KPC orzeczono jak w sentencji.
========================================